Some Notes on Aeolian Neonteichos and Temnos

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 459 - 479, 25.09.2024

Esra Atcı

https://doi.org/10.33469/oannes.1473452

Öz

According to Herodotus, the Aeolians, who migrated to the coast of Western Anatolia in waves, established 12 cities in the region. Among these, Neonteichos and Temnos played key roles in terms of geostrategic importance, especially during the rule of the Pergamon Kingdom. These settlements later became strongholds during Persian attacks. However, Neonteichos, situated between the cities of Temnos and Larisa, did not have a significant presence in historical events and is therefore rarely mentioned in ancient sources. The fact that the raw material for the coins minted in Neonteichos was copper indicates the city's passive development, as it remained overshadowed by its neighboring cities. Neonteichos was initially founded as a military base to capture Larisa, which hindered its growth into a well-established urban center. In contrast, Temnos gained a well-deserved reputation as a garrison city frequently mentioned in historical geography. Its strategic position overlooking the Hermos River, the absence of powerful nearby cities, and its location on important routes from the coast to the interior positively influenced its economy. Additionally, the city was the center of worship for the cult of Apollo Kynneios, which elevated its status to a level that could rival the city of Gryneion, a key city of the Aeolian League.
This article analyzes the developmental trajectories of Neonteichos and Temnos—cities for which there is little comprehensive information in historical sources and which have not been sufficiently studied in modern literature due to the lack of archaeological research—focusing on their socio-cultural, economic, and political dimensions.

Anahtar Kelimeler

Aeolians, Western Anatolia, Neonteichos, Temnos, Hermos Vallery

Aiolisli Neonteikhos ve Temnos Üzerine Bazı Notlar

Öz

Herodotos'un verdiği bilgilere göre, silsileler halinde Batı Anadolu kıyılarına gelen Aioller burada 12 kent kurmuşlardır. Neonteikhos ve Temnos, özellikle Pergamon Krallığı'nın egemenliği sırasında jeostratejik açıdan kilit bir rol oynamıştır. Ancak bu yerleşimler Pers saldırıları sırasında bölgenin kaleleri haline gelmiştir. Öte yandan Temnos ve Larisa kentlerinin ortasında yer alan Neonteichos, genel olarak tarihsel süreçte ciddi bir varlık gösterememiş, bu nedenle de antik kaynaklarda adı nadiren geçmiştir. Nitekim kentte basılan sikkelerin hammaddesinin bakır olması, yerleşimin bu kentlerin gölgesinde kalarak pasif bir gelişim sergilediğinin en önemli göstergesidir. Aslında kentin Larisa'yı ele geçirmek için bir üs olarak kurulmuş olması, köklü bir kentin özelliklerinin bu yerleşime aktarılmasını engellemiştir. Neonteikhos'un aksine Temnos, Hermos Nehri'ne hakim konumu, çevresinde güçlü bir kentin bulunmaması ve sahilden doğuya giden yolların geçiş güzergahında yer alması nedeniyle tarihi coğrafyada adından sıkça söz ettiren bir garnizon kenti olarak haklı bir üne sahip olmuştur. Bu durum kentin ekonomisini olumlu yönde etkilemiştir. Kentin aynı zamanda Apollon Kynneios kültünün tapınma merkezi olması, yerleşimi Aiol Birliği'ni bir arada tutan Gryneion kentiyle rekabet edebilecek düzeye yükseltmiştir.
Bu makalede, kaynaklarda hakkında kapsamlı bilgi bulunmayan ve modern literatürde arkeolojik çalışmaların eksikliği nedeniyle yeterince değerlendirilmemiş olan Neonteichos ve Temnos kentlerinin gelişim süreçleri sosyo-kültürel, ekonomik, politik ve siyasi açılardan incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aioller, Batı Anadolu, Neonteikhos, Temnos, Hermos Vadisi

