Atatürk’ün Halkçılık İlkesi Bağlamında Gorkiy’in Ana Adlı Romanının Yeniden Yorumlanması

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 2467 - 2486, 30.11.2022

Onur Aydın

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1138607

Öz

1917 Ekim Devrimi, Rus tarihi açısından önemli dönüm noktalarından biridir. Bu süreçte yaşanan gelişmelerden etkilenen birçok Rus yazar, Ekim Devrimi ve onun sonuçları üzerine eserler kaleme almıştır. Maksim Gorkiy ise devrimin nedenlerini ve olası sonuçlarını 1900’lü yılların hemen başlarında kâğıda dökmeye başlamış, yaşanacak gelişmeler üzerinde etki bırakmaya çalışmıştır. Yazarın çalışmalarından en önemlisi, devrimin başucu eserlerinden sayılan Ana adlı romanıdır. Gorkiy, romanında yaklaşan fırtınanın sesinin duyulmasına yardım etmekle kalmaz, bizzat fırtınayı çağırır. Ancak devrimin gerçekleşmesinin ardından Rusya’da yaşanan gelişmeler göz önünde bulundurulduğunda Gorkiy’in romanında yer verdiği görüşlerinin gerçeklerle çeliştiği ortaya çıkar ve halk için zorlu günler kaçınılmaz olur. Devrim propagandasıyla ünlenen yazar dahi, 1917 yılından sonra devrimi ciddi bir biçimde eleştirmeye başlar. Yalnızca Gorkiy değil diğer Rus yazarlar da nerede yanlış yapıldığı sorusuna sessizce yanıt arar. Çalışmamız kapsamında bu arayışlara farklı bir bakış açısı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Gorkiy’in Ana romanında yer verdiği devrim düşünceleriyle, Atatürk’ün halkçılık görüşleri karşılaştırmalı inceleme yöntemiyle ve eleştirel yaklaşımla ele alınmıştır. Demokrasi, eşitlik, adalet ve özgürlük karşılaştırma ölçütleri olarak benimsenmiştir. İnceleme sonucunda sınıfsızlık, eşitlik ve dayanışma ile halkın yönetime ve denetime katılması olarak sayılan Atatürk’ün halkçılık anlayışının üç önemli sacayağına Ekim Devrimi sürecinde yeterince önem verilmediği tespit edilmiştir. Ana romanındaki devrim çağrısı ve 1917 sonrasında yaşananlar düşünüldüğünde Atatürk halkçılığının evrenselliğinin önemi ve Gorkiy’in romanında çizdiği ideal Rus devrimi portresi ile olan benzerlikleri ortaya çıkarılmıştır. Yapılan inceleme ışığında Gorkiy’in Ana romanının 1917 Ekim Devrimi’nin değil ideal Rus devriminin başucu eserlerinden biri, devrimin ideal felsefesinin de Atatürk halkçılığının ilkeleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır..

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Gorkiy, Halkçılık, Ana, Ekim Devrimi

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Reinterpretation of Gorky’s Novel “Mother” within the Context of the Principle of Ataturk’s Populism

Öz

The October Revolution of 1917 is one of the significant turning points in Russian history. Many Russian writers, affected by the developments in this process, wrote their works on the October Revolution and its results. Maxim Gorky, on the other hand, began to write down the causes and possible consequences of the revolution in the early 1900s and tried to have an impact on upcoming developments. The most important of the author’s works is his novel "Mother", which is considered one of the reference works of the revolution. In his novel, Gorky not only helps to hear the sound of the approaching storm but also calls the storm himself. However, considering the developments in Russia after the realization of the revolution, it is revealed that Gorky’s views in his novel contradict the facts, and difficult days become inevitable for the public. Even the writer, who is famous for his revolutionary propaganda, begins to severely criticize the revolution after 1917. Not only Gorky, but also other Russian writers silently seek an answer to the question of where the mistake was made. Within the scope of our study, it is aimed to develop a different perspective on these searches. In accordance with this purpose, the revolutionary ideas in Gorky’s novel "Mother" and Ataturk’s views on populism were discussed with the comparative analysis method and critical approach. Democracy, freedom, equality and justice were adopted as comparison criteria. As a result of the examination, it was determined that the three key elements of Ataturk’s understanding of populism called classlessness, equality and solidarity, enabling the common people to participate in management and control, were not attached adequate importance during the October Revolution. Taking into consideration the call for revolution in the novel “Mother” and the events that took place after 1917, the importance of the universality of Ataturk's populism and its similarities with the ideal portrait of the Russian revolution that Gorky drew in his novel were clarified. In the light of the examination, it was concluded that Gorky’s novel "Mother" was not one of the bedside works of the 1917 October Revolution, but of the ideal Russian revolution, and that the ideal philosophy of the revolution consisted of the principles of Ataturk's populism.

