Socio-Political Structure in Central Anatolia in the Third Millennium BC

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 763 - 793, 29.09.2023

Şükrü Ünar , Aslı Ünar

https://doi.org/10.33469/oannes.1344016

Öz

In Central Anatolia, the socio-economic and political organization of communities in the 3rd millennium BC includes a limited number of studies from different perspectives. These studies refer to a socio-political system in which administrative units divided into regions and provinces are administered by “local rulers”, “independent princes" or "kings". It is suggested that the cities of these principalities were surrounded by walls, they were administered by a ruling class, they participated in commercial activities and the existence of an organization they controlled these, and emphasis is placed on the class society structure consisting of administrators, soldiers and merchants. As mentioned here, the social structure of the socities of the 3rd millennium BC and their relations with each other in the subject region are generally considered in a hierarchical order, and complicate to understand the different social models. Since the social structure cannot be explained only in hierarchical order, some new approaches have been developed. Accordingly, although different individuals in the society gain priority in various activities such as religion, trade, and politics, they may not exhibit a central and hierarchical structure in power relations. In this paper, based on this approach, the socio-political structure and power phenomenon of the 3rd millennium BC communities in the region will be discussed within the socio-economic models, production and specialization, evidence of administrative practices, patterns of settlement, burial customs, phenomenon of belief and remnants of material culture pointing to social complexity, and the views that refer to hierarchical structuring in power relations will be approached.

Anahtar Kelimeler

Early Bronze Age, Central Anatolia, Socio-Political Structure, Heterarchy

MÖ III. Binyılda Orta Anadolu’da Sosyo-Politik Yapı

Öz

Orta Anadolu’da MÖ. III. Binyılda toplulukların sosyo-ekonomik ve siyasi organizasyonları farklı bakış açıları üzerinden sınırlı sayıdaki çalışmaları içermektedir. Söz konusu çalışmalarda bölgelere ve vilayetlere ayrılmış yönetim birimlerinin bağımsız “beyler”, “prensler” veya “krallar” tarafından idare edildiği bir sosyo-politik sisteme atıf yapılmaktadır. Bu beyliklerin şehirlerinin surlarla çevrili olduğu, yönetici bir sınıf tarafından idare edildikleri, ticari faaliyetlere katıldıkları ve bunları denetledikleri bir organizasyonun varlığı önerilmekte ve yönetici, asker ve tüccarlardan oluşan sınıflı toplum yapısına vurgu yapılmaktadır. Söz konusu bölgedeki MÖ. 3. Binyıl topluluklarının sosyal yapısı ya da toplulukların birbirleri arasındaki ilişki, burada bahsedildiği gibi çoğunlukla hiyerarşik bir düzende ele alınmakta ve farklı toplumsal modellerin anlaşılmasını güçleştirmektedir. Sosyal yapının sadece hiyerarşik düzende açıklanamayacağından hareketle, yeni bazı yaklaşımlar geliştirilmiştir. Buna göre toplumda farklı bireyler din, ticaret, politika gibi çeşitli faaliyetlerde öncelik kazansalar da güç ilişkilerinde merkezi ve hiyerarşik bir yapı sergilemeyebilirler. Bu makalede, söz konusu yaklaşımdan hareketle bölgede M.Ö. 3. Binyıl topluluklarının sosyo-politik yapısı ve iktidar olgusu; sosyo-ekonomik modeller, üretim ve uzmanlaşma, idari uygulamalara ilişkin kanıtlar, yerleşim modelleri, gömü gelenekleri, inanç olgusu ve sosyal karmaşıklığa işaret eden maddi kültür kalıntıları yoluyla ele alınacak ve güç ilişkilerinde hiyerarşik yapılanmaya atıfta bulunan görüşler tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erken Tunç Çağı, Orta Anadolu, Sosyo-Politik Yapı, Heterarşi

Kaynakça

• ALLCOCK, S. L. - ROBERTS, N., 2014. “Changes in Regional Settlement Patterns in Cappadocia (Central Turkey) Since The Neolithic: A Combined Site Survey Perspective”, AnatSt 64, pp. 33-57.
• ALP, S., 1962. “Konya Karahöyük Kazısı, 1961”, TAD XI/2, pp. 8-9.
• ALP, S., 1948. “Hitit Metinlerinde Gış Kalmuş ‘Lituus’ve HUB.BI 'Küpe”, Belleten XII/46, pp. 301-324.
