MALKAR ŞAİRİ GAYSIN GULİYEV VE AZERBAYCAN EDEBİYATI

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 9, 30.06.2023

Aida Babutcu

Öz

Milli edebiyatı milli karakterlerden önce onları yazan, çizen yazarların şahsiyetinde arayıp bulmalıyız. Dünya edebiyatı hazinesine milli edebiyatları kazandıran esas özellik budur. Malkar şairi Gaysın Guliyev’in hayatı ve eserleri bunun en güzel örneğidir. Genellikle, biyografilerini ve sosyal-edebi faaliyetlerini incelediğimiz zaman Kafkasların az saylı halklarını dünya edebiyatı sayfalarında kendilerinden bahsettiren sebebin Gaysın Guliyev gibi nice Kafkasyalı ediplerin milli duruşu olduğunu anlayabiliyoruz.
Kuzey Kafkasya halklarının Azerbaycan’la dostluk ilişkilerinin tarihi kökleri vardır. Çarlık Rusya’sı döneminde başlayan ortak kimlik oluşturma projesi, sonrasında Stalin rejiminin türlü politikaları, proletarya diktatörlüğü dahi Kuzey Kafkasya halklarının manevi-edebi birliğini koparamamıştır.
XX yüzyılda yaşamış malkar şairi Gaysın Guliyev eserleriyle, sağladığı sıkı dostluk ilişkileri ile Türk Dünyası Edebiyatları arasında adeta bir köprü kurmuş, Kırgız yazarı Cengiz Aytmatov’un tabirince desek, dünya edebiyatında Türk Birliğinin bayrağı olmuştur. Gaysın Guliyev’in eserleri hakkında çok yazılmış, geniş coğrafyaya dağılmış ata topraklarını Kafkaslarda tek vücutta yaşatan-yürüten şahsiyeti çok eserlere konu olmuştur. Fakat şairin kaynayan edebi faaliyeti içerisinde uluslararası toplantılar, yazarların kurultaylarındaki görüşmeleri, dünya edebiyatı şair ve yazarları ile o cümleden Türk kültür-sanat insanları ile kurduğu, pekiştirdiği edebi ilişkiler aile bireylerinin anlatıları veya yakınlarının hatıraları ile sınırlı kalmış, şairin kendi arşiv bilgilerine dayanarak bazı yabancı kitap bölümlerinde bahisler açılmışsa da, Türk müellifleri tarafından teferruatlı kaleme alınmamıştır. Çalışmamızda Gaysın Guliyev’in Azerbaycan edebiyatına yaklaşımı ve Azerbaycan yazarları ile (Samed Vurgun, Süleyman Rüstem, Mirza İbrahimov, Nebi Hazri, Cabir Nevruz, Neriman Hasanzade, Tofik Bayram, Vilayet Rüstemzade ve b.) münasebetleri üzerinde durulacaktır. Kabardin-Malkar Cumhuriyeti Merkezi Devlet Arşivi’nde 852 saylı arşivde, Azerbaycan Cumhuriyeti M.F.Ahundov adına Merkezi Devlet Kütüphanesi Arşivi’nde Gaysın Guliyev ve Azerbaycan edebiyatı ilişkilerine ışık tutan bilgiler muhafaza edilmektedir, ayrıyeten dönemin çeşitli matbu organlarında (Edebiyat gazetesi, Vışka, Literaturnaya Rossiya) Azerbaycan yazarları tarafından Gaysın Guliyev hakkında kaleme alınmış fikir-sanat yazıları da konuya yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gaysın Guliyev, Kırgız, Azerbaycan, Ahundov, Vışka

Kaynakça

• 1. Arbatlı M.S. (2012). Kaysın Kuliyev: Hayatı, sanatı ve şiirleri (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı, İzmir: 382 s.
• 2. Bahşeliyev E. (2022). Türk Halkları Poeziyasında Samed Vurgun’un Bedii Obrazı, Filologiya Meseleleri, № 7, s.230, Bakü: Elm ve Tehsil Neşriyatı.
• 3. Вайрамукова Н. М. (1975). Кайсын Кулиев, Москва: Советский писатель, 272 стр
• 4. Гасанзаде H. (1975). Певец гор, Вышка, 8 oктябрь.
• 5. Эфендиева Т. Е., Эфендиев С. И., Эфендиев Ф. С. (1997). Кайсын Шуваевич Кулиев, Биография поэта, Часть вторая 1959-1985, Нальчик: Издательский центр Эль-Фа.
• 6. Эфендиева Т. Е., Эфендиев С. И., Эфендиев Ф. С. (2000). Кайсын Шуваевич Кулиев, Друзья поэта, Том 3, , Нальчик: Издательский центр Эль-Фа.
• 7. Эфендиева Т. Е., Эфендиев С. И., Эфендиев Ф. С. (2006). Фольклорно-философские и лингвокультуро-логические аспекты поэзии Кайсына Кулиева, Нальчик: Эльбрус, 296 стр.
• 8. Эфендиева Т.Е., Эфендиев С.И., Эфендиев Ф.С. (2008). Друзья Кайсына Кулиева в автобиографическом дискурсе. Том VII. Нальчик: Издательский центр Эль-Фа.
• 9. Кулиев К. Лицо друга / Литературная Россия, 1965. 5 ноябрь.
• 10. Малкъар поэзияны антологиясы (1993). Нальчик: Эльбрус китап басма.
• 11. Tavkul U. (2004). Modern Karaçay-Malkar Edebiyatının Doğuşu Ve Gelişmesi (19. Yüzyıl Sonlarından 1940’lı Yıllara Kadar), Kırım Dergisi, 12 (48), 47-54.s.
• 12. Хазри Н. (1965). Сын гор, Литературная газета. 3 апрель.
• 13. ЦГА КБР, ф. 852, Нальчик.
• 14. Şamil A. (2011). Uyğur, Qaqauz, Quzey Qafqaz türklərinin folkloru və ədəbiyyatı, Bakü: Nurlan, 412 s.
• İnternet Kaynakları
• https://az.wikipedia.org/wiki/Vilay%C9%99t_R%C3%BCst%C9%99mzad%C9%99
• http://zim.az/unutsaq-unudulariq/3427-ruhun-ad-olsun-vlayt-rstmzad.html
• https://axar.az/news/yazarlar/225193.html
• https://ajanskafkas.com/soylesi/ufuk-tavkul-ile-karacay-malkar-turkleri-ve-2-kasim-1943-surgunu-uzerine-soylesi/