Yapay Zekâya Ne Öğretiyoruz: Bilim Kurgu Sinemasında Kadın Robot Temsili

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 603 - 620, 30.07.2021

Elif Çanğa Bayer

https://doi.org/10.48146/odusobiad.908134

Cited By: 1

Öz

Sinemanın, toplumdan beslenen ve toplumu etkileyen bir sanat dalı ve iletişim aracı olduğu bilinmektedir. Sinemanın gücü, insanların zihninde belirli temsillere yönelik kavram ve göstergeler oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, toplumda daha fazla varlık göstermeye başlayan robotlar ve makine öğrenimi düşünüldüğünde, çalışmada sinema temsillerinin, bu öğrenim süreci için veri olduğu kabul edilmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmanın sorunsalı, insanların verileri ile beslenen yapay zekaya insalığın ne öğrettiğidir. Çalışmanın amacı, bilim-kurgu sinemasının türsel özelliklerini de gözeterek, filmlerdeki kadın robot temsilinin ortaya koyulması ve mevcut teknolojiler ile kesişim noktalarının saptanmasıdır. Bunun için niteliksel içerik analizi yöntemi ile 41 bilim-kurgu filmi analiz edilmiştir. Bu analiz yönteminin seçilmesiyle, sinema metinlerindeki ortak temsil noktalarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Çalışmanın sınırları, genel olarak IMDb üzerinden ‘bilim-kurgu’ ‘sinema filmi’ ve ‘6 ve üzeri puan’ kriterleri seçilerek yapılan filtrelendirme ile belirlenmiştir. İnceleme aşamasında, robot-insan ilişkilerinin nasıl kurgulandığı ve robotların toplumsal konumun ne olduğu sorularına cevap aranmıştır. İncelemeler sonucunda, filmlerde canlı-cansız ayrımı başta olmak üzere yaş, ırk ve cinsiyet farklılıklarından kaynaklanan toplumsal sorunların filmlerde de varlığını sürdürdüğü görülmüştür. Sonuç göstermiştir ki öğrenen makineler düşünüldüğünde, insanlığın robotlara ne öğretmesi gerektiği disiplinlerarası çalışmalarla ortaya konulması gereken çok yönlü ve önemli bir meseledir. Çalışmada, problemli temsiller, kurgusal metinler ve mevcut teknolojiler kıyaslanarak tartışıldığı için disiplinlerarası yeni araştırmalar için de faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İletişim, Sinema, Kadın Robotlar, Yapay Zeka, Temsil

What Are We Teaching Artificial Intelligence: Female Robots Representation in Science Fiction Cinema

Öz

It is known that cinema is a branch of art and a means of communication that feeds and affects society. The power of representation of cinema creates concepts and indicators specific to the subject in people's minds. However, given robots and machine learning, which are beginning to show a greater presence in society, it is accepted that cinema representations in the study are data for this learning process. From this point on, the problem of study is what humanity teaches artificial intelligence, which is fed by human data. The aim of the study is to determine the representation of women robots in films and to determine the intersections with existing technologies, taking into account the genre characteristics of science-fiction cinema. For this purpose, 41 science-fiction films were analyzed by qualitative content analysis method. By selecting this method of analysis, it is aimed to reveal the common points of representation in cinema texts. The limits of the study were determined by filtering by selecting ‘science fiction’, ‘Motion Picture’, ‘Score 6 and above’, ‘science fiction’ criteria on IMdb in general. At the review stage, answers were sought to questions about how robot-human relations are constructed and what the social position of robots is. As a result of the reviews, it has been seen that social problems caused by age, race and gender differences, especially the distinction between living and inanimate in films, also exist in films. The result has shown that when considering learning machines, what humanity should teach robots is a multifaceted and important issue that needs to be revealed through interdisciplinary studies. The study is also thought to be useful for interdisciplinary new research, as problematic representations are discussed by comparing fictional texts and existing technologies.

