Okul Müdürlerinin Yönetsel Özellikleri, Kültüre Bağlı Yönetsel Değerleri ve Kendilerinden Beklenen Evrensel Liderlik Değerleri

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 3, 715 - 723, 27.11.2018

Şenol Sezer

Öz

Bu
araştırma, öğretmenlerin okul müdürlerinin yönetsel özelliklerine ilişkin
algıları ile okul müdürlerinin sergilediği kültüre bağlı yönetsel özellikleri ve
sergilemeleri beklenen evrensel liderlik değerlerine ilişkin görüşlerini belirlemeyi
amaçlamaktadır. Araştırma nicel araştırma deseninde ve tarama modelinde yürütülmüştür.
Araştırmanın örneklem grubunu, tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenen 960
öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen
yönetsel özellikler ölçeği ile toplanmıştır. Öğretmenler, okul müdürlerinin
yönetsel özelliklerini, babacan-anlayışlı (f=199, %20.7), yeterli-yardımsever (f=153, %15.8),
demokratik-katılımcı (f=148, %15.9), otoriter-kuralcı (f=133, %13.7), donanımlı-lider
yönetici (f=133, %13.7), yetersiz-mevzuatçı (f=78, %8.1), etkisiz-günü
kurtarıcı (f=71, %7.4) ve karizmatik-buyurgan (f=45, %4.7) şeklinde
değerlendirmektedir. Öğretmenlerin okul müdürlerinde gözlemlediği
kültüre bağlı yönetsel özellikler, resmî, hoşgörülü, tedbirli, samimi, duyarlı, sonuç
odaklı, ilkeli, hırslı, düzenli, baskın, yenilikçi ve mantıklı şeklindedir.
Öğretmenlerin okul müdürlerinde görmek istediği evrensel liderlik değerleri ise
adalet, donanım, etkili iletişim, motive edicilik, ileri görüşlülük (vizyon),
zekâ, dürüstlük, güvenilirlik, ekip kuruculuk, tutarlılık, dinamizm ve
kararlılık şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Yönetsel özellik, yönetsel değerler, evrensel liderlik değerleri, okul müdürü

