Yunus’un Dilinden Hazine

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı (Yunus Emre ve Türkçe), 51 - 64, 27.12.2021

Osman Kufacı

https://doi.org/10.48146/odusobiad.998154

Öz

Yunus Emre, Türk edebiyatının dönemleri göz önünde tutulduğunda etkisi her devirde az çok hissedilmiş bir şahsiyettir. Hayatı hakkındaki sis perdesi tam manasıyla açıklığa kavuşmamakla birlikte 1240-1320 yılları arasında yaşadığı kabul edilir. Sade sayılabilecek bir dille samimi duygularla şiirlerini kaleme alan şair, gönül dünyasındakileri ve tasavvuf öğretilerini söz kalıbına döker. Dönemindeki bazı isimlerin Farsçaya tevessül etmelerine rağmen kendisinin eserini Türkçe ile yazması kayda değerdir. Edebiyatımızda bilinen en eski Türkçe Divan ona aittir. 13. yüzyıl gibi erken sayılabilecek bir zaman diliminde Anadolu coğrafyasında Türkçe Divan ve Risâletü’n-Nushiyye mesnevisi ile şair olarak edebiyat sahasına çıkması bile onun şiirini incelemeye yeterli bir sebeptir.
Bu makalede yaşadığı çağdan şiirleriyle tüm insanlığa seslenen Yunus’un Divan’da ve Risâletü’n-Nushiyye’de hazine kavramını ne şekilde ele aldığı, ona hangi anlamlar yüklendiği örnek beyitlerle incelendi. Hazine mefhumunun “genc”, “hazne” ve “hazine” kelimeleri ile ifade edildiği tespit edildi. Bu kavramın tasavvuf öğretisi çerçevesinde şiirlerde imge olarak kullanıldığı görüldü. Ayrıca şairin imgelerin teşkilinde sosyal hayatta hazine ile ilgili inanışlardan hareket ettiği söylenebilir. Bu çalışma ile Yunus Emre gibi büyük bir şairin hazine kavramı ile ilgili tasavvurları ortaya konuldu. Böylece Yunus Emre ile ilgili araştırmalara katkı sunulması hedeflendi.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Hazine, Divan, Risâletü’n-Nushiyye, imge

The Concept of Treasure in the Words of Yunus

Öz

Yunus Emre is a figure who has had an impact on Turkish literature throughout its history. Although his life is shrouded in obscurity, it is known that he lived between the years of 1240 and 1320. The poet, who penned his poems with sincere feelings in a simple language, puts what is in his heart and his Sufi teachings on paper. It is worth noting that he wrote in Turkish while some of his contemporaries employed Persian. He is the author of the oldest known Turkish Divan in our literature. The fact that he emerged in the sphere of literature as a poet in Anatolia as early as the 13th century with the Turkish Divan and the Risâletü'n-Nushiyye masnavi is reason enough to investigate his poetry.
In the present study, it is discussed using sample couplets how Yunus, who reached all of humanity with his poems from the era he lived in, addressed the concept of treasure in the Divan and Risâletü'n-Nushiyye, and what meanings were attributed to it. The words "genc," "hazne," and "hazine" have all been found to reflect the concept of treasure. This concept was regarded as an image in his poems, which were written in the context of mysticism. Furthermore, it may be argued that the poet acted in the production of images based on his thoughts regarding the concept of treasure in social life. With the present study, the views of a renowned poet like Yunus Emre on the subject of treasure were disclosed. Thus, it was aimed to contribute to future studies on Yunus Emre.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Treasure, Divan, Risâletü’n-Nushiyye, image

Kaynakça

• Afîfî, E. (2004). Tasavvuf İslâm’da Manevî Hayat. (E. Demirli, & A. Kartal, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Albayrak, N. (1995). Enûşirvân. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XI. Ankara: TDV Yayınları. 255-256.
• Altuntaş, H. & Şahin, M. (2011). Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Apaydın, H. Y. (2013), Velâyet. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XLIII, İstanbul: TDV Yayınları. 15-19.
• Aslan, Ü. vd. (2018). Osmanlı Edebiyatının 200’ü. Ankara: Otto Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2020). Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı İktisâdi İşletmesi.
• Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
• Coşanay, B. (2017). Tasavvuf Düşüncesinde Seyr u Sülûk Üzerine Bir İnceleme. Anasay, C. I, S. II, 199-216.
• Demirli, E. (2012). Vahdet-i Vücûd. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XLII. İstanbul: TDV Yayınları, 431-435.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (XIV. baskı), Ankara: Aydın Kitabevi.
• Emre, M. E. (2015). Yûnus Emre Dîvânı ve Şerhi. İstanbul: Eserkitap.
• İbn Hacer el-Askalânî (1998), Metâlibu Âliye: el-Metâlibü’l-Âliye bi-Zevâidi’l-Mesânidi’s-Semâniye, C. I-IV, çev. Mehmet Ali Kara, İstanbul: Tevhid Yayınları.
• İmam Nevevi. (2013). Riyâzü’s-Sâlihîn, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri. C. II. (Kandemir vd. Çev.). İstanbul: Erkam Yayınları.
• Levend, A. Sırrı. (1984). Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mehmed Salâhi. (1322). Kâmûs-ı Osmanî. C. I-IV. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Mengi, M. (2005). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Tarihi-Metinler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Muallim Nâcî (1322/1904). Lügat-ı Nâcî. İstanbul: Asır Matbaası.
• Mum, C. (1998). Tezâdın İmtizâcı Klasik Türk Şiirinde İmtizâc-ı Ezdâd. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Remzi, H. (1305). Lügat-i Remzî. C. II. İstanbul: Matbaa-i Hüseyin Remzî.
• Redhouse, S. J. W. (1996). A Turkish And English Lexicon. Beirut: Librairie Du Liban.
• Şemseddin Sâmî (1317/1900). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Tatcı, Mustafa. (1997a). Yûnus Emre Dîvânı C. II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Tatcı, Mustafa. (1997b). Yûnus Emre Dîvânı, Risâletü’n-Nushiye (Tenkitli Metin) C. III. İstanbul: MEB Yayınları.
• Tefazzülî, A. (1995). Enûşirvân. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XI. İstanbul: TDV Yayınları. 255.
• Topaloğlu, B. (1995). Esmâ-i Hüsnâ. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XI. İstanbul: TDV Yayınları. 404-418.
• Toven, M. B. (1927). Yeni Türkçe Lügat. İstanbul: Evkâf-ı İslâmiye Matbaası.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük I-II. Ankara: TDK.
• Tökel, D. A. (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar, Şahıslar Mitolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uludağ, S. (1999). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Uludağ, S. (2010). Sülûk. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XXXVIII. İstanbul: TDV Yayınları. 127-128.
• Ünver, M. (2009). Nesimi ve Vahdet-i Vücud. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. XXXIX. 537-552.
• Yazıcı, T. (1994). Derviş. TDV İslam Ansiklopedisi. C. IX. İstanbul: TDV Yayınları. 188-190.
• Yekbaş, H. (2010), Klasik Türk Şiirinde Bazı Halk İnanışları. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. XX. S. 1. 155-184.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslâmî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Zavotçu, G. (2013). Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü (Kişiler-Hayvanlar-Bitkler-Tabîat Güçleri- Kişileştirilmiş Varlık ve Kavramlar). İstanbul: Kesit Yayınları.