Karadeniz’in Kuzeyinde İskit Kurganlarında Bulunan Balta Örnekleri

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 93 - 104, 24.03.2024

Kürşat Koçak

https://doi.org/10.33469/oannes.1384668

Öz

İskitler hakkında kendi yazılı metinlerinin olmaması kökenleri hakkında pek çok tartışmayı günümüze kadar beraberinde getirmiştir. Özellikle ilk araştırmaları yapan Rus ilim adamları bu konuyu muğlakta olan kanıtlarla İrani kökene bağlamaya çalışmıştır. Ancak Türk ilim adamları ise yaşam biçimlerini Bozkır kültürüne bağlamışlar ve İskitlerin Türkistan (Orta Asya) kökenli oldukları fikrini öne sürmüşlerdir. Bu durumda ise Herodot’un İskitlerin kökeninin doğuya dayandığını belirten bilgileri etkili olmuştur. İskitlerin doğudan geldiği ve Bozkır kültürü dairesine ait olduğu kanaatini biz de taşımaktayız. Ancak İskitler doğudan batıya pek çok maddi kültür unsurları taşırken daha fazlasını da Ön Asya dünyasından almıştır. Özellikle Ön Asya ile Orta Asya arasında metal eşyaların taşınmasında aracılık etmiştir. Ön Asya’daki metal eritme teknolojisi de bu sayede doğuya taşınmış ve ileride metal aletlerin gelişim evriminde önemli rol oynamıştır. Orta Asya’da MÖ 5000’ler civarında taş ve kemik malzeme ile delici ve de kesici aletler imal edilirken MÖ 3000’lerde ise bakır eşya kullanılmaya başlanmıştır. Bakırın kalitesinin artırılması ile Tunç (Bronz) metalinin eşyalarda kullanımı önemli derecede artmıştır. Bozkır kültüründe bronz kullanımı çok yaygın olmasına rağmen bronzun karışımı olan kalayın zor bulunması sonucu demir kullanılmaya başlanmıştır. İskitler bronz üzerinde uzmanlaşmalarına rağmen demir kullanmışlar ve demirden pek çok alet edevat yapmışlardır. Bunlar arasında inceleyeceğimiz metal obje ise, baltadır. Özellikle Karadeniz’in Kuzeyindeki kurganlarda elde edilmiş birkaç balta örneğini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Balta, İskit, Bozkır Kültürü, Bronz, Demir

Etik Beyan

Yok

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Teşekkür ederim

Axe Samples Found in Scythian Kurgans in the North of the Black Sea

Öz

The absence of written texts by the Scythians themselves has led to ongoing debates about their origins. Early Russian scholars tried to link them to Iranian roots based on inconclusive evidence. However, Turkish scholars have argued that the Scythians' way of life is tied to the Steppe culture and suggested that they originated in Turkistan (Central Asia). Herodotus' information, indicating that the origins of the Scythians lie in the east, has been influential in this regard. We also hold the view that the Scythians came from the east and belong to the Steppe cultural sphere. Yet, while the Scythians carried many material culture elements from the east to the west, they also acquired more from the Near Eastern world. They particularly acted as intermediaries in the transfer of metal goods between Near Asia and Central Asia. The technology of metal smelting from Near Asia was thereby transferred eastward, playing an essential role in the evolutionary development of metal tools. In Central Asia around 5000 BCE, piercing and cutting tools were made from stone and bone, but copper goods started to be used around 3000 BCE. With the improvement in the quality of copper, the use of bronze (an alloy of copper and tin) significantly increased in material culture. Despite the widespread use of bronze in Steppe culture, iron began to be used due to the difficulty of finding tin, a component of bronze. Although the Scythians specialized in bronze, they also used iron and made various tools and equipment from it. The metal object we will examine in this context is the axe. We will particularly focus on a few examples of axes obtained from the kurgans in the northern Black Sea.

Anahtar Kelimeler

Axe, Scythian, Step Culture, Bronze, Iron

Kaynakça

• ARTAMONOV, M., 2020. Kimmerler ve İskitler (Başlangıcından MÖ. IV. Yüzyıla Kadar) , Çev.: Muhammed ŞEN, Selenge Yayınları, İstanbul.
• BAUMER, C., 2012. The History of Central Asia (The Age of the Steppe Warriors), I. B. Tauris, Newyork .
• BOKOVENKO, N. A.,1995a. “Tuva During The Scythıan Period”, Nomads of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Ed.: Jeannine Davis Kimball – Vladimir A. Bashilov – Leonid T. Yablonsky, Zinat Press, Berkeley, ss. 265-285.
• BOKOVENKO, N. A., 1995b. “The Tagar Culture In The Minusinsk Basin”, Nomads of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Ed: Jeannine Davis Kimball – Vladimir A. Bashilov – Leonid T. Yablonsky, Zinat Press, Berkeley, ss. 299-315.
• DURMUŞ, İ., 2012. İskitler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÖKÇEK, L. G. – ABACI, O., 2019. Anadolu’nun Eski Çağ Tarihi, Değişim Yayınları, İstanbul.
• GRAKOV, B. N., 2006. İskitler, Çev.: D. Ahsen Batur, Selenga Yayınları, İstanbul.
• HERODOTOS, 2006. Tarih, Çev.: Mümtekin ÖKMEN, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• HORUNLU, T., 2022. Mezopotamya’da Savunma Sistemleri, Savaş Araç ve Gereçleri (MÖ I. Bin’in İlk Yarısı), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• OKLADNIKOV, A.P., 2000. “Tarihin Şafağında İç Asya”, Erken İç Asya Tarihi, Ed.: Denis SİNOR, Çev. Alaeddin
• ŞENEL, İletişim Yayıncılık, İstanbul, ss. 61-140.
• RUDENKO, I. S., 1970. Frozen Tombs of Siberia the Pazyryk Burial of Iron Age Horsemen, University of Calıfornia Press, Berkeley and Los Angeles.
• SARITAŞ, E., 2010. Çin’de Yapılan Arkeolojik Araştırma Ve Kazılara Göre İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültürel Hayat (En Eski Çağlardan IX. Yüzyılın Ortalarına Kadar), Scala Yayıncılık, İstanbul.
• TAŞAĞIL, A., 2022. İlk Türkler (Bozkırdan Dünyaya Yayılanlar), Kronik Yayınları, İstanbul.
• TORAMAN, A., 2018. Arkeolojik Veriler Işığında Altaylarda At Koşumları ve Savaş Aletleri, (İlk Zamanlardan IX. Yüzyıla Kadar), Erciyes Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• TUNCER, H., 2020. Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde Dokuma: Siyasi, Ekonomik ve Dini Yönleriyle, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• YABLONSKY, L. T., 1995. “ The Material Culture Of The Saka And Historical Reconstruction”, Nomads Of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Ed.: Jeannine Davis Kimball – Vladimir A. Bashilov – Leonid T. Yablonsky, Zinat Press, Berkeley, ss. 201-235.
• YILDIRIM, T., 2010. “Weapons of Kültepe”, Anatolia’s Proluge Kultepe Kanesh Karum; Ed.: Fikri KULAKOĞLU – Selmin KANGAL, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, ss. 116-123.
• www.tdk.gov.tr