Bir Hitit Çağı Masalı: “Appu ve İki Oğlu

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 203 - 220, 24.03.2024

Esma Reyhan , Tülın Cengız

https://doi.org/10.33469/oannes.1412592

Öz

Hitit Çağına ait, kayıt altına alınmış en eski anlatılardan biri olan Appu Masalı, bünyesinde barındırdığı çocuksuzluk motifi, zıtların mücadelesi döngüsü ve adaleti temel alan kurgusuyla Anadolu’nun binlerce yıl öncesinin, toplumsal değerlerine ve kültürel simgelerine ışık tutmaktadır.
Masalın metni, iyi korunmuş olmakla birlikte, II. ve IV. sütunun son kısımları kırıktır. Masal, Šudul kentinde yaşayan Appu adında varlıklı bir adamın çocuksuzluğunu konu edinmiştir. Güneş tanrısına sunduğu bir adak yardımıyla, özlemini duyduğu çocuğa sahip olan Appu’nun doğal yollardan ikinci bir çocuğu daha olmuştur. Çocuklardan ikisi de erkektir. İlk doğan çocuğun adı “Kötü”, ikinci doğan çocuğun adı “İyi” dir. Yetişkinlik çağına geldiklerinde kendi hayatlarını kurmak için baba evinden ayrılan kardeşler arasında bir mal paylaşımı gerçekleşir. “Kötü”, kardeşini aldatarak mülkün iyisini kendisine ayırır. Bu duruma tanıklık eden Güneş tanrısı adaleti sağlamak için dereye girer. Hikâyenin yazılı olduğu tablet bu kısımdan itibaten kırılmış olduğu için olayın geri kalanı hakkındaki bilinenler çok azdır. Okunabilen kısımlardan, son durumdan memnun olmayan “Kötü”nün, lanetler yağdırması üzerine davayı sonuçlandırmak istemeyen Güneş tanrısının, adaletin tecellisi için kardeşleri Ninive Kenti’nin İštarı’na yönlendirdiği anlaşılmaktadır. Tabletin kırıklı yapısı nedeniyle masalın sonu öğrenilemese de hakkaniyetle özdeşleşmiş olan bu tanrıçanın “İyi” ye övgü dolu sözler sarf etmesinden, adalet terazisinin iyiden yana ağır bastığı söylenebilir.
Masalları, “kültürün gizli arşivlerinden biri” olarak kabul eden bir bakış açısıyla kaleme alınan bu çalışmada, Anadolu’nun en eski anlatılardan birinin içerik analizi yapılırken dönemin belge ve bilgilerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Masal, Hitit Masalı, Appu ve İki Oğlu, Anadolu, Çocuksuzluk

A Hittite Period Tale: “Appu and His Two Sons”

Öz

The Tale of Appu, one of the oldest recorded tales of the Hittite Age, sheds light on the social values and cultural symbols of Anatolia thousands of years ago with its motif of childlessness, the struggle of opposites, and its focus on justice.
Although the text of the tale is well-preserved, the last parts of columns II and IV are broken. The tale revolves around the childlessness of a wealthy man named Appu who resided in the city of Šudul. Through an offering to the sun god, Appu is blessed with the child he desires, and naturally, a second child follows. Both children are boys, named “Bad” and “Good” respectively. Upon reaching adulthood, the siblings part ways from their father's house to establish their own lives, with a division of property occurring. However, “Bad” deceives his brother, retaining the better portion of the property for himself. Witnessing this injustice, the Sun God intervenes to ensure fairness. Unfortunately, the tablet breaks at this crucial point, leaving the remainder of the story unknown. From the fragments that survive, it appears that “Bad”, unsatisfied with the outcome, curses his brother, prompting the Sun God to send the brothers to the Ištar of Ninive for the dispensation of justice. Though the conclusion of the tale remains elusive due to the tablet’s fragmented state, it can be inferred that the scales of justice tilt in favor of “Good”, as evidenced by the goddess’s praise of fairness.
Fairy tales serve as conduits for transmitting rules, codes, and cultural values. This study, approached with the perspective that fairy tales constitute “hidden archives of culture”, utilizes period documents and information to analyze the content of one of Anatolia's oldest narratives.

