Roma Devri Küçük Asyası'nda Sporcu Dernekleri: Pisidia Antiokheia Örneği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 137 - 159, 24.03.2024

Recep Altın

https://doi.org/10.33469/oannes.1403510

Öz

Tüm kurumlar gibi antik dönemin sanatçı ve sporcu dernekleri de bir dizi temel ihtiyacın neticesi olarak ortaya çıkıp gelişmiştir. Başlangıçta sınırlı bir coğrafyada -Hellas anakarasında- düzenlenen agonistik festivallere (bedensel, atlı ve müzikal yarışmalar) yalnızca yakın kent ve bölgelerden katılımcılar iştirak ediyordu. Günümüz küreselleşme sürecini andıran Hellenistik Dönem’le birlikte ise agonistik festivaller Akdeniz dünyasının dört bir köşesine yayılmıştır. Yaşanan bu hızlı değişim, herkesten daha çok agonistik organizasyonların baş aktörleri olan sanatçı ve sporcuları etkilemiştir. Roma’nın MÖ II. yüzyılda Akdeniz’in doğusunda askeri ve siyasi bir figür olarak ortaya çıkıp MÖ I. yüzyıl itibariyle bölgede tek hâkim güç olmasıyla var olan tüm festivaller tek çatı altında birbirine bağlanmıştır. Böylelikle geniş bir coğrafyada muazzam bir festival ağı kurulmuştur. Nitelikli bilgi ihtiyacının had safhaya çıktığı bu noktada ya da ortamda sporcu derneklerinin ilk kez Küçük Asya’da ortaya çıktığı görülmektedir. Sporcu dernekleri üzerine günümüze değin birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen, konu ilk günkü muğlaklığını ve tartışılırlığını halen korumaktadır. Özellikle derneklerin ortaya çıkış süreci, şekli ve de yerleşik yerel şubeler problemi tartışmaların odak noktasını oluşturmaktadır. Üç bölümden oluşan bu çalışma kapsamında kısaca Yunan-Roma dünyasındaki festival geleneğine değinildikten sonra sporcu derneklerinin ortaya çıkış süreci, tarihi seyri, yapısı, işlevleri, merkezi otoriteyle ilişkisi ve Pisidia Antiokheia’sı özelinde yerleşik yerel şubeler sorunu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Pisidia Antiokheia, Sporcu Derneği, Agon, Festival, Anadolu

The Athletic Guilds in Roman Asia Minor: The Case of Pisidia Antiokheia

Öz

Like all institutions, the artists’ and athletes' associations of antiquity emerged and developed out of a series of basic needs. Initially, agonistic festivals were held in a limited geography -mainland Hellas- and were attended only by participants from nearby cities and regions. Henceforth, in the Hellenistic period, which resembles today's globalization process, agonistic festivals spread to all corners of the Mediterranean world. This rapid change particularly affected artists and athletes, who were the main actors in agonistic organizations. When Rome emerged as a military and political figure in the eastern Mediterranean in the second century BC and became the sole dominant power in the region by the first century BC, all existing festivals were connected under one roof. Hereby, an enormous festival network was established across a wide geography. At this point or in this environment, where the need for qualified information reached the highest level, it is seen that athletic guilds emerged for the first time in Asia Minor. Although many studies have been carried out on athletic guilds to date, the subject is still uncertain and debatable at many points. Particularly, the process of the emergence of guilds, their form, and the problem of settled local branches constitute the focal point of the discussions. Within the scope of this three-part study, after briefly mentioning the festival tradition in the Greco-Roman world, the emergence process of athletic guilds, their historical course, structure, functions, relationship with the central authority, and finally, the issue of static local branches in the case of Antioch of Pisidia will be examined.