Anahtar Kelimeler

Ataturk, Ataturk, Gorky, Populism, Mother, The October Revolution

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aksakal, E. (2018). Türkiye’de Halkçılığın Kaynağı ve Tebaadan Halka Zihni Dönüşüm. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 917-932.
• Arar, İ. (1963). Atatürk’ün Halkçılık Programı. İstanbul: Baha Matbaası.
• Baştımar, Z. (1946). Ölümünün Yıldönümünde Maksim Gorki. Söz - Fikir, Sanat ve Tenkit Dergisi, 3, 1-8.
• Ediz, H. A. (1939). Aşk Rüyası. Gorki ve Eserleri M. Gorki, Dünya Muharrirlerinden Tercümeler Serisi:28. Hasan A. Ediz (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gorkiy, M. (1953). Sobraniye soçineniy v 30 tomah. Tom 27. Stati, dokladı, reçi, privetstviya, 1933-1936. Moskva: Gosudarstvennoye izdatelstvo hudojestvennoy literaturı.
• Gorkiy, M. (1971). Nesvoyovremennıye mısli. Stati 1917-1918 gg. G. Yermolayev (Red.). Paris: Editions De La Seine.
• Gorkiy, M. (2015). Ana (3. bs). Mazlum Beyhan (Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Gökçimen, A. (2013). Sosyalist Dönem Türkmen Romanında Başkahramanın Bağımsızlıkla Sonuçlanan Yolculuğu. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(2), 181-198.
• Gökçimen, A. (2015). Ekim Devrimi Temalı Türkmen Romanlarında Rus Tipler. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 451-466.
• Habib, İ. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hosking, G. (2011). Rusya ve Ruslar. Kezban Acar (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karaca, N. (2008). Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaşoğlu, A. (2010). Türk Basınında Maksim Gorki. BAL-TAM Türklük Bilgisi, 6(13), 136-144.
• Köylü, M. (2013). Çağdaş Yorum ve Açıklamaları ile - Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi 1878-1922. Ankara: Kripto Basım Yayın.
• Kurat, A. N. (1987). Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar (2. bs). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kuznetsov, S. A. (2000). Bolşoy tolkovıy slovar russkogo yazıka (2-ye izd.). Sankt-Peterburg: Norint.
• Lenin, V. İ. (2007). Nisan Tezleri ve Ekim Devrimi (3. bs). Eriş Yayınları.
• Montefiore, S. S. (2013). Stalin: Kızıl Çarın Sarayı. Yavuz Alogan (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Mumcu, A. vd. (1991). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I (1. bs). İhsan Güneş (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 173.
• Mumcu, A. (2010). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II (10. bs). İhsan Güneş (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 567.
• Nazarov, V. V. (2011). İdeologiya neonarodniçeskih partiy: Programmno-taktiçeskiye raznoglasiya eserov i enesov. İzvestiya Saratovskogo universiteta. Novaya seriya. Seriya İstoriya. Mejdunarodnıye otnoşeniya, 11(2), ç. 1, 30-35.
• Olcaytu, T. (1998). Dinimiz Neyi Emrediyor, Atatürk Ne Yaptı? - Devrimlerimiz İlkelerimiz (8. bs). Ankara: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş.
• Orazov, A. (1992). Edebi protses hakda oylanmalar. Aşgabat: Ilım Neşiryatı.
• Özbudun, E. (1997). Atatürk ve Devlet Hayatı. Ahmet Mumcu vd. (Ed.). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi: Atatürkçülük (Atatürkçü Düşünce Sisteminin Temelleri) (4. bs) kitabı içinde (s. 31-97). Ankara: Yükseköğretim Yayınları No:5.
• Protasova, O. L. (2017). Deyateli evolyutsionnogo neonarodniçestva kak ideynıe nasledniki N. K. Mihaylovskogo (k 175-letiyu so dnya rojdeniya N. K. Mihaylovskogo). İstoriçeskiye, filosofskiye, politiçeskiye i yuridiçeskiye nauki, kulturologiya i iskusstvovedeniye. Voprosı teorii i praktiki, 11(85), 145-149.
• Selvi, H., Şahin, E. & Demir, M. (2006). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. İhsan Güneş (Ed.). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Soloyed, K. V. (2006). Psihiçeskaya travma v semyah, postradavşih ot Stalinskih repressiy. Moskovskiy psihoterapevtiçeskiy jurnal, 4, 175-206.
• Tan Metreş, E. H. (2018). Stalin Tasfiyelerinin Bir Tanığı Olarak “Nehir Kıyısındaki Ev”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 199-208.
• Taner, H. (1967). Kremlin’den Notlar. Milliyet, 14 Haziran 1967, 5.
• Troitskiy, N. A. (2003). Rossiya v XIX veke. Kurs lektsiy (2-ye izd., ispr). Moskva: Vısşaya Şkola.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük. C. 2, K-Z (9. bs). İsmail Parlatır vd. (Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
• Yakimenko, G. L. (1968). Maksim Gorki. Ye. İ. Afanasenko i dr. (Red.). V knige Detskaya entsiklopediya dlya srednego i starşego vozrasta. Tom 11, Yazık. Hudojestvennaya literatura (2-ye izd.) (s. 364-368). Moskva: Prosveşçeniye.
• Yalın Öktem, Z. (2011). Yeni Türk Devletinin Temel İlkeleri. Zübeyde Yalın Öktem (Ed.). Atatürk İlkeleri ve Devrim Tarihi (2. bs) kitabı içinde (s. 224-249). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Yetkin, G. B. (2019). Gorkiy’in Yaşamından Bir Kesit: Hapishanede. Mesut Gün & Eser Ördem (Ed.). Dil ve Edebiyat Araştırmaları kitabı içinde (s. 25-37). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Yıldız, R. (2019). Maksim Gorkiy’in Ana Eseri Üzerinden Sosyalist Realizm ve Edebiyatta Propaganda-Antipropaganda. Turkish Studies Language and Literature, 14(4), 2247-2260.