Imam Hatip Schools: Their Problems on the Basis of the Place in Turkish Education System, the Aims and the Curriculum Structure

Yıl 2023, Sayı: 1, 3 - 30, 30.09.2023

Mehmet Koyuncu

Öz

Imam Hatip Schools, which can be described as the present day of the official educational institutions providing religious education in the Turkish-Islamic education tradition, have been the subject of scientific studies from various aspects as an educational institution of the Republican period. In this study, Imam Hatip Schools are discussed the current problems identified based on their place in the Turkish Education System, their aims and the program structure. In this context, the aim of the study is to reveal the institutional and social problems of Imam Hatip Schools on the basis of issues such as their place in the Turkish Education System, aims, program structure, stakeholder qualifications and social expectations regarding these schools. When the literature is examined, it is seen that various studies have been carried out on the problems of these schools. In this study, the problems in the related literature were detailed and the problems specific to the study were tried to be determined based on previous field studies. In addition, all the problems addressed in the study were classified in terms of institutional and social. In this study, in which the qualitative research method was preferred, document review was carried out and the analysis of the data was carried out in this direction. As a result of the research, the institutional and social problems of Imam Hatip Schools were handled as a whole and solutions to these problems were presented.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Turkish Education System, Imam Hatip Schools, Institutional Problems, Social Problems

İmam Hatip Okulları: Türk Eğitim Sistemindeki Yeri, Amaçları ve Program Yapısı Temelinde Sorunları

Öz

Türk-İslam eğitim geleneğinde din eğitimi veren resmî eğitim kurumlarının bugünü olarak nitelendirilebilecek olan İmam Hatip Okulları, Cumhuriyet döneminin bir eğitim kurumu olarak çeşitli açılardan bilimsel çalışmalara konu olmuştur. Bu çalışmada ise İmam Hatip Okulları, Türk Eğitim Sistemindeki yeri, amaçları ve program yapısı ile ilgili literatürde yer alan çalışmalardan hareketle tespit edilen mevcut sorunları yönüyle ele alınmıştır. Bu bağlamda İmam Hatip Okullarının Türk Eğitim Sistemindeki yeri, amaçları, program yapısı, paydaş nitelikleri, okul binalarının fiziksel durumları ile bu okullara ilişkin toplumsal beklentiler ve ötekileştirme gibi konular temelinde ortaya çıkan kurumsal ve toplumsal sorunlarının ortaya konması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Literatür incelendiğinde bu okulların sorunlarına ilişkin çeşitli çalışmaların yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada ise ilgili literatürde yer alan sorunlar detaylandırılarak daha önce yapılmış saha araştırmalarından hareketle çalışmaya özgün sorunlar belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmada ele alınan tüm sorunlar, kurumsal ve toplumsal açıdan tasnif edilmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği bu çalışmada, doküman incelemesi yapılmış olup verilerin analizi de bu doğrultuda gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda ise İmam Hatip Okullarının kurumsal ve toplumsal sorunları bütüncül bir bakış açısıyla ele alınarak bu sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Türk Eğitim Sistemi, İmam Hatip Okulları, Kurumsal Sorunlar, Toplumsal Sorunlar

