The Concept of Kashane in Classical Turkish Poetry

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 2069 - 2088, 24.07.2023

Orhan Balcı

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1174207

Öz

Classical Turkish poets put into words previously unused dreams to be different from their predecessors. In addition to the real meanings of words, they also carry their metaphors and connotations into poems. Kâşâne, which is the subject of many fields from architecture to literature, has also been the subject of various metaphors and dreams in classical Turkish poetry. Classical Turkish poets also contributed to the enrichment of this literature by exhibiting different approaches to the word kâşâne.
Based on the sample couplets identified in our study, the correspondence of the classical Turkish poet derived from kashane in the world of imagination, the abstract and concrete analogies made about the meaning they attribute to the kashane, and the use of kashane in classical Turkish poetry are emphasized. Thus, the role of kashane in classical poetry and the poets' perception of kashāne were tried to be revealed. For this, sample couplets will be given from the divans of various poets from the 14th century to the 19th century. Thus, the reflection of the concept of kashane on classical Turkish poetry will be revealed with all its aspects.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Dîvân, Kâşâne, Poem, Concept.

Klâsik Türk Şiirinde Kâşâne Mefhumu

Öz

Klâsik Türk şâirleri seleflerinden farklı olmak adına daha önce kullanılmamış hayalleri kelimelere dökerler. Kelimelerin asıl manalarının yanı sıra mecaz ve yan anlamlarını da şiirlere taşırlar. Mimariden edebiyata kadar pek çok alana konu olan kâşâne klâsik Türk şiirinde de çeşitli benzetme ve hayallere konu olmuştur. Klâsik Türk şâirleri de kâşâne kelimesine farklı yaklaşımlar sergileyerek bu edebiyatın zenginleşmesine katkı sağlamıştır.
Çalışmamızda tespit edilen örnek beyitlerden yola çıkılarak, kâşaneden türeyen klâsik Türk şâirinin hayal dünyasındaki karşılıkları, kâşâneye yükledikleri anlam ile ilgili yapılan soyut ve somut benzetmeler ve kâşânenin klâsik Türk şiirinde kullanımı üzerinde durulacaktır. Böylece kâşânenin klâsik şiirdeki rolü ve şâirlerin kâşâne algısı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bunun için 14. yüzyıldan başlanarak 19. yüzyıla kadar çeşitli şâirlerin dîvânlarından örnek beyitler verilecektir. Böylece kâşâne kavramının bütün yönleriyle klâsik Türk şiirine yansıması ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Edebiyatı, Dîvân, Kâşâne, Şiir, Kavram.