• ARBUCKLE, B. S., 2014. “The Rise of Cattle Cultures in Bronze Age Anatolia”, Journal of Eastern Mediterranean Archaeology and Heritage Studies 2/4, pp. 277-297.
• ARBUCKLE, B. S., 2013. “Zooarchaeology at Acemhöyük”, Anadolu/Anatolia 39, pp. 55-68.
• ARIKAN, B.-YILDIRIM, T., 2018. “Paleoclimate, Geology, Geomorphology, and Middle Holocene Settlement Systems in the Delice Valley of North-Central Anatolia”, Journal of Field Archaeology 43/8, pp. 570-590.
• ASOUTI, E.-KABUKCU, C., 2014. “Holocene Semi-Arid Oak Woodlands in The Irano-Anatolian Region of Southwest Asia: Natural or Anthropogenic?”, Quaternary Science Reviews 90, pp. 158-182.
• ATICI, L., 2005. “Centralized or Decentralized: The Mode of Pastoral Economy at Early Bronze Age Kaman Kalehöyük”, Anatolian Archaeological Studies XIV, pp. 119-127.
• BACHHUBER, C., 2011. “Negotiating Metal and the Metal Form in the Royal Tombs of Alacahöyük in North-Central Anatolia”, Interweaving Worlds: Systemic Interactions in Eurasia, 7th to 1st Millennia BC, ed. T.C. Wilkinson, S. Sherratt, J. Bennet, Oxford, pp. 158-174.
• BAHAR, H.-KOÇAK, Ö., 2004. Eskiçağ Konya Araştırmaları II. Konya: Kömen Yayınları.
• BAIRD, D., 2001. “Settlement and Landscape in the Konya Plain South Central Turkey, from the Epipalaeolithic to the Medieval Period”, I. Uluslararası Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi Bildiriler, ed. H. Karpuz, A. Baş, R. Duran, Konya, pp. 269-276.
• BECKMAN, G., 1988. “Herding and Herdsmen in Hittite Culture”, Documentum Asiae Minoris Antiquae, Festschrift für Heinrich Otten, ed. E. Neu, C. Rüster, Wiesbaden, pp. 33-44.
• BINTLIFF, J., 1996. “Interactions of Theory, Methodology and Practice: Retrospect and Commentary”, Archaeological Dialogues 3/2, pp. 246- 255.
• BITTEL, K., 1942. Kleinasiatische Studien. İstanbul: Universum Druckerei.
• BITTEL, K., 1945. Grundzüge der Vor-und Frühgeschichte Kleinasiens. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth.
• BITTEL, K., 1950. “Hethiter und Proto-Hattier: Eine archäologische Betrachtung”, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 1, pp. 267-286.
• BITTEL, K., 1970. Hattusha: The Capital of the Hittites. New York: Oxford University Press.
• CANNON, J. W., 2010. Textile Production and Its Implications for Complex Social Organization. Phd. Thesis, University of Pittsburgh.
• CLARE, L.-EELCO J. R.-BERNHARD W.-JOHANNA H., 2008. “Warfare in Late Neolithic\Early Chalcolithic Pisidia, southwestern Turkey. Climate İnduced Social Unrest in the Late 7th Millennium calBC”, Documenta Praehistorica 35, pp. 65-92.
• ÇEVİK, Ö., 2007. “The Emergence of Different Social Systems in Early Bronze Age Anatolia: Urbanisation Versus Centralisation”, AnatSt 57, pp. 131-140.
• EFE, T., 2004. “Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu'nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili”, Colloquium Anatolicum III, pp. 15- 29.
• EFE, T., 2007. “The Theories of The ‘Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy: The Early Bronze Age III Period in İnland Western Anatolia”, AnatSt 57, pp. 47-64.
• EHRENREICH, R. M.-CRUMLEY, C. L.-LEVY, J. E., 1995. “Heterarchy and the Analysis of Complex Societies”, Archeological Papers of the American Anthropological Association 6/1, pp. 1-5.
• EKMEN, H., 2013. “Anadolu'da M.O. II. Bin'de Mezarlara Silah Bırakma Gelenegi”, KUBABA Yıl: 10 Sayı: 21, pp. 19-39.
• EMRE, K., 1979. “Maşathöyük’te Eski Tunç Çağı”, Belleten XLIII/169, pp. 1-47.
