The Origins of Ptolemy's Anti-Persian Stance from the Perspective of Historical Memory

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 401 - 424, 25.09.2024

Fariz Öncü

https://doi.org/10.33469/oannes.1431637

Öz

Alexander the Great died in Babylon in 323 BC without clearly naming an heir to his throne, which led to political tension among the senior Macedonian generals. The uncertainty over Alexander’s successor threatened the unity of the empire. These generals, each with different political agendas, sought to legitimize their authority—some by establishing genealogical links to Philip II, and others by invoking the political legacy of Alexander. Meanwhile, some developed their political strategies by employing anti-Persian rhetoric rooted in historical grievances. Among the most prominent of these generals was Ptolemy I Soter, who used anti-Persian discourse to solidify his position among his rivals. This rhetoric significantly influenced the political structure established during the Babylonian meeting held immediately after Alexander's death.
Ptolemy's anti-Persian policies persisted and grew in influence during his tenure as the satrap of Egypt. His references to the long-standing tensions between the Achaemenid Persians and both the Greeks and Egyptians—dating back nearly two centuries—helped him craft a powerful political narrative. By leveraging this historical memory, Ptolemy was able to strengthen his position.
Therefore, examining the long-term development of anti-Persian historical memory provides a deeper understanding of Ptolemy's political strategy. Unlike other studies, this research aims to explore Ptolemy’s anti-Persian stance both during the Babylonian meeting and in Egypt, focusing on how anti-Persian sentiment shaped critical political processes from the early period of the Achaemenid Empire onwards.

Anahtar Kelimeler

Ptolemy, Diadochs, Anti-Persianism, Alexander the Great, Greeks, Historical Memory

Ptolemaios’un Pers Karşıtı Tutumunun Tarihi Bellek Perspektifinden Kökenleri

Öz

Pers İmparatorluğu’na son veren Büyük İskender (III. Aleksandros) MÖ 323 tarihinde Babil’de hayata gözlerini yumduğunda onun kurduğu imparatorluğun bütünlüğü de tehlikeye girmişti. Zira İskender’in kendinden sonra kimin tahta geçeceğini açık olarak işaret etmemesi imparatorluk topraklarının nasıl yönetileceği hususunda büyük tartışmaların yaşanmasına yol açmıştı. Meselenin tarafları İskender’in daha sonra Diadokhoi (Ardıllar) olarak bilinecek kıdemli generalleriydi. Her biri farklı politik hedeflerle hareket eden generaller bazen II. Philippos’la soy bağı kurmaya çalışarak bazen de Büyük İskender’in politik mirasını sahiplenerek kendi pozisyonlarını meşru göstermeye çalışıyorlardı. Ancak Pers karşıtı tarihsel referanslar üzerinden söylem geliştirerek siyaset yapanlar da vardı. Bunlardan en bilineni I. Ptolemaios Soter idi. Onun Persleri “öteki” olarak gösteren tutumu İskender’in ölümünden hemen sonra yeni kralı belirlemek amacıyla gerçekleşen Babil Toplantısında alınan kararları önemli ölçüde etkilemişti. Ptolemaios Mısır’da satrap olarak hanedanlığını meşru bir zeminde kurumsallaştırmaya çalıştığı süreçte de Pers karşıtı tarihi belleği kullanmıştı. Bu politik tutumun dönemin reel politiğinde büyük bir etki yaratması Perslerin Hellen ve Mısırlılar ile kurduğu yaklaşık iki yüzyıllık ilişkinin sorunlu yanlarıyla ilgiliydi.
Dolayısıyla Pers karşıtı tarihi belleğin uzun erimli gelişim sürecinin incelenmesi Ptolemaios’un politik yaklaşımının farklı bir boyutuyla anlaşılmasını sağlayacaktır. Çalışmamız bu noktadan hareketle, diğer çalışmalardan farklı olarak, Ptolemaios’un hem Babil Toplantısında hem de Mısır’da benimsediği Pers karşıtı politik tavrını, Akhaimenid İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinden itibaren kritik politik süreçlerde araçsallaştırılan Pers karşıtı bellek üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ptolemaios, Diadokhlar, Pers Karşıtlığı, Büyük İskender, Hellenler, Tarihi Bellek