Kaynakça

• AELIAN. De Natura Animalium, On the Nature of Animals, (A.F.Scholfield, Trans).
• AKKURNAZ, S. 2013. “A Mountain Settlement in the Southern Aiolis: Melanpagos”, TÜBA-AR, 16, pp. 81-96.
• ARSLAN, M. 2019. Anadolu’da Helenistik Dönem’de Resmi Yazışmalar, Kraliyet Mektupları, Kent Kararnameleri, Anlaşmalar, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• AYDAŞ, M. - Erdan, E. 2019. “Aiolis Bölgesi’nden Yeni Bir Yazıt ve Buluntu Yeri Üzerine”, Phaselis, V, pp. 197-206.
• BAYDUR, N. 1995. Anadolu’daki Kutsal Dağlar Dağ-Tanrılar. Istanbul: Graphis Matbaacılık.
• BEAN, G. E. 1997. Eskiçağda Ege Bölgesi. (İnci Delemen, Trans.), İstanbul: Arion yayınevi.
• BMC. British Museum Catalogues of Coins.
• BÉRARD, J. 1959. “La Migration Éolienne”, Revue Archéologique, T. 1, pp. 1-28.
• CICERO. The Orations of Marcus Tullius Cicero, VoL. 2. (Charles Duke, Trans.), London: Bell.
• ÇEKİLMEZ, M. 2019.” Myrina Antik Kenti”, Aliağa ve Çevresindeki, Antik Kentler Kyme, Myrina, Gryneion, Tisna, Elaia, Aigai, Larisa, Ed. Murat Çekilmez, Aliaağa Kent Kitaplığı 9, İzmir, pp. 43-62.
• ÇIZMELİ ÖĞÜN, Z. 2009. “Fare, Veba ve Apollon. Bir Kutsal Alanın Kuruluş Söylence İkonografisi”, Ed. O. Tekin, Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World, Ege Yayınları: İstanbul, pp. 113-122.
• DETHLOFF, C. R. 2003. Corpus of Inscriptions of the Goddess Hestia, The John Hopkins University, Doctoral Thesis, Baltimore.
• DOĞER, E. 1995. “Some Boundary Stones in Southern Aiolis”, Arkeoloji Dergisi, III, 61-72.
• DOĞER, E. 1998. İlk İskânlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi. İzmir: Sergi Yayınevi.
• DOĞER, E. – SEZGİN, Y. 2019. Aliağa ve Çevresindeki Antik Kentler Kyme, Myrina, Gryneion, Tisna, Elaia, Aigai, Larisa, Ed: M. Çekilmez, Aliağa Kent Kitaplığı 9, İzmir.
• ERDAN, E. 2020. Tisna-I: Tisna Antik Kenti’nde İlk Araştırmalar ve Gözlemler, İzmir: Aliağa Kent Kitaplığı 14.
• ERDAN, E., YILMAZ KOLANCI, B. & TAŞPINAR, P. 2020. “Karahayıt (Aiolis) Arkeolojik Araştırmaları ve Olası Bir Açık Hava Kutsal Alanı”, Anadolu/Anatolia, 46, pp. 1-23.
• ERKANAL-ÖKTÜ, A. - İREN, K. 2004. “Güney Aiolis Yüzey Araştırması 2003”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, pp. 259-270.
• ERSOY, Y. - KOPARAL, E. 2007. “Klazomenai Khorası ve Teos Sur İçi Yerleşim Yüzey Araştırması”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, pp. 47-70.
• FRÄNKEL, M. 1890-1895. Die Inschriften von Pergamon, Berlin, Verlag Von W. Spemann.
• HERODOTOS. Historia, Tarih. (M. Ökmen, Trans.), Türkiye İş Bankası Kültür yay.
• KAYA, E. 2019. Aiolis’te Kültler. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• KSENEPHON. Hellenika, Yunan Tarihi. (Suat Sinanoğlu, Trans.), Türk Tarih Kurumu.
• KÜLEKÇİ, I. – SANER, T. 2022. “Questioning a grid-planned settlement structure at ancient Larisa (Buruncuk)”, ITU A|Z Journal of Faculty of Architecture, Vol.19, No. 1, pp. 23-33.
• LUDWICH, A. 1916. “Homerische Gelegenheitsdichtungen. Rheinisches Museum für Philologie”, Neue Folge, 71. Bd, pp. 41-78.
• MALAY, H. 1992. Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması. Bergama Belediyesi Kültür Yayınları.
• MATER, G. – SANER, T. 2023. “Quarrying and construction operations in Aeolian Larisa with a reference to “building technology” and “building economy”, ITU A|Z Journal of Faculty of Architecture, Vol. 20, No. 1, pp. 219-231.