• ERDAL, Y., S., 2011. “İkiztepe Yerleşimi Işiğinda Orta Karadeniz Bölgesi İnsanlarinin Antropolojik Yapisi”, Anadolu Araştırmaları, Sayı 19, pp. 67-97.
• ERDAL, Y. S.-KAMERAY, Ö.-ERDAL, Ö. D., 2017. “Acemhöyük’ten Bir İnsan İskeletinde Saptanan Yaralanmaların Adli Antropolojik Açısından İncelenmesi”, Samsat'tan Acemhöyük'e Eski Uygarlıkların İzinde: Aliye Öztan'a Armağan, ed. S. Özkan, H. Hüryılmaz, A. Türker, İzmir, pp. 105-119.
• ESLICK, C., 1988. “Hacılar to Karataş: Social Organization in South-western Anatolia”, Mediterranean Archaeology 1, pp. 10-40.
• EZER, S., 2014. “Kültepe-Kanesh in the Early Bronze Age", Current Research at Kültepe-Kanesh: An Interdisciplinary and Integrative Approach to Trade Networks, Internationalism, and Identity, Journal of Cuneiform Studies Supplemental Series 4, ed. L. Atıcı, F. Kulakoğlu, G. Barjamovic, A. Fairbairn, Atlanta, pp. 5-24.
• DEAN, J. R.-JONES, M. D. - LENG, M. J. - NOBLE, S. R. - METCALFE, S. E. - SLOANE, H.J. - SAHY, D. - EASTWOOD W. J. - ROBERTS, C. N., 2015. “Eastern Mediterranean Hydroclimate over The Late Glacial and Holocene, Reconstructed from The Sediments of Nar Lake, Central Turkey, Using Stable İsotopes and Carbonate Mineralogy”, Quaternary Science Reviews 124,pp. 162-174.
• DÖNMEZ, Ş., 2008. “Halûk Perk Müzesi’nden Orta-Kuzey Anadolu Kökenli bir Grup Metal Eser”, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı- Euergetes I, ed. İ. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay, Ö. Turak, Antalya, pp. 405-412.
• FAIRBAIRN, A.-WRIGHT, N. J., 2017. “Grinding, Burning and Trading at Kültepe: Archaeobotanical Evidence for Economic Differences between Settlements in Anatolia's Middle Bronze Age”, Movement, Resources, Interaction: Proceedings of the 2nd KIM, Kültepe, Studies Dedicated to Klaas Veenhof, ed. F. Kulakoğlu ve G. Barjamoviç, Turnhout, pp. 9-27.
• FRENCH, D. H., 1970. “Notes on Site Distribution in the Çumra Area”, AnatSt 20, pp. 139-148.
• FONTUGNE, M. – KUZUCUOǦLU, C. – KARABIYIKOǦLU, M. – HATTÉ, C. – PASTRE, J.-F., 1999. “From Pleniglacia to Holocene: a 14C chronostratigraphy of environmental changes in the Konya Plain, Turkey”, Quaternary Science Reviews, 18/4-5, pp. 573-591.
• FRANKE, S., 1995. “Kings of Akkad: Sargon and Naram-Sin”, Civilizations of the Ancient Near East II, ed. J. M. Sasson, Newyork, pp. 831-841.
• GOLDMAN, H., 1956. Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II; From the Neolithic through the Bronze Age. Princeton: Princeton University Press.
• GUNTER, A., 1991. The Gordion Excavations Final Reports, Volume III; The Bronze Age. Philadelphia: University Museum.
• GÜNERİ, S., 2005. “Orta Anadolu Höyükleri 1998 Yılı Çalışmaları: Kayseri’de Arkeolojik Keşifler”, Arkeoloji, Anadolu & Avrasya I, pp. 47-86.
• HALD, M. M., 2010. “Distribution of crops at late Early Bronze Age Titriş Höyük, Southeast Anatolia: Towards A Model for The İdentification of Consumers of Centrally Organised Food Distribution”,Vegetation History and Archaeobotany 19/1, pp. 69-77.
• HAMMER, E. L.-ARBUCKLE, B. S., 2007. “10,000 Years of Pastoralism in Anatolia: A Review of Evidence for Variability in Pastoral Lifeways”, Nomadic Peoples, 21/2, pp. 214-267.