Kaynakça

• Acar, S. (2009) Necati Bey Dîvânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Aydemir, Y. - Çeltik, H. (2017) Meşhurî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Geliş tarihi gönderen https:// ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/ 56155, meshuri-divani pdf.pdf?0
• Aydın, G. (2019), Bosnalı Sâbit Dîvânı'nın Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Başpınar, F. (2008), 17. Yüzyıl Şâirlerinden Beyânî’nin Dîvân’ı (İnceleme – Tenkitli Metin), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi.
• Batislam, H. D. (2005), Dîvân Şiirinde Sabâ, Osmanlı Tarihi Araştırmaları, XXVI, Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu’na Armağan II, İstanbul.
• Bayak, C. (1998), Sehâbî Dîvânı ve Konu İndeksi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Bozkurt, S. (2019), Necâti Bey Dîvânı’ndaki Soyut Kavramlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Buyruk, İ. E. (2009), Ümîdî Ahmet Dîvânı (İnceleme-Metin-Özel Adlar Dizini), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi.
• Cangöz, G. (2010), Siyâhî Dede Dîvânı (İnceleme – Transkripsiyonlu Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi.
• Canım, R. (2018), Dîvân Edebiyatının Kaynakları, İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
• Canlı, M. (2009), Hâfız ‘Ulvî Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Çeçen, M. K. (2010), Sabrî Mehmed Şerîf (Hayatı, Sanatı, Dîvânı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi.
• Demirkazık, H. İ. (2011), Dîvân Şiirinde Karga, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 24, 131-178, İstanbul.
• Devellioğlu, F. (2008), Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ekici, M.M. (2016), Şeyh Galip Dîvânında Benzetmeye Dayalı Edebî Sanatlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırklareli Üniversitesi.
• Erdoğan, M. (2008), Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Ersoylu, H. (1981), Cem Sultan’ın Türkçe Dîvân’ı, Konya: Kervan Kitapçılık.
• Ertürk, E. Ş. (2009), 18. Yüzyıl Klâsik Türk Şiirinde Mûsikî (Nedîm, Şeyh Gâlib, III. Selim), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi.
• Gök, S. (2017), Hayretî Dîvânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Gökçe, E. (2011), Mislî İsmâ’îl Hakkı ve Dîvânı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Gölpınarlı, A. (1963), Mevlevi Adap ve Erkanı, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Kağnıcı, L. (2008), Nedim Dîvânı’nda Mimârî, Eşya ve Kıyafet, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Kaplan, Y. (2019), Fevzî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Geliş tarihi gönderen https://www.fikriyat.com/ekitap/detay/fevz-dvni/1
• Kara, M. (2015), Sünbülzâde Vehbî Divânı’nda Maddî Kültür Unsurları ve Toplumsal Hayat, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Karaman, G. (2009), Hasan Rızâ Dîvânı (İnceleme-Metin-Nesre Çeviri), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi.
• Kavruk, H. - Selçuk, B. (2017), Filibeli Vecdî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Geliş tarihi gönderen http://ia800806.us. archive.org/16/items /FilibeliVecdVeDDvn/10611,filibeli-vecdi-divanipdf.pdf
• Kesik, B. (2018) Cenâbî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Geliş tarihi gönderen https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59983,cenabi-divani pdf.pdf?0
• Mütercim Âsım, (2009), Burhân-ı Katı, (Haz. Mürsel Öztürk ve Derya Örs), İstanbul: TDK. Yayınları.
• Okuyan, Mehmet (2022). Kur’an (Meal-Tefsir), İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları.
• Onay, A. T. (2013), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Berikan Yayıncılık.
• Özkul, Y. (2019), Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nın Tahlili, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi.
• Özdemir, F. M. (2015), Servet Dîvânı (İnceleme – Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Özden, S. (2021), Şeyh Gâlib Dîvânı’nın Tahlili, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Öztekin, M. B. (2007), Fuzûlî ve Şeyh Gâlîb Dîvânlarında Ney Metaforu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi.
• Polat, K. (2021), Tevhîde Hanım Dîvânı’nın Tahlili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muş Alparslan Üniversitesi.
• Savran, Ö. (2003), Neşâtî Dîvânı’nın Tahlili, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi.
• Şahin, E. (2011), Bâkî Dîvânı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Hayatı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Tatlıkatık, C. (2020), İzzet Ali Paşa Dîvânının Tahlili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Tuğlacı, P. (1971), Okyanus Türkçe Sözlük. c. 3, İstanbul: Pars Yayınları.
• Turhan, K. (2017) Edirneli Nazmî’nin Şiirlerinde Mekân, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adıyaman Üniversitesi.
• Ulualan, S. (2020), Hüdâyî (Salâ Muslısı) Dîvânı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük], (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Üzgör, T. (1991), Fehîm-i Kadîm (Hayatı, sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Vural, R. (2019), Dürrî Ahmed Efendi Dîvânı (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi.
• Yıldızhan, R. (1997), Fuzûlî, Bâkî, Nef’i ve Nedîm Dîvânlarında İç Mekân, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi.
• Yılmaz, A. (2010), Nûrî, Hayatı, Edebi Kişiliği, Dîvânı ve Dîvânı’nın İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Zöhre, A. (2016), Muhibbî Dîvânı’nda Sosyal Hayat, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi.