Thalassa, Aphrodite’nin Doğuşu, Avlanan Amazonlar ve Germanicia Mozaiklerinin Göstergebilimsel Analizi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 43 - 70, 29.03.2022

Mehmet Ali Büyükparmaksız , Yeşim Ermiş

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1033044

Öz

Geçmişten günümüze her dönemde kültür, siyaset ve din; sanat eserleri üzerinde etkili olmuştur. Dekoratif amaçlı olarak kullanılan mozaik eserler de ilk uygarlıklar zamanından (Mezopotamya’da, Yunanlılarda, Romalılarda, Bizans’ta ve Ravenna da) yüzyıllar içerisinde evrilerek günümüze kadar gelmiştir. M.Ö. 3000’li yıllarda başladığı düşünülen mozaik sanatı, farklı renklerdeki küçük taş parçalarının bir kompozisyon ekseninde bir araya getirilmesidir. Çakıl taşı, cam, seramik, kemik ve kireç taşı ile oluşturulan mozaiklerde; simgesel konular ile birlikte daha çok av sahneleri, deniz ve mitolojik yaratıklar, olimpiyat oyunları gibi konuların işlendiği görülmektedir. Erken dönemde daha çok geometrik ve bitkisel betimlemeler içeren mozaik eserlerin yerini Roma döneminde figürlü kompozisyonlar almıştır. Figürlü mozaikler dinsel sahneler ile birlikte mitolojik efsaneleri, av sahnelerini konu edinmiş ve bu eserler dönemin yaşam biçimini yansıtmıştır. Roma döneminde villaların taban döşemelerini bu mozaikler oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın amacı; Şanlıurfa, Germenicia, Antakya ve Zeugma Mozaiklerinin göstergebilimsel analizinin yapılarak kültürel mirasın parçası olan bu mozaiklerin ve dönemin özelliklerinin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. Araştırma; Şanlıurfa, Hatay, Kahramanmaraş ve Gaziantep’teki Romalılara ait Roma döneminden kalma mozaik örnekleri ile sınırlandırılmıştır. İncelenmek üzere bu bölgelerdeki mozaiklerden birer adet mozaik (Hatay Arkeoloji Müzesinde Thalassa Mozaiği, Gaziantep Zeugma Müzesinde Aphrodite’nin Doğuşu Mozaiği, Şanlıurfa Haleplibahçe Müzesinde Avlanan Amazonlar Mozaiği ve Kahramanmaraş’ta Germenicia Mozaiği) seçilmiştir. Sonuç olarak Roma döneminden günümüze kadar gelmiş olan mozaiklerin göstergebilimsel analizi yapılmış ve gizli kalmış anlam yapıları göstergeler üzerinden ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mozaik, Mozaik Sanatı, Mozaik Çeşitleri, Roma Dönemi, Göstergebilimsel Analiz

Semiotic Analysis of Thalassa, Birth of Aphrodite, Hunted Amazons and Germanicia Mosaics

Öz

Culture, politics and religion in every period from past to present; had an impact on works of art. Mosaic works used for decorative purposes have evolved over the centuries from the time of the first civilizations (in Mesopotamia, Greeks, Romans, Byzantium and Ravenna) to the present day. B.C. The mosaic art, which is thought to have started in the 3000s, is the bringing together of small stone pieces of different colors on a compositional axis. In mosaics created with pebbles, glass, ceramics, bone and limestone; Along with symbolic subjects, it is seen that subjects such as hunting scenes, sea and mythological creatures, Olympic games are handled. In the early period, mosaic works containing mostly geometric and herbal descriptions were replaced by figural compositions in the Roman period. Figured mosaics dealt with religious scenes, mythological legends and hunting scenes, and these works reflected the lifestyle of the period. These mosaics form the floors of the villas in the Roman period.
The purpose of this research; By making semiotic analysis of Şanlıurfa, Germenicia, Antakya and Zeugma Mosaics, it is aimed to better understand the characteristics of these mosaics, which are part of the cultural heritage, and the period. Research; It is limited to the Roman period mosaic samples belonging to the Romans in Şanlıurfa, Hatay, Kahramanmaraş and Gaziantep. One mosaic from each of the mosaics in these regions (Thalassa Mosaic in Hatay Archeology Museum, Birth of Aphrodite Mosaic in Gaziantep Zeugma Museum, Hunted Amazons Mosaic in Şanlıurfa Haleplibahçe Museum and Germanicia Mosaic in Kahramanmaraş) were selected for examination. As a result, semiotic analysis of the mosaics that have survived from the Roman period has been made and the hidden meaning structures have been revealed through the signs.