• HOPKINS, H. L., 1996. “The Rise of Social Complexity in East Central Anatolia in the Early Bronze Age”, Cultural İnteraction in the Ancient Near East, ed. G. Bunnens, Louvain, pp. 17-26.
• JOUKOWSKY, M., 1996. Early Turkey: An Introduction to the Archaeology of Anatolia from Prehistoric Through the Lydian Period. Iowa: Kendall/Hunt Publishing Company.
• KAMIŞ, Y., 2017. “Erken Tunç Çağı’nda Acemhöyük ve Konya Ovası”, Samsat'tan Acemhöyük'e Eski Uygarlıkların İzinde: Aliye Öztan'a Armağan, ed. S. Özkan, H. Hüryılmaz, A. Türker, İzmir, pp.165-176.
• KASHIMA, K., 2008. “Palaeo-Environmental Changes at Kaman-Kalehöyük, Kırşehir, Turkey-A Verification of the Humid Periods during the Bronze Age and the Iron Age”, Anatolian Archaeological Studies XVII, pp. 251-263.
• KONTANI, R. – SUDO, H. – YAMAGUCHI, Y. – HAYAKAWA, Y. S. – ODAKA, T., 2014. “An Archaeological Survey in The Vicinity of Kültepe, Kayseri Province, Turkey”, Current Research at Kültepe-Kanesh: An Interdisciplinary and Integrative Approach to Trade Networks, Internationalism, and Identity, ed. L. Atıcı, F. Kulakoğlu, G. Barjamovic ve A. Fairbairn, Journal of Cuneiform Studies Supplemental Series 4, Boston, pp. 95-106.
• KOŞAY, H. Z., 1938. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı 1936’daki Çalışmalara ve Keşiflere ait İlk Rapor, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KULAKOĞLU, F., 2017. “Early Bronze Ages Monumental Structures at Kültepe”, Movement, Resources, Interaction: Proceedings of the 2nd KIM, Kültepe, Studies Dedicated to Klaas Veenhof, ed. F. Kulakoğlu ve G. Barjamoviç, Turnhout, pp. 217-227.
• KULAKOĞLU, F. – ÖZTÜRK, G., 2015. “New Evidence for İnternational Trade in Bronze Age Central Anatolia: Recently Discovered Bullae at Kültepe-Kanesh”, Antiquity89/343, http://antiquity.ac.uk/projgall/ (19.03.2023).
• LEHNER, J. W. – YENER, K. A., 2013. “Organization and Specialization of Early Mining and Metal Technologies in Anatolia”, Archaeometallurgy in Global Perspective: Methods and Syntheses, ed. B. W. Roberts ve C. P. Thornton, New York, pp. 529-557.
• LLOYD, S. – GÖKÇE, N., 1951. “Excavations at Polatlı: A New Investigation of Second and Third Millennium Stratigraphy in Anatolia”, AnatSt 1, pp. 21-75.
• MASSA, M., 2014. “M.Ö. III. Binyılın Sonunda Batı ve İç Anadolu’da Yıkımlar, Terk Etmeler, Sosyal Yapıda Yeniden Örgütlenme ve İklimsel Değişim”, Arkeoloji’de Bölgesel Çalışmalar Sempozyum Bildirileri, YAS 4, ed. D. B. Arıkan Erciyas ve E. Sökmen, İstanbul, pp. 89-123.
• MATESSI, A. – DALKILIÇ, E. – D’ALFONSO, L., 2018. “Settlement Patterns, Ancient Routes And Envıronmental Change in South Cappadocia (Turkey), During The Holocene”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 7/3, pp. 1107 – 1112.
• MELLAART, J., 1963. “Early Cultures of the South Anatolian Plateau, II, The Late Chalcolithic and Early Bronze Ages in the Konya Plain”, AnatSt XIII, pp. 199-236.
• MELLINK, M. J., 1963 “An Akkadian Illustration of a Campaign in Clicia”, Anadolu/Anatolia VII, pp. 101-115.
• NEVE, P., 1982. Büyükkale Die Bauwerke: Grabungen 1954-1966. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• OMURA, M., 2010. “2009 Yılı Yassıhöyük Kazıları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 4, pp. 360-367.
• OMURA, S., 2017. “2015 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, pp. 527-536.
• ÖKSE, A. T., 2005. “Early Bronze Age Settlement Pattern and Cultural Structure of the Sivas Region”, Archaologische Mitteilungen aus Iran und Turan, pp. 35-46.
