Place Names in the Vocabulary of Safahat

Yıl 2022, Sayı: Özel Sayı (Yüreklerde Akif, Dillerde Hürriyet), 123 - 140, 14.06.2022

Ömer Kemiksiz

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1086051

Öz

This study aims to detect the place names in Mehmet Akif Ersoy's work titled Safahat. Being carried out through the method of document analysis, the study was conducted on Safahat, which was published by Morpa Culture Publications in 1997 with content analysis. Accordingly, place names in the work were collected under different categories, being region names, continent names, state names, city names, district names, villages, and geographical names such as, mountain, river, etc. collected in six categories, including geographical names. According to the findings of the research, it was concluded that 121 different place names were repeated 262 times in Safahat. While Süleymaniye Kürsüsünde (f=57) and Fatih Kürsüsünde (f=55) are the sections where place names are used most frequently, the most common place name categories in the book are state names (f=80) and city names (f=59). When all categories are taken into account, the most frequently repeated place names in the work are the European Continent (f=16), Iran (f=9), Ottoman (f=9), India (f=8), Russia (f=8), Istanbul (f=8), Nile River (f=8), China (f=7), Sea of Marmara (f=6), Egypt (f=5) and Bukhara (f=5), respectively.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, Safahat, Poetry, Vocabulary, Place names

Safahat’ın Söz Varlığında Yer Adları

Öz

Bu araştırmanın amacı, Mehmet Akif Ersoy’un Safahat adlı eserinde geçen yer adlarını tespit etmektir. Doküman incelemesi yöntemiyle gerçekleştirilen araştırmanın inceleme nesnesini Morpa Kültür Yayınları tarafından 1997 yılında baskısı yapılan Safahat kitabı oluşturmuştur. İçerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilen veriler neticesinde eserde geçen yer adları “bölge adları”, “kıta adları”, “devlet adları”, “şehir adları”, “ilçe, semt, köy vb. adları” ve “deniz, dağ, nehir vb. coğrafi adlar” olmak üzere altı kategoride toplanmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre Safahat’ta 121 farklı yer adının 262 kez tekrar edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Eserin Süleymaniye Kürsüsünde (f=57) ve Fatih Kürsüsünde (f=55) bölümleri yer adlarının en sık geçtiği bölümler olurken kitapta en çok geçen yer adı kategorileri devlet adları (f=80) ile şehir adları (f=59) olmuştur. Bütün kategoriler dikkate alındığında eserde en sık tekrarlanan yer adları ise Avrupa Kıtası (f=16), İran (f=9), Osmanlı (f=9), Hindistan (f=8), Rusya (f=8), İstanbul (f=8), Nil Nehri (f=8), Çin (f=7), Marmara Denizi (f=6), Mısır (f=5) ve Buhara (f=5) şeklinde sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, Safahat, Şiir, Söz varlığı, Yer adları