Kaynakça

• Adair, J. (2007). Develop your leadership skills. Philadelphia: Kogan Page Publishers.Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K., & Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri. Eğitim ve Bilim Dergisi. 37(164), 159-175.Akbaba-Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-18.Aliaga, M., & Gunderson, B. (2002). Interactive statistics. Thousand Oaks: Sage Publications.Argon, T., İsmetoğlu, M., & İşeri, B. (2014). İlkokullarda sanatsal denetim ve öğretmen motivasyonu üzerine öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 286-296. Argon, T., & Dilekçi, Ü. (2014). Öğretmenlerin okul müdürlerinin yönetim tarzları ve kurumsal itibara yönelik algıları arasındaki ilişki. Turkish Studies, 9(2), 161-181.Aslanargun, E. (2012). Okul müdürlerinin atanmaları sürecinde idari yargı kararları ve öne çıkan değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 347-376.Aslantaş, H. İ., & Özkan, M. (2014). Öğretmen ve yönetici gözüyle etkili okulda yönetici özelliklerinin belirlenmesi. International Journal of Social Science, 26, 181-193. Doi Number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2295 Aşan, Ö., & Aydın, E. M. (2006). Örgütsel davranış. (Ed. Halil Can). İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım.Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. (3. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.Balcı, A. (2011). Eğitim yönetiminin değişen bağlamı ve eğitim yönetimi programlarına etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36(162), 196-208.Baltaş, A. (2011). Türk kültüründe yönetmek: Yerel değerlerle küresel başarılar kazanmak. İstanbul: Remzi Kitabevi.Bartell, C. A. (1990). Outstanding secondary principals reflect on instructional leadership. High School Journal, 73, 118-128.Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. Beycioğlu, K., & Dönmez, B. (2006). Eğitim yönetiminde kuramsal bilginin üretilmesi ve uygulanmasına ilişkin bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 47(12), 317-342.Beycioğlu, K., & Aslan, M. (2010). Okul gelişiminde temel dinamik olarak değişim ve yenileşme: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin rolleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 7(1), 153-173.Boydak-Özan, M., & Şener, G. (2014). Öğretmenlerin okul müdürü algılarının liderlik modellerine göre incelenmesi: Elazığ ili örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 1(2), 111-130.Bratton, J., & Gold, J. (2000). Human resource management: Theory and practice. London: Lawrence Erlbaum Associates.Bursalıoğlu, Z. (2005). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık.Bush, T. (2006). Theories of educational management. http://cnx.org/content/m13867/1.1/ adresinden erişildi.Bush, T. (2007). Educational leadership and management: Theory, policy, and practice. South African Journal of Education, 27(3), 391–406.Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demir, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.Chhokar, J. S., Brodbeck, F. C. & House R. J. (2007). Culture and leadership across the world: The globe book of in-depth studies of 25 societies. London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.Ciulla, J. B. (2003). The ethics of leadership. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson. Creighton, T. (2009). Paradigms, mental models, and mindsets in-use. International Journal of Educational Leadership Preparation,4(3), 1-22.Çağlar, A., Yakut, Ö., & Karadağ, E. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan kişilik özellikleri ve liderlik davranışları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1), 61-80.Demirtaş, H., & Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24. Dunham, J. (2005). Developing effective school management. London: Taylor & Francis Group.Erden, A. (2009). İspanya eğitim sistemi. İçinde, Ali Balcı (Ed.). Karşılaştırmalı eğitim sistemleri. (ss. 267-292). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Erdoğan, İ. (2000). Okul yönetimi ve öğretim liderliği. İstanbul: Sistem Yayıncılık.Erdoğan, İ. (2010). Eğitim ve okul yönetimi. İstanbul: Alfa Yayıncılık.Erdoğan, Ç. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 503-518.Evers, C. W. (2004). Ethics and ethical theory in educative leadership: A pragmatic and holistic approach. In P. A. Duignan & R. J. S. Macpherson (Eds.). Educative Leadership. (pp. 21-43). London: Taylor & Francis Group.Foley, R. M. (2001). Professional development needs of secondary school principals of collaborative-based service delivery models. The High School Journal, 85(1), 10-23. Foster, L. (2007). Changing secondary school leaders’ role in public education, changing role of the middle level and high school leader: Learning from the past-preparing for the future. National Association of Secondary School Principals, 1-4.Fraenkel, J., Wallen, N., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. Columbus, OH: McGraw-Hill.Fullan, M. (1999). Change forces: The sequel. London: Taylor & Francis Group.Glasser, W. (1999). Okulda kaliteli eğitim. (Çev. Ulaş Kaplan). İstanbul: Beyaz Yayınları.Gray, D. & Lewis, J. (2011). A paradigm shift in preparing instructional leaders. International Journal of Educational Leadership Preparation, 2(6),1-23.Greenfield, T., & Ribbins, P. (2005). Greenfield on educational administration: Towards a humane science. London: Taylor & Francis Group.Grogan, M., & Andrews, R. (2002). Defining preparation and professional development for the future. Educational Administration Quarterly, 38(2), 233-256.Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürlerinin liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi,7(28), 531-548.Gürbüz, R., Erdem, E., & Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 167-179.Hall, P. A. (2005). The principal's presence and supervision to improve teaching, SEDL Letter 17(2), 12-16.Helvacı, M. A., & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.Hess, F. M., & Kelly, A. P. (2005). Learning to lead? What gets taught in principal preparation programs. Cambridge, MA: Harvard University Press. Holly, P., & Southworth, G. (2005). The devoloping school. London: The Falmer Press.House, R., Javidan, M., Hanges, P., & Dorfman, P. (2002). Understanding cultures and implicit leadership theories across the globe: An introduction to project GLOBE. Journal of World Business, 37, 3-10. Hoy, W. K., & Miskel, C. K. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. (Çev. Ed. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınları.Karabağ-Köse, E., & Güçlü, N. (2017). Okul müdürlerinin liderlik stilleri, okullarda karara katılım ve örgütsel öğrenme arasındaki ilişkiler. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 209-224.Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Akademi Yayınları.Karip, E. (2004). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi ile ilgili politikalar ve uygulamalar. Özel Okullar ve Eğitim Yönetimi Sempozyumu. 25-27 Ocak 2004. Antalya, Türkiye.Kızılçelik, S., & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Kitabevi.Kouznes, J. M., & Posner, B. Z. (2011). Credibility: How leaders gain and lose it? Why people demand it? California: John Wiley & Sons Inc. Leithwood, K., & Jantzi, D. (2006). Transformational school leadership for large-scale reform: Effects on students, teachers, and their classroom practices. School Effectiveness and School Improvement, 2(17), 201-227.Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A. & Hopkins, D. (2006). Successful school leadership: What it is and how it influences pupil learning. (Research Report). London: University of Nottingham. Leonard, N., & Jones, A. (2009). Synergistic leadership theory. http://cnx.org/content/m27130/1.1/ adresinden erişildi.Martin, J. (2005). Organizational behaviour and management. (Third Edition). London: Thomson.Memduhoğlu, H. B. (2010). Yönetim düşüncesinin evrimi ve yönetişim. İçinde, H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (Eds.). Yönetimde yeni yaklaşımlar. (1. Baskı). (ss. 1-27). Ankara: Pegem A Yayıncılık.Mombourquette, C. (2013). Principal leadership: Blending the historical perspective with the current focus on competencies in the Alberta context. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 147(28), 1-19.Morrison, H. (2007). Promising leadership practices, Changing role of the middle level and high school leader: Learning from the past-preparing for the future. National Association of Secondary School Principals, 19-30.Mulford, B. (2003). School leaders: Changing roles and impact on teacher and school effectiveness. http://www.oecd.org/education/school/2635399.pdf adresinden erişildi. Mullins, L. J. (2006). Essentials of organisational behaviour. Essex: Pearson.O’Hair, M. J., & Reitzug, U. C. (1997). Restructuring schools for democracy: Principals’ perspectives. Journal of School Leadership, 7(4), 266-286.Özden, Y. (2002). Eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.Özyürek, A,. Gümüş, H., & Doğan, S. (2012). Öğretmen ve okul yöneticilerinin tükenmişlik ve yaşam doyumunun incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 9(2), 892-904. Parks, D., & Barrett, T. (1994). Principals as leader of leaders. Principal, 74(2), 11-12.Polat, S., & Küçük, Z. (2012). Sınıf öğretmenlerinin ilköğretim okul yöneticilerinin yönetim süreçlerine ilişkin yönetici davranışlarını demokratik olarak algılama düzeylerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 437-450.Rajimon, J. (2009). Towards a new paradigm in education management. Vision of the Future, 12(2), 1-17.Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.Schwartz, E. H., & Sagie, G. (2000). Value consensus and importance: A cross national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 31(4), 465-497. DOI:10.1177/0022022100031004003Spillane, J. P. (2003). Educational leadership. Educational Evaluation and Policy Analysis, 25(4), 343-346.Şahin, A. E. (2000). İlköğretim okulu müdürlerinin yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6(22), 243-260.Şahin, İ., Beycioğlu, K., & Fırat, N. (2011). Öğretmen görüşlerine göre çeşitli yönetim becerilerinin okul müdürleri için önem dereceleri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 58-75.Şişman, M., & Turan, S. (2004). Eğitim ve okul yönetimi. İçinde, Yüksel Özden (Ed.). Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. (ss. 99-146). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Şişman, M. (2010). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.Terzi, A. R., & Kurt, T. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi,166, 98-113.Teyfur, M. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin uyguladıkları yönetim biçimlerine ilişkin algıları ve velilere göre okul yöneticilerinin yönetim becerilerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.Torlak, Ö. (2007). Yönetimde ahlâk ve sorumluluklar. Eğitime Bakış, 3(8), 34-40.Tortop, N. (1983). Yönetim Bilimi. (Birinci Baskı). Ankara: S Yayınları.Turan, S., Yıldırım, N., & Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.Turan, S., & Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.Yılmaz, K. (2008). Eğitim yönetiminde değerler. Ankara: Pegem Akademi.Yıldırım, İ. & Ada, Ş. (2015). Okul müdürlerinin kişilik özellikleri ve denetim odakları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 113-130.