Anahtar Kelimeler

Communication, Cinema, Female Robot, Artificial Intelligence, Representation

Kaynakça

• Face@Tech “Facebook Reality Labs’ principles for building the future”. Tarihinde 01 Nisan 2021 (https://tech.fb.com/facebook-reality-labs-principles-for-building-the-future/).
• Batukan, Can. 2017. Robotizm: Robot, Android, Sayborg ve Yapay Zekada Ruh Üzerine. İstanbul: Altıkırkbeş.
• Bostrom, N. y.y. Süper Zeka Yapay Zeka Uygulamaları, Tehlikeler ve Stratejiler (Çev. Ferit Burak Aydar). Koç Üniversitesi (Orjinal yayın tarihi, 2014).
• Buckland, W. 2018. Sinemayı Anlamak (Çev: Tufan Göbekçin). İstanbul: Hayalperest (Orjinal yayın tarihi, 2015).
• Choi, Charles Q. 2008. “Humans Marrying Robots? A Q&A with David Levy”. Scientific American. Tarihinde 10 Şubat 2021 (https://www.scientificamerican.com/article/humans-marrying-robots/). CNBC. 2016. “This hot robot says she wants to destroy humans”. Tarihinde 15 Aralık 2021 (https://www.cnbc.com/video/2016/03/16/this-hot-robot-says-she-wants-to-destroy-humans.html).
• Costello, Katie. 2019. “Gartner Survey Shows 37 Percent of Organizations Have Implemented AI in Some Form”. Gartner. Tarihinde 20 Mart 2020 (https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2019-01-21-gartner-survey-shows-37-percent-of-organizations-have).
• Haraway, Donna. 2006. Siborg Manifestosu Geç Yirminci Yüzyılda Bilim, Teknoloji ve Sosyalist Feminizm (Çev: Osman Akınbay). Agora (Orjinal yayın tarihi: 1991).
• Horkheimer M, Adorno T. W. 2014. Aydınlanmanın Diyalektiği Felsefi Fragmanlar (Çev: Nihat Ülner-Elif Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı (Orjinal yayın tarihi, 1944).
• IFR. 2020. “IFR presents World Robotics Report 2020 - International Federation of Robotics”. IFR Press Release. Tarihinde 09 Aralık 2020 (https://ifr.org/ifr-press-releases/news/record-2.7-million-robots-work-in-factories-around-the-globe).
• IMDB. 2021. “Top 50 Sci-Fi Movies - IMDb”. Tarihinde 28 Mart 2021 (https://www.imdb.com/search/title/?title_type=feature&genres=sci-fi).
• İnce, Gökhan. 2011. “Tekinsiz Vadi”. Açık Bilim. Tarihinde 29 Mart 2021 (http://www.acikbilim.com/2011/12/dosyalar/tekinsiz-vadi.html#comments).
• Independent Türkçe. 2021. “Hukukta yeni tartışma: Hacklenmiş bir seks robotunun işlediği cinayetten üreticiler sorumlu tutulabilir mi? | Independent Türkçe”.
• Kakoudaki, D. 2017. Robot Anatomisi Edebiyat, Sinema ve Kültürel Çalışmalarda Yapay İnsan (Çev: Deniz Aras). İstanbul: Kolektif Kitap (Orjinal yayın tarihi: 2014).
• NEON. 2021. “NEON”. Tarihinde 13 Ocak 2021 (https://neon.life/).
• Netflix Technology Blog. y.y. “Extracting image metadata at scale”. Netflix Technology Blog. Tarihinde 28 Mart 2021 (https://netflixtechblog.com/extracting-image-metadata-at-scale-c89c60a2b9d2).
• Nilsson, N. J. 2019. Yapay Zeka Geçmişi ve Geleceği (Çev:Mehmet Doğan). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi (Orjinal yayın tarihi: 2010.
• Özaktaş, H. M. 1998. “Yapay Zeka: Bilgi Çağında Akıl-Beden Sorunu”. Cogito, 77–85.
• Parkinson, D. 2015. Sinemayı Değiştiren 100 Fikir (Çev: Yeşim Burul). İstanbul: Literatür (Orjinal tarihi:2012.
• Rebecca Keegan. 2020. “A.I. Robot Cast in Lead Role of $70M Sci-Fi Film”. Hollywood Reporter. Tarihinde 28 Mart 2021 (https://www.hollywoodreporter.com/news/ai-robot-cast-lead-role-70m-sci-fi-film-1300068).
• Research, Salesforce. 2019. Third Edition State of the Connected Customer.
• Taş, O. 2017. İletişim, Medya ve Kültür Anahtar Kavramlar. Ankara: Ütopya.
• Tegmark, M. 2019. Yaşam 3.0 Yapay Zeka Çağında İnsan Olmak (Çev:Ekin Can Göksoy). İstanbul: Pegasus (Orjinal yayın tarihi, 2017).
• Turing, A. M. 1950. “Computing Machinery and Intelligence”. Mind, 433–60.
• UNESCO. 2019. “I’d Blush If I Could”. Tarihinde 12 Şubat 2021 (https://en.unesco.org/Id-blush-if-I-could).
• Walsh, T. 2017. “Tekilliğin Neden Asla Gerçekleşmeyeceğinin Beş Sebebi”. Ss. 257–60 içinde Düşünen Makineler Yaklaşan
• Yapay Zeka Çağı ve İnsanlığın Geleceği (Çev: Samet Öksüz). İstanbul: Say (Orjinal yayın tarihi, 2017).