Kaynakça

• Açıkgöz, G. (2019). Mehmet Akif'in Safahat adlı eserinde isim tamlamalarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Ahmed, A. (2011). Mehmed Akif ve Hafız İbrahim’in şiirlerinde Hz. Ömer Bin Hattab. Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 12-13 Mart, s. 393-425. Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Akgün, A. (2017). Mehmet Akif Ersoy’un Türk dünyası şairlerindeki tesir alanına bir bakış. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(4), 2389-2413.
• Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil- ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alşan, S. (2015). Mehmet Akif Ersoy’un Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı dönemini değerlendirmesi, çözüm önerileri ve Osmanlı Devleti adına Ortadoğu propaganda faaliyetlerinde yer alması. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7, 75-85.
• Altıntaş, A. (2015). Bir kültür unsuru olarak edebi eserlerdeki özel isimler ve onların çeviri problemleri (F. M. Dostoyevski’nin Suç ve Ceza‟ romanı üzerine) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Kars.
• Apaydın, M. (2013). Osman Cemal Kaygılı’nın eserlerinde İstanbul. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 64, 1-14.
• Aydın, Y. (2017). Yerküreden maveraya bir çığlık: Mehmet Akif. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 94-110. https://doi.org/10.20875/makusobed.324034
• Babacan, H. (2018). Mehmet Âkif'in Almanya seyahati. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 5(11), 175-181.
• Babacan, M. (2021). Sömürgeci Batı medeniyeti karşısında Mehmet Âkif. Türk Dili Dergisi, 831, 50-60.
• Biçer, S. (2013). Değerler eğitimi açısından Mehmet Akif Ersoy'a ait Safahat adlı eserin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Bilgin, M. (2006). Anlamdan anlatıma Türkçemiz. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bilgin, E. (2015). Türkçe Sözlük'te özel ad kaynaklı sözler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Canım, R. (2021). Mehmet Âkif Ersoy’un şiir coğrafyası. https://www.tyb.org.tr/prof-dr-ridvan-canim-mehmet-akif-ersoyun-siir-cografyasi-50999h.htm (Erişim Tarihi, 7 Mart 2022).
• Çıkla, S. (2008). Mehmet Âkif’in vatan coğrafyası. A. C. Issı ve D. Eşitgin (Ed.). Prof. Dr. Celal Tarakçı armağanı içinde (s. 172-185.) Birleşik Kitabevi: Ankara.
• Çiftçi, G. (2010). Mehmed Âkif Ersoy’un Safahat adlı kitabının halk edebiyatı ve halk bilimi unsurları üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Demir, N. ve Aslan, S. (2013). Anlambilim. N. Demir ve E. Demir (Ed.), Türk dili-Yazılı ve sözlü anlatım içinde (s. 137-148). Ankara: Nobel Yayınları.
• Demir, Y. (1987). Safahât’ta Bazı İnsan Tipleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 286-299.
• Demirtaş, Z. ve Nacar, D. (2018). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat eserinde öğretmen modeli. Electronic Journal of Education Sciences, 7(13), 97-109.
• Efe, K. (2020). Ömer Seyfettin’in eserlerinde kişi ve yer adları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 198-222. https://doi.org/10.29000/rumelide.839176
• Eker, M. (2013). Safahat'ta insan portreleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Emer, A. M. (2014). Safahat’ta değerler eğitimi unsurları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Eminoğlu, H. (2016). Atasözü ve deyimlerdeki yer adları. Turkish Studies, 11(15), 119-172. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9873
• Fırat, H. (2015). Safahat ve aile eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 169-188.
• Güler, Z. (2013). Mehmed Âkif’in Fatih Kürsüsünde ve Âsım’da hadis atıfları. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi,1, 198-210.
• Gündüz Önal ve Şenel, M. (2016). Yer adları(toponimi) açısından Divanü Lûgati’t-Türk. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 32, 64-74. https://doi.org/10.17498/kdeniz.279673
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürel, Z. (2021). Mehmed Âkif Ersoy’un doğum yeri meselesi üzerine. Türk Yurdu Dergisi, 412, https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=5410 (Erişim Tarihi, 8 Mart 2022).
• Kanar, Y. (1997). Mehmet Akif Ersoy-Safahat. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Karadoğan, A. (2001). Anadolu'yu Türkleştirenlerin isimleri - Kitab-ı Cihan-numa'da geçen özel isimler üzerinde bir deneme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Koç, O. (2015). Mehmet Âkif’in şiir dili: Safahat’ta metafor ve metonim kullanımları. Türk Dili Dergisi, 109(767-768), 382-394.