Kaynakça

• Aisk. Pers. (Aiskhylos, Persai). Kullanılan Metin ve Çeviri: Aeschylus, çev. H. W. Smyth, Cambridge, 1926.
• App. Syr. (Appianos, The Foreign Wars): Kullanılan Metin ve Çeviri: The Foreign Wars, Horace White, The Macmillan Company, New York 1899.
• Arist. Pol. (Aristoteles, Politika). Kullanılan Metin ve Çeviri: Aristotle in 23 Volumes, Vol. 21, çev. H. Rackham. Cambridge, Harvard University Press, William Heinemann Ltd, London 1944.
• Arr. (Arrianos, Anabasis). Kullanılan Metin ve Çeviriler: Arrian, Anabasis of Alexander, Books I-IV, çev. E. I. Robson, London 1967 (The Loeb Classical Library).
• Curt. (Quintus Curtius Rufus, Historiae Alexandri Magni).Kullanılan Metin ve Çeviriler: History of Alexander, çev. John C. Rolfe, 1946 (The Loeb Classical Library).
• Diod. (Diodorus Sicilus, Bibliotheke Historike). Kullanılan Metin ve Çeviri: Diodorus of Sicily, in Twelve Volumes with an English Translation by C. H. Oldfather, Vol. 4-8.
• Hdt. (Herodotos, Historiai). Kullanılan Metin ve Çeviri: Müntekim Ökmen, Herodotos/ Herodot Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2002.
• Isok. (Isokrates, Philippos). Kullanılan Metin ve Çeviri: Isocrates with an English Translation in three volumes, by George Norlin, Ph.D., LL.D. Cambridge, MA, Harvard University Press, William Heinemann Ltd., London 1980.
• Iust. (Marcus Iulianus Iustinus, Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi). Kullanılan Metin ve Çeviri: Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus, çev. S. Watson, London 1853.
• Ksen. Anab. (Ksenophon, Anabasis). Kullanılan Metin ve Çeviri: Ksenophon, Anabasis: Onbinlerin Dönüşü, çev. Oğuz Yarlıgaş, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Ksen. Hell. (Ksenophon, Hellenika). Kullanılan Metin ve Çeviri: Hellenika, çev. C. L. Brownson, Cambridge-Massachusetts-London: The Loeb Classical Library, 2014.
• Ksen. Oik. (Ksenophon, Oikonomikos). Kullanılan Metin ve Çeviri: Ksenophon, Oeconomicus, çev. E. C. Marchant, O. J. Todd, Cambridge-Massachusetts - London: The Loeb Classical Library, 2013.
• Memn. (Memnon, Herakleia Pontike). Kullanılan Metin ve Çeviri: History of Heracleia, çev. Andrew Smith, 2004.
• ME (Metz Epitome, Incerti Auctoris Epitoma Rerum Gestarum Alexandri Magni), ed. P. H. Thomas, Leipzig 1965.
• Nepos. (Cornelius Nepos, Vitae). Kon. (Konon), Them. (Themistokles), Paus. (Pausanias). Kullanılan Metin ve Çeviriler: Cornelius Nepos, ed. Albert Fleckeisen, Leipzig, Teubner 1886.
• Paus. (Pausanias, Pausaniae Graeciae Descriptio). Kullanılan Metin ve Çeviri: Pausanias, Description of Greece, çev. W. H. S. Jones-Litt. D.- H. A. Ormerod, M. A., Vol. 1-4, Harvard University Press, London 1918.
• Plat. Nom. (Platon, Nomoi). Kullanılan Metin ve Çeviri: Plato in Twelve Volumes, Vols. 10 & 11 translated by R.G. Bury. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1967 & 1968.
• Plb. (Polybios, Historiai). Kullanılan Metin ve Çeviri: Histories, çev. Evelyn S. Shuckburgh, Macmillan, London, New York 1962.
• Plut. (Plutarkhos, Bioi Parallēloi). Alex. (Aleksandros), Eum. (Eumenes), Kim. (Kimon), Them. (Themistokles). Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch's Lives with an English Translation by. Bernadotte Perrin, Cambridge, MA. Harvard University Press, William Heinemann Ltd., London 1914, 1919. 2,7, 8.
• Plut. De Alex. (Plutarkhos, De Alexandri magni fortuna aut virtute). Kullanılan Metin ve Çeviri: Moralia, with an English Translation by. Frank Cole Babbitt. Cambridge, MA. Harvard University Press, William Heinemann Ltd., London 1936. 4.
• Strab. (Strabon, Geographika). Kullanılan Metin ve Çeviri: The Geography of Strabo, Literally translated with notes, in three volumes, ed. H.C. Hamilton, Esq., W. Falconer, M.A., George Bell & Sons, London 1903.