Anahtar Kelimeler

Pisidia Antioch, Athletics Guilds, Agon, Festival, Asia Minor

Kaynakça

• Ael. Ar. Orat. (= Aelius Aristides, Orationes), Kullanılan Metin ve Çeviri: P. Aelius Aristides. The Complete Works. Translated by C. A. Behr. Leiden vol. I-II 1981-1986.
• Aesch. Ag. (=Aiskhylos, Agememnon), Kullanılan Metin ve Çeviri: Aeschylus, Oresteia: Agamemnon. Ed. and transl. by Alan H. Sommerstein. (Loeb Classical Library), Cambridge, MA: Harvard University Press, 2009.
• Cod. Iust. (=Codex Iustinianus). The Digest of Justinian, Ed. A. Watson, 1998.
• Hdt. (=Herodotos, Historiai), Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodotos, Tarih, Türkçe’ye Çev.: M. Ökmen, Ankara 2006.
• Hom. Il. (=Homeros, Ilias), Kullanılan Metin Çeviri: Homeros, İlyada, Türkçe’ye Çev.: Azra Erhat-A. Kadir, İstanbul 2012.
• Hom. Od. (=Homeros, Odysseia), Kullanılan Metin ve Çeviri: Homeros, Odysseia, Türkçe’ye Çev.: A. Erhat-A. Kadir, İstanbul 2011.
• Platon Ap. (=Platon, Apologia Sokrotous), Kullanılan Metin ve Çeviri: Plato, Euthyphro. Apology. Crito. Phaedo. Phaedrus. Translated by Harold North Fowler. (Loeb Classical Library), Cambridge, MA: Harvard University Press, 1914.
• Platon Resp. (=Platon, Politeia), Kullanılan Metin ve Çevirileri: Plato, Republic, Volume I: Books 1-5. Edited and translated by Christopher Emlyn-Jones, William Preddy. (Loeb Classical Library), Cambridge, MA: Harvard University Press, 2013.
• Plin. Ep. (=C. Plinius Caecilius Secundus, Epistulae), Kullanılan Metin ve Çeviri: Genç Plinius’un Anadolu Mektupları (10. Kitap), Çev.: Ç. Dürüşken-Erendiz Özbayoğlu, İstanbul 2001.
• Pol. (=Polybios, Historai), Kullanılan Metin ve Çeviri: The Histories, vols. III, V, tr. by W. R. Paton and revised by F. W. Walbank and C. Habicht, Cambridge, Mass.- Londra, Harvard University Press 2011–2012.
• Suet. (=C. Suetonius Tranquillus, De Vita Caesarum), Kullanılan Metin ve Çeviri: Gaius Suetonius Tranquillus, On İki Caesar’ın Yaşamı, (Türkçe’ye Çev.: Fafo Teletar-Gül Özaktürk), Ankara 2008.
• Thuk. (=Thukydides), Kullanılan Metin ve Çeviri: Thukydides, Peloponnessos Savaşları, Türkçe’ye Çev.: F. Akderin, İstanbul 2010.
• ALTIN, R., 2015. Yazıtlar Işığında Pisidia Bölgesi Agon’ları, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Isparta.
• ALTIN, R., 2022. Roma İmparatorluk Çağı Küçük Asya’sında Özel Şahıs İsmiyle Anılan Agon’lar, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Bursa.
• ANEZIRI, S., 2003. Die Vereine der dionysischen Techniten im Kontext der hellenistischen Gesellschaft: Untersuchungen zur Geschichte, Organisation und Wirkung der hellenistischen Technitenvereine, Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
• ANEZIRI, S., 2009. “World Travellers: the Associations of Artists of Dionysos”, Wandering Poets in Ancient Greek Culture. Travel, Locality and Pan-Hellenism, Ed. R. Hunter and I. Rutherford, Cambridge, ss. 217-236.
• BRU, H., 2009. “L’origine des colons romains d’Antioche de Pisidie”, (eds.) H. Bru ve diğerleri, L’Asie Mineure dans l’Antiquité échanges, populations et territoires. Regards actuels sur une peninsula. Actes du colloque international de Tours, 21-22 Ocak 2005, Rennes, ss. 263-87.