• Kop, Y. (2019). Safahat’a göre Mehmet Akif’in eğitim anlayışı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 363-377.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri-şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köç, A., Demirkaya, H. ve Ünal, O. (2020). Sosyal bilgiler eğitiminde değerler eğitimi açısından Mehmet Akif ve Safahat. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 98 – 118. https://doi.org/10.20860/ijoses.714917
• Kumsar, İ. A. (2010). Safahat’ta özlü sözler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kurtoğlu, M. (2009). Safahat’ın şehirleri. D. M. Doğan (Ed.), Vefatının 72. yılında Mehmet Âkif Ersoy Bilgi Şöleni-3- Mehmet Âkif Edebî ve Fikrî Akımlar içinde (s. 317-333). Ankara: TYB Vakfı Mehmet Akif Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Küçük, M. (2014). Mehmet Âkif Ersoy ve Türkçe. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 21(2), 93-112.
• Moğul, S. (2012). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat isimli eserinin Türkçe eğitimi ve değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Odabaş, V. (2014). Ordulu şairlerin şiirlerinde geçen özel adlar ve kullanılış özellikleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ordu Üniversitesi, Ordu.
• Okay, O. ve Düzdağ, M. E. (2003). Mehmet Akif Ersoy. TDV İslam Ansiklopedisi, 28, 432-439.
• Okay, O. (2008). Safahat. TDV İslam Ansiklopedisi, 35, 442-444.
• Öz, S. (2007). Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ne göre Anadolu'da yer adları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Özkan, M. (2020). Türkçenin sadeleşme ekseninde Mehmet Akif ve Türk dili. Karabük Türkoloji Dergisi, 2(2), 93-106.
• Pilancı, H. (1996). Anadolu'daki Türkçe yer adları (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Sınar Uğurlu, A. (2021). Fatih Kürsüsünden seslenen Mehmet Âkif. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 35, 67-88. https://doi.org/10.20427/turkiyat.944129
• Soytürk, R. (2021). Safahat’ta romana yaklaşan yapı: Mehmet Akif’in Safahat eserinin türsel konumu. Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 48-59.
• Söylemez, P. (2021). Mehmet Âkif Ersoy'un Safahat adlı eserinde +da hâl ekinin işlevsel kullanımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Ağrı.
• Şengül, M. B. (2018). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat (Birinci Kitap) adlı şiir kitabında çocuklar. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 876-897.
• Şeyda, A. (2011). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat’ında söz dizimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Şeyda, A. (2017). Çok sesli bir başyapıt: Safahat. Turkish Studies, 12(30), 719-734. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12794
• Şimşek, T. (2015). Mehmed Âkif’in poetikası. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 53, 105-120. https://doi.org/10.14222/Turkiyat1327
• Şişman, R. Ş. (2016). Firdevsü’l-İkbâl ve özel adlar. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 155-174. https://doi.org/10.18506/anemon.258559
• Tağızade Karaca, N. (2011). Mehmet Âkif Ersoy'un hayatında ve Safahat'ta kadın. Diyanet İlmî Dergi, 47(4), 113-128.
• Tezer, K. (1999). Mehmet Akif`in Safahat`ında kelime grupları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• TDK. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• TDK. (2018). İmla kılavuzu. Ankara: TDK Yayınları.
• Turna, M. (2021). Safahat İkinci Kitap’ta Osmanlı toplumu. Edebî Eleştiri Dergisi, 5(1), 97-110.
• Tüfekçi, E. T. (2020). Sahici ve samimi bir hayatın şairi: Mehmet Akif Ersoy. M. C. Çollak ve E. T. Tüfekçi (Ed.), Mehmet Akif’in Mısır ve Almanya günleri içinde (s.4). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Türk, A. (2018). Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında Mehmed Akif'e dair yazılmış eserlerdeki değerlendirmeler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Uluçay, M. (2014). Mehmet Akif Ersoy’un eserleri üzerinde dil ve üslûp incelemesi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Uslu, E. M. (2015). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat adlı eserinde eğitim olgusu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yavuz, S. ve Şenel, M. (2013). Yer adları (toponim) terimleri sözlüğü. Turkish Studies, 8(8), 2239-2254.
• Yeşilyurt, Ş. (2021). Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarındaki özel adların kültürel unsur olarak incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö10, 81-117. https://doi.org/10.29000/rumelide.1011438
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, R. (2017). Ortaokul sosyal bilgiler eğitiminde Safahat’ın değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.