Anahtar Kelimeler

Tale, Hittite Tale, Appu and His Two Sons, Anatolia, Longing for a child

Kaynakça

• AKIN, E.-ABDURRAHİM T., 2019. “Mustafa Ruhi Şirin’in Çocukları Uçuran Masallar Dizisinde Mekân Algısı”, Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3/1, ss. 30-36.
• ALPTEKİN, A. B., 2016. Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçay Yayınları, Ankara.
• ARCHI, A.,1995. “Hittite and Hurrian Literatures: An Overview”, Civilizations of the Ancient Near East , 3-4, ss. 2367-2377.
• ALTMAN, A., 2005. “Šattiwaza’s Declaration (CTH 52) Reconsidered”, Acts of the V. International Congress of Hititology, Ed.: Aygül. Süel, Çorum 2005.
• BECKMAN, G. M., 1983. Hittite Birth Rituals, Studienzu den Bogazköy-Texten, 29, O. Harrassowitz, Wiesbaden.
• BECKMAN, G.M., 1990. The Hittite ‘Ritual of the Ox’ (CTH 760.I.2-3)”, Orientalia, 59 /1, ss. 34-55.
• BECKMAN, G. M., 1996. Hittite Diplomatic Texts, Ed.: Harry Angier Hoffner, Scholars Press, Atlanta.
• BECKMAN, G. M., 1998. “Ištar of Nineveh Reconsidered”, Journal of Cuneiform Studies, 50/1, ss.1-10.
• BECKMAN, G. M., 2009. “Hittite Litarature”, From an Antique Land, Ed.: Carl S. Ehrlich, Rowman & Littlefield, The USA, ss.215-254.
• CARTER, C, W., 1962. Hittite Cult Inventories, University of Chicago, Press, Chicago.
• BİLGEGİL, M. K., 1980. Edebiyat Bilgi Ve Teorileri I, Sevinç Matbaası, Ankara.
• BORATAV, P. N., 2007. Zaman Zaman İçinde, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• DARGA, M., 2011., “Büyük Kraliçe Puduhepa”, Anadolu’da Kadın: On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• EDEL, E., 1994., Die Ägyptisch-Hethitische Korrespondenz aus Boghazköi in Babylonischer und Hethitischer Sprache, Umschriften und Übersetzungen, Band I, Westdeutscher Verlag.
• EMİROĞLU, K., 2003. “Masal”, Antropoloji Sözlüğü, Ed.: Kudret Emiroğlu ve Suavi Aydın, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, ss.575,576.
• FRIEDRICH, J., 1950. “Churritische Märchen und Sagen in Hethitischer Sprache”, Zeitschrift für Assyriologie, 49, ss. 213-254.
• HAAS, V., 1994. Geschichte der Hethitischen Religion, Brill, Leiden/New York.
• HAAS, V., 2005. “Die Erzählungen von den zwei Brüdern, vom Fischer und dem Findelkind sowie vom Jäger Kešše”, Altorientalische Forschungen 32/2, ss. 360-374.
• HAAS, V., 2006. Die hethitische Literatur, Texte, Stilistik, Motive, De Gruyter, Berlin-New York.
• HOFFNER, H., 1975. “Hittite Mythological Texts: A Survey”, Unity and Diversity, Essays in the History, Literature and Religion of the Ancient Near East, Ed.: Goedicke, H. – Mc Bee, R. J.J., Johns Hopkins University Press, Baltimore- London.
• HOFFNER, H., 1968., “A Hittite Text in Epic Style About Merchants”, Journal of Cuneiform Studies , 22, ss.34-45.
• HOFFNER, Harry., 1998. Hittite Myths, Ed. Gary Michael Beckman, Society of Biblical Literature, Atlanta.
• HOFFNER, H.- Beckman,G.M., 2009. Letters from the Hittite Kingdom, Society of Biblical Literature, Atlanta.
• VAN DEN HOUT, Th ., 1997. “Apology of Ḫattušili III”, The Context of Scripture 1, Ed.: William Hallo ve K. Lawson Younger, ss. 199-204.
• HZL: Rüster, C.-Neu, E., 1989. Hethitisches Zeichenlexikon, Otto Harrassowitz-Wiesbaden.
• GÜTERBOCK, H. G., 1945. Kumarbi Efsanesi, Çev.: Sedat Alp, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• GÜTERBOCK, H. G. 1978. “Hethitische Literatur”, Neues Handbuch der Literaturwissenschaft Bd., 1, Ed.: Wolfgang Röllig, ss. 211-253.
• KARATAY, H.-DOĞRU A.,2020, “Kuşların Masalı” Üzerine Bir İnceleme”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 21, ss. 56-69.
• KOŠAK, S., 1982. Hittite Inventory Texts (CTH 241-250), Texte der Hethiter, 10, C. Winter, Heildelberg.
• KÜMMEL, H. M., 1966. Ersatzrituale für den Hethitischen König, Studien zu den Boğazköy-Texten 3, Harrassowitz, Wiesbaden.
• MOUTON, A., 2019. “Divine Speech in Hittite Dreams”, When Gods Speak to Men. Divine Speech according to Textual Sources in the Ancient Mediterranean Basin, Ed.: Stéphanie Anthonioz, Alice Mouton ve Daniel Petit, Paris, ss.21-33.
• REYHAN, E.-CENGIZ, T., 2016. “Hitit Toplumunda Aile ve Çocuk”, Trakya Üniversitesi & Motif Vakfı, Halk Kültüründe Aile Uluslararası Sempozyumu, Edirne.
• REYHAN, E., 2017. Hitit Devleti’nde Siyaset ve Yönetim, Direktif, Yemin ve Sadakat, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• RÜSTER, C.- NEU, E., 1989, Hethitisches Zeichenlexikon, İnvanter und Interpretation der Keilschriftzeichen aus den Boğazköy-Texten, Studien zu den Boğazköy-Texten, Harrassowitz, Wiesbaden.
• SEVİNÇ, F. 2007. Hititlerde Ölülere ve Yeraltı Tanrılarına Sunulan Kurbanlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
• SIEGELOVÁ, J., 1971. Appu-Märchenund Hedammu-Mythus, Wies Harrassowitz, Wiesbaden.
• SINGER, I., 1996. Muwatalli’s Prayer to the Assembly of Gods Through the Storm-God of Lighting (CTH 381), American School of Oriental Research, Scholars Press, Atlanta.
• STRAUß, R., 2006. Reinigungsrituale Aus Kizzuwatna: Ein Beitrag Zur Erforschung Hethitischer Ritualtradition Und Kulturgeschichte, De Gruyter, Berlin-New York.
• TAŞ, İ.- ADALI, S.F., 2016. “A Hittite View of Lullubum and its World”, Audias fabulas veteres: Anatolian studies in honor of Jana Součková-Siegelová, Ed.: Šárka Velhartická, ss. 374-388.
• ÜNAL, A.- GIRGINER. S., 2007. Kilikya-Çukurova İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, Homer Kitap ve Yayıncılık, İstanbul.
• ÜNAL, A., 2016. Hititçe-Türkçe, Türkçe Hititçe Büyük Sözlük, Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• YİĞİT, T., 2007. “Hititçe Çivi Yazılı Belgelere Göre Çoban”, Belleten 66/247, ss.765-787.