Kaynakça

• Acuner, H. Yusuf. “İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları”. Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü. 131-167. İstanbul: DEM Yayınları, 2018.
• Akpinar, Aylin. “The Making of a Good Citizen and Conscious Muslim through Public Education: The Case of Imam Hatip Schools”. Education in ‘Multicultural’ Societies – Turkish and Swedish Perspectives. ed. Marie Carlson vd. 18/161-178. Stockholm: Swedish Research Institute in Istanbul, 2007.
• Altundaş, İsa. Amasya Örneğinde İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Beklenti ve Sorunları. Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Aşlamacı, İbrahim. “İmam Hatip Lisesindeki Din Eğitiminin Niteliği İle İlgili Sorunlar: Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”. Turkish Studies 12/10 (2017), 49-80.
• Aşlamacı, İbrahim. Öğrenci ve Öğretmenlerine Göre İmam Hatip Liseleri: Profiller, Algılar, Memnuniyet, Aidiyet. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Aşlamacı, İbrahim. Pakistan Medreselerine Bir Model Olarak İmam-Hatip Okulları. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• Ay, Sena. Velilere Göre İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitimi (İstanbul Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2 (2019), 368-388.
• Baltacı, Ali. “Okul Yöneticilerine Göre İmam-Hatip Liselerinde Karşılaşılan Sorunlar”. Bilimname 11/4 (2019), 375-406.
• Batar, Yusuf. “İmam Hatip Lisesinde Çalışan Rehber Öğretmenlerin Öğrencilerin Beklenti ve Sorunlarına İlişkin Tespitleri”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/2 (2019), 381-423.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 31. Basım, 2021.
• Coşkun, Ahmet Hakan. “The İmam Filmi Ortalığı Karıştırır”. Hürriyet (2005). https://www.hurriyet.com.tr/the-imam-filmi-ortaligi-karistirir-338719
• Creswell, John W. - Creswell, J. David. Araştırma Tasarımı: Nicel, Nitel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Çalık, Muammer - Sözbilir, Mustafa. “Parameters of Content Analysis”. Education and Science 39/174 (2014), 33-38.
• Çalışkanoğlu, Şahin. İmam hatip Lisesi Öğrencilerinin Sorun ve Beklentileri (Çorum Örneği). Sosyal Bilimler Enstitüsü: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çınar, Fatih. “1924’ten 2000’e Kadar Uygulanmış Olan İmam Hatip Lisesi Öğretim Programlarının Analizi ve Karşılaştırılması”. Millî Eğitim Dergisi 43/197 (2013), 180-208.
• Çınar, Fatih. “İmam Hatip Liselerinden Beklentiler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/60 (2018), 1243-1259.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi, 30. Baskı., 2021.
• Doğan, Ahmet. 1997 Yılından Sonraki Dönemde İmam Hatip Liselerindeki Gelişmeler (Adana Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Doğan, M. Kadir - Yuret, Tolga. “Üniversitelere Yerleşmede Farklı Katsayı Uygulamasının Etkileri”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 70/1 (2015), 195-220.
• Erkan, Erol. “The İmam Sosyolojik Bir Analiz”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/30 (2014), 78-89.
• Genç, M. Fatih. “İmam Hatip ve İlahiyat Fakülteleri Örneğinde Din Eğitiminde Kalite Sorunu”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (2019), 145-166.
• Göcen, Gülüşan - Kaya, Zeynep. “İmam‐Hatip Liselerinde Çalışan Öğretmen ve Yöneticilerin Okul İklim Algısı ve Bu Algıya Etki Eden Faktörler (İstanbul Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2014), 67-102.
• Göksoy, Süleyman. “Eğitimde Etkililiğin Artırılabilmesi İçin Sistem Modelinin Okul ve Öğrenme Ortamına Uyarlanabilirliği”. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi 3/3 (2018), 1-15.
• Kanburoğlu, Ümmü Betül. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik ve Kurum Algıları: ‘Öteki’ Olmadan ‘İmam Hatipli’ Olmak Mümkün mü?” 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Sempozyumu. ed. Recep Kaymakcan vd. 373-389. İstanbul: DEM Yayınları, 2015.
• Kaplan Öz, Hale. “The İmam Filmi İçin Ne Dediler?” Yeni Şafak (2005).
• https://www.haber7.com/kultur/haber/116821-the-imam-filmi-icin-ne-dediler
• Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam-2. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
• Karaman, Davut. “Yöneticilerine Göre Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Program Çeşitliliği ve Proje Okul Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 11 (2021), 11-37.
• Karaman, Yunus Vehbi. “Bir İmam-Hatip Panoraması: İstatistiksel Verilerle İHL’lerin Tarihsel Gelişimi ve Dönüşümü”. Bilgilendirici Siteler. İlke Analiz. 2022. https://www.ilkeanaliz.net/2022/10/18/bir-imam-hatip-panoramasi/
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• Karasubaşı, Ömer Alper. Öğrenci ve Mezunlarının Perspektifinden İmam Hatip Liselerinin Değerlendirilmesi. Tokat: Tokat Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karateke, Tuncay. “İmam-Hatip Liselerinde İdarecilerin Karşılaştıkları Sorunlara Yönelik Nitel Bir Çalışma”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2015), 145-171.
• Korkmaz, Mehmet. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okulu Tercih Süreçleri”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2013), 7-40.