• ÖZCAN, M., “Yozgat Mercimektepe Höyüğü 1991 Yılı Kurtarma Kazısı”, 3. Müze Kurtarma Kazıları Sonuçları, pp. 377-388.
• ÖZGÜÇ, T., 1948. Ön Tarih’te Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZGÜÇ, N., 1959. “Seals from Kültepe”, Anadolu/Anatolia IV, pp. 43-53.
• ÖZGÜÇ, T., 1963. “Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi”, Anadolu/Anatolia VII, pp. 23-49.
• ÖZGÜÇ, T., 1980. “Çorum Çevresinde Bulunan Eski Tunç Çağı Eserleri”, Belleten XLIV/175, pp. 459-474.
• ÖZGÜÇ, T., 1986. “New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the Third Millennium B.C.”, Ancient Anatolia, Aspects of Change and Cultural Development, Essays in Honor of Machteld J. Mellink, ed. J. V. Canby, E. Porada, B. S. Ridgway ve T. Stech, Madison, pp. 31-47.
• ÖZGÜÇ, T. – TEMİZER, R., 1993. “The Eskiyapar Treasure”, Aspects of Art and Iconography: Anatolia and its Neighbors, Studies in Honor of Nimet Özgüç, ed. M. J. Mellink, E. Porada T. Özgüç, Ankara, pp. 613-628.
• ÖZGÜÇ, T., 2002. “Eski Tunç Çağı, Hitit Kültürünün Kaynağı Olarak Hatti Kültürü”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu -1000 Tanrılı Halk, ed. W. Jacob, Bonn, pp. 401-401.
• ÖZTAN, A., 1995. “1993 Acemhöyük Kazıları”, XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 1, pp. 189- 198.
• ÖZTAN, A. – BENJAMIN, S. A., 2013. “2011 Yılı Acemhöyük Kazıları ve Sonuçları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 1, pp. 275-294.
• ÖZTAN, A., 2014. “2012 Yılı Acemhöyük Kazıları ve Sonuçları”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, pp. 136-150.
• ÖZTÜRK, G., 2019. “Post-Akkadian and Ur III Features on Cylinder Seals from Kültepe-Kanesh: An Iconographic and Stylistic Analysis”, Adalya 22, pp. 45-68.
• ÖZTÜRK, G., 2019. Yeni Kazılar Işığında MÖ 3. Binyıl’ın Sonunda ve MÖ 2. Binyıl’ın Başında Kültepe Mühür ve Mühür Baskıları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• ROBERTS, N. – ALLCOCK, S. – ARNAUD, F. – DEAN, J. R., EASTWOOD, W.J. – JONES, M.D., LENG, M.J. – METCALFE, S.E., MALET, E. – WOODBRIDGE, J. – YİĞİTBAŞIOĞLU, H., 2016. “A Tale of Two Lakes: A Multi-Proxy Comparison of Lateglacial and Holocene Environmental Change in Cappadocia, Turkey”, Journal of Quaternary Science 31/4, pp. 348-362.
• ROBERTS, N. – EASTWOOD, W. J. – KUZUCUOĞLU, C. – FIORENTINO, G., 2011. “Climatic, Vegetation and Cultural Change in The Eastern Mediterranean During The Mid-Holocene Environmental Transition”, The Holocene 21/1, pp. 147-162.
• SAHLINS, M., 1988. Stone Age Economics. London.
• SCHMIDT, E. F., 1932. The Alishar Hüyük Season of 1928-1929, The University of Chicago Oriental Institute Publications XIX. Chicago: The University of Chicago Press..
• SERVICE, E. R., 1975. Origins of the State and Civilization, The Process of Cultural Evolution. New York.
• SOYSAL, O., 2015. “Akkad Kralları Sargon ve Naramsin’in Anadolu Seferleri Konusunda Bazı Ayrıntılar”, Cahit Günbattı’ya Armağan/Studies in Honour of Cahit Günbattı, ed. İ. Albayrak, H. Erol, M. Çayır, Ankara, pp. 253-262.
• SOYSAL, O., 2020. “Boğazköy Kaynakları Işığında Akkad Kralları ile İlgili Edebî-Tarihî Metinler Hakkında Görüşler”, Colloquium Anatolicum 19, pp. 101-120.