• Thuk. (Thukydides, Historiai). Kullanılan Metin ve Çeviri: Thycydides, Historiae, Vols. I-II, ed. H. S. Jones - J. E. Powell, Oxford 1942.
• ARSLAN, M., 2017. “İskender’in Küçük Asya Seferi ve İssos Muharebesi Antikçağ Tarihine Yön Veren Bir Muharebenin Portresi”, Persler: Anadolu’da Kudret ve Görkem, Ed.: Kaan İren-Çiçek Karaöz-Özgün Kasar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss.136-159.
• BADIAN, E., 2000. “Darius III”, Harvard Studies in Classical Philology , Vol. 100, ss. 241-267.
• BALCER, J. M., 1984. Sparda by the Bitter Sea: Imperial Interaction in Western Anatolia, California.
• BOSWORTH, A. B., 1980. “Alexander and the Iranians”, The Journal of Hellenic Studies , Vol. 100, s. 1-21.
• BOSWORTH, A. B., 1993. “Perdiccas and the Kings”, The Classical Quarterly, 43/2, ss. 420-427.
• BOSWORTH, A. B., 2004. Alexander and the East: The Tragedy of Triumph, Oxford University Press, New York.
• BOSWORTH, A. B., 2005. Büyük İskender’in Yaşamı ve Fetihleri: Fetih ve İmparatorluk, Dost Kitabevi, Ankara.
• BOSWORTH, A. B., 2007. The Legacy of Alexander: Politics, Warfare, and Propaganda Under the Successors, Oxford University Press, New York.
• BRIANT, P., 2002. From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire, Çev.: (Fransızcadan) Peter T. Daniels, Eisenbrauns.
• BRIANT, P., 2015. Darius in the Shadow of Alexander, Çev.: Jane Marie Todd, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts-London.
• BRIANT, P., 2019. Büyük İskender: Fetihler ve Siyaset, Çev.: Nihan Özyıldırım, İstanbul.
• BROSIUS, M., 1996. Women in Achamenid Persia, Oxford University Press, Oxford 1996.
• CARNEY, E. D., 1996. “Alexander and Persian Women”, The American Journal of Philology, 117/4, ss. 563-583.
• CARNEY, E. D., 2013. Arsinoë of Egypt and Macedon: A Royal Life, Oxford University Press, New York.
• COLBURN, H. P., 2015. “Memories of the Second Persian Period in Egypt”, Political Memory in and After the Persian Empire, Ed.: Jason M. Silverman -Caroline Waerzeggers, SBL Press, Atlanta, ss. 165-202.
• DEMİR, M. 2009. “Pausanias Actions in Byzantium After the Victory at Platae. A reconsideration, Athenaeum, 97/2, ss. 59-68.
• DUSINBERRE, E. R. M., 2013. Empire, Authority and Autonomy in Achaemenid Anatolia, Cambridge University Press, New York.
• HALL, E., 1989. Inventing the Barbarian: Greek Self-Definition through Tragedy, Clarendon Press, Oxford.
• HARTOG, F., 2014. Herodotos’un Aynası: Öteki Tasavvuru Üzerine Bir Deneme, Çev.: Mehmet Emin Özcan, İstanbul.
• JAMZADEH, P., 2012. Alexander Histories and Iranian Reflections: Remnants of Propaganda and Resistance, Brill, Leiden-Boston.
• KAYA, M. A., 2018. Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi II: Demir Devri ve Pers Hakimiyeti Dönemi, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• KLINKOTT, H., 2005. Der Satrap ein Achaimenidischer Amtsträger und seine Handlungsspielräume, Frankfurt.
• KOSMETATOU, E., 2004. “Rhoxane's Dedications to Athena Polias”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, Bd. 146, ss. 75-80.
• KÜÇÜKER, S. D., 2019. “Thukydides’in Tarih’i Ekseninde Klasik Hellen Polis’lerinin Siyasi Statüsü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 74/3, ss. 719-738.
• KÜÇÜKER, S. D. – GÜLER, T. B., 2020. “Antik Yazılı Belgeler Işığında Makedonya Kralı III. Aleksandros’un Küçük Asya Polis’leri İle İlişkileri”, Archivum Anatolicum (ArAn), 14/2, ss. 241-268.
• LENDERING, J., 2020. Büyük İskender, Çev.: Burak Sengir, Kronik Yayınları, İstanbul.
• LUND, H. S., 1992. Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship, London and New York.
• MEEUS, A., 2009. “Alexander's Image in the Age of the Successors”, Alexander the Great: A New History, Ed.: Waldemar Heckel- Lawrence A. Tritle, Blackwell Publishing, Oxford, ss. 235 –250.