• ÖZTÜRK AKAN, F. – SANER, T. 2024. “Spiritual continuity and architectural transformations at Larisa’s (Aeolis) sanctuary ‘on the rocks’”, ITU A|Z Journal of Faculty of Architecture, Vol. 21, No. 1, pp.m149-167.
• PAUSANIAS. Pausanias Description of Greece. (W.H.S. Jones, Litt. D., and H.A. Ormerod, Trans.). Cambridge: Harvard University Press, London, William Heinemann Ltd.
• PLINY. Naturalis Historiae, The Natural History, (H. Rackham, Trans.).
• POLYBIUS. Historiae, The Histories. (W. R. Paton, Trans.). Cambridge: Harvard University Press.
• RAMSAY, W. M. 1881. “Contributions to the History of Southern Aeolis”, The Journal of Hellenic Studies, 2, pp. 271-308.
• RAGONE, G. 2008. “Temnos (Görece Kale - Southern Aeolis) Research Project: 2007 Report”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Vol. 3, pp. 429-442.
• ROBERT, L. 1933. “Inscriptions d'Aiolide”, Bulletin de correspondance hellénique, 57, pp. 492-504.
• ROSE, C. B. 2008. “Separating Fact from Fiction in the Aiolian Migration”, Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 77 (3), 399-430.
• SACKS, K. S. 1985. “The Wreathed Coins of Aeolian Myrina. Museum Notes”, American Numismatic Society, 30, pp. 1-43.
• SAYCE, A.H. 1882. “Explorations in Aeolis”, The Journal of Hellenic Studies, 3, 218-227.
• SCHWERTHEIM, E. 2009. Antikçağ’da Anadolu. (Nuran Batu, Trans.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• SEVIN, V. 2001. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara: TTK yay.
• SEZGIN, Y. 2013. “Aiolis’de Bir Dağ Kenti: Aigai”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (5), pp. 95-116.
• SINANOĞLU, S. & TÜRKKAN, C. 1979. Yunanca Uygulama Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• STEPHANUS BYZANTINUS. Ethnica, Berolini: Reimer.
• STRABO. Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası. (Adnan Pekman, Trans.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ŞAHİN, N. 2001. Zeus’un Anadolu Kültleri. Suna-Inan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Monografi Dizisi 2, Istanbul: Vehbi Koç Vakfı.
• TACITUS, Annales. The Histories. (C. H. Moore, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
• THOMSON, G. 1991. Eski Yunan Toplumu Üzerine İncelemeler Tarihöncesi Ege II,. (C. Üster, Trans.), İstanbul: Payel Yayınevi.
• VARDAR, S. & Yavaşlı, D. D. 2016. “Myrina Antik Kenti (Aliağa-İzmir) Çevresinde Paleocoğrafya Araştırmaları”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (3), pp. 163-182.
• VON GERKAN, A. 1952. “Zur Belagerungsmauer von Plataiai”, Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 95. Bd., 4. H. 377-378.
• ÜNAL, E. 2009. “Greek, Roman, Byzantine, Medieval and Islamic Coins from the Excavations at Cyme, Aiolis, 1951-1954”, The Numismatic Chronicle (1966), 169, pp. 407-423.
• YÜKSEL, F. A. – AVCI, K. – ÇEKİLMEZ, M. 2018. “Gryneion Antik Kenti’nde Kültürel Mirasın Korunması Kapsamında Tapınak Temellerinin Araştırılmasında Arkeojeoizik Çalışmalar”, Myrina ve Gryneion Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Son Araştırmalar ve Disiplinler Arası Çalışmalar, Ed. Murat Çekilmez - Emel Dereboylu Poulain - Emre Erdan, Aliaağa Kent Kitaplığı 6, İzmir, pp. 299-310