• SOYSAL, O., 2017. “Sargon, Nur-Dagal/n ve Purušhanda”, Samsat'tan Acemhöyük'e Eski Uygarlıkların İzinde: Aliye Öztan'a Armağan, ed. S. Özkan, H. Hüryılmaz, A. Türker, İzmir, pp. 217-229.
• STEVANOVIĆ, M., 1997. “The Age of Clay: The Social Dynamics of House Destruction”, Journal of Anthropological Archaeology 16, pp. 334-395.
• SUDO, H. – YAMAGUCHI, Y. – KONTANI, R., 2017. “An Archaeological Assessment of the Kayseri Province during the Chalcolithic Period: New Evidence from the Archaeological Survey Project in Kayseri, Turkey (KAYAP)”, Movement, Resources, Interaction: Proceedings of the 2nd KIM, Kültepe, Studies Dedicated to Klaas Veenhof, ed. F. Kulakoğlu ve G. Barjamoviç, Turnhou, pp. 227-242.
• ŞAHOĞLU, V., 2019. “The Early Bronze Age Anatolian Trade Network and Its Role on The Transformatıon of The Anatolian and Aegean Communities” Anatolia /Anadolu Ek Dizi I. 4, Kültürlerin Bağlantısı Başlangıcından Roma Dönemi Sonuna Kadar Eski Yakın Doğuda Ticaret ve Bölgelerarası İlişkiler, ed. V. Şahoğlu, M. Şevketoğlu, Y. Erbil, Ankara, pp. 115-131.
• ŞENKUL, Ç. – KÖSE, A., 2018. “Kapadokya Yöresi Geç Holosen Paleovejetasyon Koşullarının Fosil Polen Kayıtları ile Mekânsal ve Zamansal Bağlamda Rekonstrüksiyonu”, Coğrafi Bilimler Dergisi 16/1, pp. 69-88.
• TAINTER, J., 1988. The Collapse of Complex Societies. Cambridge: Cambridge University Press.
• TEMİZER, R., 1986. “Eskiyapar Definesi”nin Önasya Mücevherat Sanatındaki Yeri”, X. Türk Tarih Kongresi Bildiri Özetleri 1, pp. 35- 36.
• TRIGGER, G. B., 2006. A History of Archaeological Thought. Cambridge: Cambridge University Press.
• UMURTAK, G., 2010. “Questions Arising from a Bulla Found in the EBA II Settlement at Bademağacı”, Adalya XIII, pp. 19-27.
• ÜNAL, A., 1974. “1966 Çengeltepe (Yozgat) Sondajı Önraporu”, TAD XV/I, pp. 119-142.
• ÜNAR, A., 2020. Orta Anadolu’da Erken Tunç Çağı’nda Tahıl Depolamanın Işığında Ekonomik ve Siyasi Örgütlenme, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi.
• ÜNAR, Ş. – ÜNAR, A., 2021. “Orta-Kuzey Anadolu Erken Tunç Çağı Ölü Gömme Geleneklerine Yeni Bir Bakış”, Anadolu’nun Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, ed. L. G. Gökçek, E. Yıldırım, O. Pekşen, İstanbul, pp. 37-98.
• ÜNAR, A., 2022. “Resuloğlu Erken Tunç Çağı Toplumunun Sosyoekonomik Yapısına İlişkin Gözlemler”, Arkeoloji Dergisi 2, pp.17-52.
• VERHOEVEN, M., 2000. “Death, Fire and Abandonment: Ritual Practice at Late Neolithic Tell Sabi Abyad, Syria”, Archaeological Dialogues 7/1, pp. 46-65.
• VON DER OSTEN, H. H., 1937. The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, The University of Chicago Oriental Institute Publications XXVIII, Researches in Anatolia VII. Chicago: The University of Chicago Press.
• YAKAR, J., 1979. “Troy and Anatolian Early Bronze Age Chronology”, AnatSt 29, pp. 51-67.
• YAKAR, J., 1985. The Later Prehistory of Anatolia, The Late Chalcolithic and Early Bronze Age. Oxford: BAR International Series 268.
• YALÇIN, Ü. – YALÇIN, G. – EKMEN. H. – İPEK. Ö., 2018. “Derekutuğun Eski Maden İşletmeleri ve Madenci Yerleşmesi 2016 Çalışmaları”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 3, pp. 573- 596.
• YALÇIN, Ü. – İPEK, Ö., 2012. “Derekutugun Tarihöncesi Maden İşletmeleri”, 2. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, pp. 11-32.