• BEAN, G. E., 1965. “Inscriptions of Elaea and Lebedus”, Belleten 29/116, ss. 585-598.
• BOATWRIGHT, M. T., 2000. Hadrian and The Cities of The Roman Empire, Princeton University Press, Princeton.
• CHRISTESEN, P., 2014. “Sport and Democratization in Ancient Greece (with an Exersus on Athletic Nudity”, A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, Ed. P. Christesen – D. G. Kyle, Wiley-Blackwell, Chichester, ss. 211-235.
• ÇOKBANKİR, N., 2010. Yazıtlar Işığında Roma İmparatorluk Çağı Küçük Asya Agonları ve Sporcuları, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi, Antalya.
• DOĞAN, Y., 2015. “Yazıtlar Işığında Ephesos Esnaf ve Zanaatkar Dernekleri”, Eskiçağ Yazıları 7- (Akron 9), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 121-156.
• EBERT, J., 1997. “Zur neuen Bronzeplatte mit Siegerinschriften”, Nikephoros 10, ss. 217-233.
• FAUCONNIER, B., 2016. “Athletes and Artists in an Expanding World. The Development of Transregional Associations of Competitors in the First Century BC”, Athletics in the Hellenistic World, Ed. S. Remijsen ve S. Scharff, Franz Steiner Verlag, Stuttgart, ss. 73-93.
• FAUCONNIER, B., 2017. “The Organisation of Synods of Competitors in the Roman Empire”, Historia 66, ss. 442–467.
• FAUCONNIER, B., 2018. Ecumenical synods: The Associations of Athletes and Artists in Roman the Empire, University of Amsterdam, Yayımlanmış Doktora Tezi, Amsterdam.
• FAUCONNIER, B. 2020. “The Emperor and the Ecumenical Synods of Competitors”, Latomus 79, ss. 647-660.
• FAUCONNIER, B., 2023. Athletes and Artists in the Roman Empire: The History and Organisation of the Ecumenical Synods, Cambridge University Press, Cambridge, New York.
• FORBES, C. A., 1955. “Ancient Athletic Guilds”, CPh 50, No. 4, ss. 238-252.
• GEAGAN, D. J., 197). “A letter of Trajan to a Synod of Isthmia”, Hesperia 44/4, ss. 396 401.
• HERVAS, R. G., 2017. “Trajan and Hadrian’s Reorganization of the Agonistic Associations in Rome”, Empire and Religion, Ed. E. M. Grijalvo-J. M. Cortes Copete-F. Lozana Gomez, Leiden, ss. 84-97.
• IGUR (Inscriptiones graecae urbis Romae, 4 vols.)
• JONES, C.P., 2007. “Three New Letters of the Emperor Hadrian”, ZPE 161, ss. 145-156.
• KEIL, J., 1910. “Forschungen in der Erythraia I”, JÖAI (Beiblatt) 13, ss. 5-74.
• KENYON, F.G.-LITT, M.A.-BELL, H. I., 1973. Greek Papyri in the British Museum Catalogue, With Texts III, Milano. (=P. Lond. III)
• KLOSE, Dietrich O. A., 2005. “Festivals and Games in the Cities of the East During the Roman Empire”, Coinage and Identity in the Roman Provinces, Ed. C. Howgego, V. Heuchert, A. Burnett, Oxford, ss. 125-133.
• LE GUEN, B., 2010. “Hadrien, l’empereur philhellène, et la vie agonistique de son temps. À propos d’un livre récent”, Nikephoros 23, ss. 205-239.
• MAGIE, D., 1950. Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ, II volumes, Princeton University Press.
• MAMA (Monumenta Asiae Minoris Antiqua)
• MILETA, C., 2008. “Die offenen Arme der Provinz: Uberlegungen zur Funktion und Entwicklung der proromischen Kultfeste der Provinz Asia”, Festrituale in der romischen Kaiserzeit, Ed. J. Rüpke, Mohr Siebeck, Tübingen, ss. 89-114.