Anahtar Kelimeler

Mosaic, Mosaic Art, Mosaic Types, Roman Period, Semiotic Analysis.

Kaynakça

• Aldemir, U. B. (2017). Bellek ve Rahim. altZine Üç Aylık Edebiyat ve Kültür Dergisi.
• Aygünes, F. M. (2006). Roma Dönemi Anadolu ve Doğu Akdeniz Mozaik Sanatında Dionysos Betimlemeleri. (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Can, B. (2014a). Antik Çağ Mozaiklerinde Sembolizm ve Kişileştirme. Aktüel Arkeoloji Dergisi, Mayıs-Haziran, 44-49.
• Can, B. (2014b). Mozaikler Işığında Antik Çağ Yaşamından Kesitler. Aktüel Arkeoloji Dergisi, Mayıs-Haziran, 14-19.
• Dumankaya, O. (2018). Room and Corridor Mosaics from the Ancient City of Germanicia and its Iconographic Assessment. Journal of Mosaic Research, (11), 9-25. DOI: 10.26658/jmr.471758
• Eraslan, Ş. (2014). Haleplibahçe Amazon Kraliçeleri Mozaiği: Antioch, Sephhoris, Ouled Agla ve Apamea’nın Mozaikleriyle İkonografik İlişkisi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (34), 456-465.
• Eraslan, Ş. (2015). Mozaik Sanatında Tethys ve Thalassa. Art-Sanat Dergisi, 0 (4), 1-13.
• Eroğlu, Ö. (2006). Resim Sanatı Sözlüğü. 2.Baskı. Nelli Sanatevi. İstanbul.
• Ersoy, A. (2014). Germenicia Antik Kenti ve Mozaikleri. (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ertem, S. (2018). Zeugma (Belkıs) Antik Kenti Mozaiklerinde Kullanılan Bordür Motiflerinin, Çini Sanatına Uyarlanması. (Yüksek Lisans Tezi), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• http-1. (2016). Sembolizmde İstiridye ve İnci. https://okuryazarim.com/sembolizmde-istiridye-ve-inci/, Erişim Tarihi: 30.06.2021.
• http-2. (2021). Thalassa, Deniz Tanrıçası. http://www.avrupagazetecilik.com.tr/thalassa-deniz-tanricasi.html, Erişim Tarihi:28.06.2021.
• Ödekan, A. (1997). Mozaik. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Özbek, A. ve Özcan, I. (2015). Haleplibahçe Mozaikleri Kataloğu, Karacadağ Kalkınma Ajansı, Şanlıurfa: Kurtuluş Matbaası.
• Özuslu, E. (2016). Aphrodite’nin Doğuşu Moziği. Şehr-i-Ayntab-i-Cihan Gaziantep, Ankara: Dumat Ofset.
• Pamir, H. (2014). Antakya Mozaikleri. Aktüel Arkeoloji Dergisi, Mayıs-Haziran, 78-92.
• Parrish, D. (2017). East Versus West in the Iconography of Roman Mosaics: Selected Examples of Shared Themes. Journal of Mosaic Research, (10), 259-284. DOI: 10.26658/jmr.357095.
• Patacı, S. (2012). Paphlagonia Hadrıanoupolıs’i Mozaik ve Fresko Buluntuları. (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Roman, L. and Roman, M. (2010). Encyclopedia of Greek and Roman Mythology. Facts On File, Inc. Publishing. New York.
• Salman, B. (2007). Orta Euphrates Mozaikleri Işığında Edessa ve Samosata Mozaikleri. (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sander, L. (2012). Encyclopedia of Mosaic Art. First Edition. Published by Englsh Press. Delhi.
• Şahin, D. (2007). Roma Dönemi Mozaik Betilerine Göre Nereid İkonografisi. (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şahin, D. (2020). Mozaiklerin Gelişim Hikayesi. Erişim Adresi: https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/arkeoloji/mozaiklerin-gelisim-hikayesi. E.T. : 27.06.2021.
• Thompson, N. L, (2007) Roman Art: A Resource of Educators The Metropolitan Museum of Art, Published by The Metropolitan Museum of Art, New York.
• Turani, A. (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü, 3. Baskı, Ankara: Toplum Yayınevi.