• YALÇIN, Ü. – YALÇIN, H. G., 2019. Alacahöyük Kral Mezarları'na Yeni Bir Bakış Hükümdar, Dini Lider, Zanaatkar?, İstanbul: Ege Yayınları.
• YAZICIOĞLU-SANTAMARIA, G. B. 2015. The People of Kanesh: Residentıal Mobility, Community Life, and Cultural Pluralism in A Bronze Age City in Anatolia, Turkey, (Unpublished Phd. Thesis), The University of Chicago, Chicago, Illinois.
• YENER, K. A., 1992. “1990 Göltepe, Nigde Kazısı”, XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt I, pp. 275-290.
• YENER, K. A., 1995. “Early Bronze Age Tin Processing at Göltepe and Kestel, Turkey”, Civilizations of the Ancient Near East III, ed. J. M. Sasson, J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson, New York, pp. 1519-1521.
• YENER, K. A., 2000. The Domestication of Metals: The Rise of Complex Metal İndustries in Anatolia. Leiden/Boston.
• YENER, K. A. – KULAKOĞLU, F. – YAZGAN, E. – KONTANI, R. – HAYAKAWA, Y. S. – LEHNER, J. W. – DARDENİZ, G. – ÖZTÜRK, G. – JOHNSON, M. – KAPTAN, E. – HACAR, A., 2015. “New Tin Mines and Production Sites Near Kültepe in Turkey: A Third-Millennium BC Highland Production Model”, Antiquity 89/345, pp. 596-612.
• YILDIRIM, T., 2011. “Resuloğlu Mezarlığı'nda Ele Geçen Bir Grup Sap Delikli Balta”, Karadeniz'den Fırat'a Bilgi Üretimleri, Önder Bilgi'ye Armağan Yazılar, Ed. A. Öztan ve Ş. Dönmez, Ankara, pp. 457-469,
• YILDIRIM, T., 2011. “Resuloğlu Kazisi ve Anadolu Arkeolojisi’ne Katkilari”, 1. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, Ed. Ö. İpek, Çorum, pp. 11-28.
• YILMAZ, D., 2009. M.Ö. III. Binde Batı ve Orta Anadolu Kültürel İlişkileri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• YIĞIT, T., 2000. “Akkadlar Devrinde Anadolu'nun Siyasal Yapısı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 40/3-4, pp. 13-28.
• YOUNG, T.C., 1972. “Population Densities and Early Mesopotamian Urbanism”, Man, Settlement and Urbanism ed. P. J. Ucko, R. Tringham, G. W. Dimbleby, London, pp. 830-837.
• WESTENHOLZ, J. G. 1998. “Relations between Mesopotamia and Anatolia in the Age of the Sargonic Kings”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi XXVI/3, pp. 5-22.
• WESTENHOLZ, J. G. 1997. Legends of the Kings of Akkade. Indiana: Eisenbrauns.
• WHITE, J. C., 1995. “Incorporating Heterarchy into Theory on Socio‐political Development: The Case from Southeast Asia”, Archeological Papers of the American Anthropological Association 6/1, pp. 101-123.
• WOSSINK, A., 2009. Challenging Climate Change: Competition and cooperation among pastoralists and agriculturalists in northern Mesopotamia (c. 3000-1600 BC). Leiden: Sidestone Press.
• WOLDRING, H. E. S. – BOTTEMA, S., 2002. “The Vegetation History of East-Central Anatolia in Relation to Archaeology: The Eski Acıgöl Pollen Evidence Compared with the Near Eastern Environment”, Palaeohistoria 43/44, pp. 1-34.
• WOODBRIDGE, J. – ROBERTS, N. – PALMISANO, A. – BEVAN, A. – SHENNAN, S. – FYFE, R. – EASTWOOD, W. J. – IZDEBSKI, A. – ÇAKIRLAR, C. – WOLDRING, H. – BROOTHAERTS, N. – KANIEWSKI, D. – FINNÉ, M. – LABUHN, I., 2019. “Pollen-inferred Regional Vegetation Patterns and Demographic Change in Southern Anatolia through the Holocene”, The Holocene 29/5, pp. 728-741.
• WRIGHT, H. T., 1994. “Prestate Political Formations”, Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dyanamics of Complexity, Ed. G. Stein ve M. Rothman, pp. 67-84. Madison.