• MURRAY S. C., 2014. “The Role of Religion in Greek Sport”, A companion to sport and spectacle in Greek and Roman antiquity, Ed. P. Christesen-D. G. Kyle, Chichester, ss. 309-319.
• PETZL, G., -SCHWERTHEIM, E., 2006. Hadrian und die dionysischen Künstler: drei in Alexandria Troas neugefundene Briefe des Kaisers an die Künstler-Vereinigung, Bonn.
• PLEKET, H. W., 1973. “Some Aspects of the History of the Athletic Guilds”, ZPE 10, ss. 197–227.
• POLAND, F., 1934. “Nachtraege (Technitai)”, RE V, A.2, Stuttgart, ss. 2473-2558.
• RAWSON, E., 1987. “Discrimina Ordwum: The Lex Julia Theatralis”, Pap Br Sch Rome 55, ss. 83-114.
• REMIJSEN, S., 2015. The End of Greek Athletics in Late Antiquity, Cambridge University Press, Cambridge.
• RICCIARDETTO, A., 2012. “La lettre de Marc Antoine (SB I 4224) écrite au verso de l‘Anonyme de Londres (P.Brit. Libr. inv. 137 = MP3 2339)”, Arch. Papyrusforsch. 58/1, ss. 43-60.
• ROBERT, L., 1949. Hellenica: recueil d‟épigraphie, de numismatique et d‟antiquités grecques, Vol. 7, Paris.
• ROBERT, L., 1950. Hellenica: recueil d‟épigraphie, de numismatique et d‟antiquités grecques, Vol. 9, Paris.
• ROBERT, L., 1984. “Discours d‟ouverture”, Actes du VIII Congrès international d‘Épigraphie grecque et Latine à Athènes, 3-9 October 1982, Atina, ss. 35-45.
• ROBERT, L., 2013. “Opening Address: Eighth International Congress of Greek and Latin Epigraphy”, (transl. by M. Lianou), Greek Athletics, Ed. J. König, ss. 108-119.
• ROUECHE, C., 1993. Performers and Partisans at Aphrodisias in the Roman and Late Roman Periods. A Study Based on Inscriptions from the Current Excavations at Aphrodisias in Caria, Londra.
• SEG (Supplementum Epigraphicum Graecum)
• SHERWIN-WHITE, A. N., 1996. Roman Citizenship, Oxford.
• SLATER, W. J., 2007. “Deconstructing Festivals”, The Greek Theatre and Festivals: Documentary Studies, Ed., P. Wilson, Oxford, ss. 21-47.
• SPAWFORTH, T., 2007. “Kapetoleia Olympia: Roman Emperors and Greek Agones”, Pindar’s Poetry, Patrons, and Festivals From Archaic Greece to the Roman Empire, Ed. S. Hornblower-C. Morgan, New York, ss. 377-390.
• UZUNASLAN, A., 2005. “Aphrodisias Agonları”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 13, Isparta, ss. 36-68.
• UZUNASLAN, A., 2013. “Epigrafik ve Arkeolojik Araştırmalar Işığında Pisidia Antiocheia: Kent Tarihine İlişkin Yeni Gözlemler”, B. Hürmüzlü, M. Fırat, A. Gerçek (eds.) Pisidia Araştırmaları, Isparta, ss. 312-343.
• VAN NIJF, O., 2001. The Civic World of Professional Associations in the Roman East, Gieben, Amsterdam.
• VAN NIJF, O., 2001. “Local Heroes: Athletics, Festivals and Elite self-fashioning in the Roman East”, Being Greek und Rome. Cultural Identity, the Second Sophistic and the Development of Empire, Ed. Simon Goldhill, Cambridge, ss. 306-334.
• VAN NIJF, O., 2006. “Global Players: Athletes and Performers in the Hellenistic and Roman World” Hephaistos 24, ss. 225-235.
• WIEGAND, T., 1958. Didyma. Zweiter Teil: Die Inschriften von Albert Rehm, ed. Richard Harder, Deutsches Archäologisches Institut, Verlag Gebr., Mann. (=I. Didyma).
• YENİ, S., 2022. Panegyris ve Panegyriarkhes: Hellenistik ve Roma Dönemi Anadolu’sunda Tertiplenen Panayırların İdari, Siyasi, Dini ve Ekonomik Boyutları, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi, Antalya.