• MÜLLER, S., 2011. “Die Frühen Perserkönige im Kulturellen Gedächtnis der Makedonen”, Gymnasium, 118, ss. 105–33.
• MÜLLER, S., 2012. “Stories of the Persian Bride: Alexander and Roxane”, The Greek Alexander Romance in Persia and the East, R. Stoneman, (Hg.), Groningen, ss. 295-310.
• MÜLLER, S., 2013. “The Female Element of the Political Self-fashioning of the Diadochi: Ptolemy, Seleucus, Lysimachus, and Their Iranian Wives”, After Alexander: The Time of the Diadochi (323–281 BC), Ed. V. A. Troncoso-E. M. Anson, Oxford, ss. 199-214.
• ÖNCÜ, F., 2021. “Hellenleri Nüfuz Altına Alma Boyutuyla Savaşlar ve Diplomatik Faaliyetler (MÖ 547-431): Persler, Spartalılar ve Atinalılar”, Eskiçağda Savaş ve Diplomasi, Ed.: Gül Güney Masalcı-Alican Doğan, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 227-254.
• ÖNCÜ, F., 2023. Persler Dönemi’nde Anadolu’da Ekonomi (MÖ 6. ve 5. Yüzyıllar), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• PALAGIA, O., 2017. “Alexander’s Battles against Persians in the Art of the Successors”, Ancient Historiography on War and Empire, Ed.: T. Howe- Sabine Müller - R. Stoneman, Oxford and Philadelphia, ss. 177–87.
• PFEIFER, S., 2010. “Das Dekret von Rosette. Die ägyptischen Priester und der Herrscherkult”, Alexandreia und das ptolemäische Ägypten. Kulturbegegnungen in hellenistischer Zeit, Gregor Weber (Hrsg.), Berlin, ss. 84-108.
• POWNALL, F., 2021. “Ptolemaic Propaganda in Alexander’s Visit to Ammon”, Alexander the Great and Propaganda, ed. J. Walsh - E. Baynham, Routledge, London, ss. 33–53.
• ROISMAN, J., 2012. Alexander’s Veterans and the Early Wars of The Successors, University of Texas Press, Austin.
• KENT, G. R., 1953. Old Persian: Grammar, Texts, Lexion, American Oriental Society, New Haven.
• RUZICKA, S., 2012. Trouble in the West: Egypt and the Persian Empire 525–332 BCE, Oxford University Press, Oxford.
• SÁNCHEZ, A.B., 2003. “Régner au féminin. Rélexions sur les reines attalides et séleucides”, L’Orient méditerranéen de la mort d’Alexandre aux campagnes de Pompée, 62, ss. 41–61.
• SARIKAYA, S., 2016. “Küçük Asya’da Diadokhoi Savaşları: Kardia’lı Eumenes’in Savaş Stratejisi”, Sencer Şahin Anısına Yazılar, Ed.: Burak Takmer vd., Kabalcı Yayıncılık, Ankara, ss. 736-753.
• SARIKAYA, S., 2019. “Barsine: Rhodoslu Mentor’dan Makedonialı İskender’e Uzanan Bir Hayat”, Phaselis, Issue V, ss. 257-282.
• SEAGER, R. –TUPLIN, C., 1980. “The Freedom of the Greeks of Asia: on the Origins of a Concept and the Creation of a Slogan”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 100, ss. 141-154.
• SİNA, A., 2018. “Büyük İskender’in Doğu Siyasetinde Asyalı Kadınların Yeri”, History Studies, 10/5, ss. 155-172.
• TARN, W. W., 1921. “Heracles Son of Barsine”, The Journal of Hellenic Studies, 41/1, ss. 18-28.
• WHEATLEY, P. – DUNN, C., 2021. “Coinage as propaganda: Alexander and his Successors”, Alexander the Great and Propaganda, ed. J. Walsh - E. Baynham, Routledge, London, ss. 162-198.
• TÜRKAN, A., 2023. “Hellenistik Dönem’de Anadolu”, Tarih Öncesi Dönemlerden Eskiçağ’ın Sonuna Kadar Anadolu Uygarlıkları, Ed. Fatma Sevinç Erbaşı-Kamil Doğancı, Paradigma Yayınları, Çanakkale, ss. 346-381.
• WALLACE, S., 2018. “Alexander and Democracy in the Hellenistic World”, The Hellenistic Reception of Classical Athenian Democracy and Political Thought, Ed.: Mikro Canevero - Benjamin Gray, Oxford University Press, Oxford, ss. 45-72.
• WORTHINGTON, I., 2016. Ptolemy I: King and Pharaoh of Egypt, Oxford University Press, New York.
• YALAZI, E., 2020. “Klasik Çağ Hellen Siyasi İmgeleminde Persler: Bir Kent-Devleti Tasavvuru”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7/3, ss. 1718-1757.