• Koyuncu, Mehmet. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Örtük Programın Tespiti (Konya İli Örneği). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• MEB. İlköğretimden Ortaöğretime Ortaöğretimden Yükseköğretime Geçiş Analizi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 2012. https://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2012/90/9584_mebgecis_2012_7_5_13_19_1.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. “2022 Yılı Merkezi Sınav Puanı İle Öğrenci Alan Liselerin Taban/Tavan Puanları ve Yüzdelik Dilimleri”. MEB, 2022.
• https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_07/25103752_2022_ilk_yerlestirme_taban_tavan_yerlesme_bilgileri.pdf
• Muslu, Şükrü. “Örgütlerde Misyon ve Vizyon Kavramlarının Önemi”. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 3/5 (2014), 150-171.
• Öcal, Mustafa. “Dünden Bugüne İmam Hatip Liseleri (1913-2013)”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Sempozyumu. ed. Recep Kaymakcan vd. İstanbul: DEM Yayınları, 2015.
• Öcal, Mustafa. “İmam Hatip Liselerinde Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 224-267. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Öcal, Mustafa. “Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Liseleri”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 201-204.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’da Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Baskı., 2017.
• Öcal, Mustafa. “Türkiye’nin ve İslam Âleminin İnşasında Uluslararası ve Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin Yeri ve Önemi”. Geleceğin Işığında İmam Hatip Okulları. 2/13-45. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
• Özdemir, Servet. “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi”. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2001), 253-270.
• Özdemir, Servet (ed.). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Ankara: Pegem Akademi, 2012.
• Özensel, Ertan vd. Türkiye’de İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatipliler Algısı. Araştırma Raporu. Konya: Türkiye İmam Hatipliler Vakfı, 2012. Türkiye İmam Hatipliler Vakfı.
• Polat, Selda. “Ücretli Öğretmenlik İstihdamının Yarattığı Sorunlar Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28 (2013), 67-88.
• Sali, Esra. İmam Hatip Liselerindeki Kız Öğrencilerin Sorunları ve Beklentileri (İstanbul-Güngören Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Sarı, Mustafa. “İmam-Hatip Liselerini Tercih Eden Öğrenci ve Velilerin Beklentileri ve Bu Beklentilerin Karşılanma Düzeyi”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/19 (2021), 98-120.
• Tarhan, Mehmet. Religious Education In Turkey: A Socia Historical Study of The Imam Hatip Schools. Philadelphia, USA: Temple University, Ph.D., 1996.
• Timav. “İmam Hatip Liseleri Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Çalıştayı Sonuç Raporu. Konya: TİMAV (Türkiye İmam Hatipliler Vakfı), 2015.
• Türk Eğitim-Sen. Türkiye’de Din Eğitimi Çalıştayı: Komisyon Raporları. Ankara: Türk Eğitim-Sen, 2015. https://turkegitimsen.org.tr/storage/2021/10/395-pdf-1.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları (1950-1977)”. İstatistik Veri. TÜİK, 2016. TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=adalet-ve-secim-110&dil=1
• Varış, Fatma. Eğitimde Program Geliştirme, Teori ve Teknikler. Ankara: Alkım Yayınları, 1994.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Yıldırım, Rabia - Yılmaz, Hüseyin. Ötekileştirme ve Anadolu İmam Hatip Liseleri. Ankara: Son Çağ Yayınları, 2021.
• Yılmaz, Nazif. “Takdim”. Almanak 4/9 (2020), 3-4.
• https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_04/14112042_Almanak_9.pdf
• Yüksel, Sedat. Örtük Program: Eğitimde Saklı Uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2004.
• “Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Hazırlık Sınıfı Bulunan Anadolu İmam Hatip Lisesi Haftalık Ders Çizelgesi”. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 05 Ağustos 2022.
• https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_08/22161029_AYHL_HDC_2022-63_UygulamalY_22082022_1.pdf
• Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. “Geçmişten Günümüze Kurul Kararları ve Fihristleri”. 30 Temmuz 2023. https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-kurul-kararlari/icerik/152
• İEKBKDYDK, İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No. 6287). Resmî Gazete 28261 (30 Mart 2012). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-8.htm
• “İmam Hatip Ortaokulu Haftalık Ders Çizelgesi’nde Değişiklik Yapılması”. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 23 Aralık 2021. https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_09/12111909_YHO_HDC_2021-50.pdf
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. “Millî Eğitim Bakanlığı”. Erişim 29 Haziran 2023. https://dogm.meb.gov.tr/bilgisistemi/okul_listesi
• MEBTD, Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi. 2722 (2017).
• Millî Eğitim İstatistikleri 2021-2022. MEB, 2022. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_09/15142558_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2021_2022.pdf
• METK, Milli Eğitim Temel Kanunu (Kanun No. 1739). Resmî Gazete 14574 (24 Haziran 1973). Erişim 13 Mart 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1739.pdf
• TTK, Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu (Kanun No. 430). Resmî Gazete 63 (06 Mart 1340). Erişim 03 Nisan 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.430.pdf
• The İmam. haz. İsmail Güneş (Sinema, 2005). Özen Film. https://www.youtube.com/watch?v=n96x_N9pIyI