Milli Mücadele Dönemi Propaganda Çalışmalarında Kurumlararası Koordinasyon

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 2895 - 2914, 30.11.2023

Aykut Çağlak

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1207973

Öz

Milli Mücadele’nin askerî boyutu kadar istihbari boyutu da önemlidir ve istihbaratın temel fonksiyonlarından biri olan propaganda Milli Mücadele’nin başarıyla sonuçlandırılmasında önemli bir etkendir. Propaganda faaliyetleri, çok yönlü ve bu sebeple de kurumlararası koordinasyonu zorunlu kılan faaliyetler olduğundan, bu faaliyetlerin belirli bir işbirliği içerisinde ve disiplinli bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir. Bu çalışma, Türklerin Milli Mücadele döneminde gerçekleştirdikleri propaganda faaliyetlerinin ne gibi kurumlararası koordinasyonlar doğrultusunda icra edildiğini ve kurumlararası koordinasyonlarda hangi resmî yapılanmaların öne çıktığını sebepleriyle birlikte açıklamayı amaçlamaktadır. Çalışmada, Milli Mücadele dönemi propaganda çalışmalarındaki kurumlararası koordinasyonun yapısını ve işleyişini açıklığa kavuşturan arşiv belgeleri, tarih disiplininin kural ve kriterleri doğrultusunda ve tarihsel metodolojiye uygun olarak analiz edilmektedir. Söz konusu belgelerin analizinden; Türklerin Milli Mücadele dönemindeki propaganda çalışmalarında kurumlararası koordinasyona büyük önem verdikleri ve propaganda çalışmalarının Türkiye Büyük Millet Meclisi, Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi, Dâhiliye Vekâleti, Hariciye Vekâleti, Türk ordu komutanlıkları ve Türk istihbarat grupları arasında belirli bir hiyerarşik sistem doğrultusunda işlerlik kazandığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışmada Milli Mücadele dönemi propaganda çalışmalarında Mustafa Kemal Paşa’nın Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’nin kurumlararası koordinasyonlardaki yerini ve rolünü belirleyen 14 Temmuz 1920 tarihli resmî yazısının Müdüriyet’in propaganda çalışmalarının merkezine taşınmasında belirleyici olduğu sonucuna da ulaşılmıştır. Milli Mücadele dönemi propaganda çalışmalarının güçlü bir kurumlararası koordinasyon sistematiği çerçevesinde icra edilmesi ve Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’ne Mustafa Kemal Paşa tarafından bu sistematikte merkezî bir rol verilmesi Milli Mücadele dönemi propaganda faaliyetlerinin düzenli bir şekilde yürütülmesini olanaklı kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele, Propaganda, İstihbarat, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi, Mustafa Kemal Pasha, Turkish National Struggle, Intelligence, General Directorate of Press and Intelligence

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Inter-Institutional Coordination In The Propaganda Activities Of The Turkish National Struggle

Öz

The intelligence aspect of the Turkish National Struggle is as important as its military aspect, and propaganda, which is one of the basic functions of intelligence, is an important factor in the successful conclusion of the Turkish National Struggle. Since propaganda activities are well-rounded and therefore require inter-institutional coordination, these activities must be carried out in a certain cooperation and in a disciplined manner. This study aims to explain, in terms of propaganda activities, what kind of inter-institutional coordination were carried out by the Turks during the Turkish National Struggle and which official structures came to the fore in inter-institutional coordination, together with their reasons. In the study, archival documents that clarify the structure and functioning of the inter-institutional coordination in the propaganda activities of the Turkish National Struggle are analyzed in accordance with the rules and criteria of the discipline of history and in accordance with the historical methodology. From the analysis of the documents; it is determined that the Turks attached great importance to inter-institutional coordination in their propaganda activities during the Turkish National Struggle, and that propaganda work was carried out between the Grand National Assembly of Türkiye, the Turkish General Staff, the General Directorate of Press and Intelligence, the Ministry of Internal Affairs, the Ministry of Foreign Affairs, the Turkish army commands and the Turkish intelligence groups functionality and in line with a certain hierarchical system. Also, in the study, it was concluded that Mustafa Kemal Pasha's official letter dated 14 July 1920, which determined the place and role of the General Directorate of Press and Intelligence in the inter-institutional coordination, was decisive in moving the Directorate to the center of propaganda activities of the Turkish National Struggle period. The execution of the propaganda activities of the Turkish National Struggle period within the framework of a strong inter-institutional coordination systematic and the fact that the General Directorate of Press and Intelligence was given a central role in this systematic by Mustafa Kemal Pasha made it possible to carry out the propaganda activities of the Turkish National Struggle period on a regular basis.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, Turkish National Struggle, Intelligence, General Directorate of Press and Intelligence, Propaganda

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Çağlak, A. (2015). Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’nin Milli Mücadele’de oynadığı rol, Teşkilat-ı Mahsusa’nın 100. Yılında Türk İstihbaratı içinde, 87-134, Kripto Kitaplar.
• Çukurova, B. (1994). Kurtuluş Savaşında haberalma ve yeraltı çalışmaları. Ardıç Yayınları.
• Özkaya, Y. (1985). Milli Mücadele başlangıcında basın ve Mustafa Kemal Paşa’nın basınla ilişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1(3), 871-912.
• Öztoprak, İ. (1992). Türk ve batı kamuoyunda Milli Mücadele. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Pehlivanlı, H. (1992). Kurtuluş Savaşı istihbaratında askeri polis teşkilatı. Genelkurmay Basımevi.
• Şapolyo, E. B. (1969). Türk gazetecilik tarihi ve her yönü ile basın. Güven Matbaası.
• Yurtsever, S. (2008). Milli Mücadele dönemi istihbarat faaliyetleri: Örnek olay incelemeleri (1919- 1922), Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• ATASE, İSH-17, K: 1269, G: 113; 23 Mayıs 1921 (23/05/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 668, G: 19; 14 Temmuz 1920 (14/07/1336)
• ATASE, İSH-11, K: 668, G: 19; 14 Temmuz 1920 (14/07/1336)
• ATASE, İSH-11, K: 668, G: 19; 14 Temmuz 1920 (14/07/1336)
• ATASE, İSH-13, K: 862, G: 117; 8 Ağustos 1920 (08/08/1336)
• ATASE, İSH-13, K: 862, G: 117; 10 Ağustos 1920 (10/08/1336)
• ATASE, İSH-11, K: 660, G: 132; 10 Ağustos 1920 (10/08/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 640, G: 8; 9 Ağustos 1920 (09/08/1336)
• ATASE, İSH-14, K: 977, G: 95; 16 Ağustos 1920 (16/08/1336)
• ATASE, İSH-14, K: 977, G: 95; 16 Ağustos 1920 (16/08/1336)
• ATASE, İSH-11, K: 660, G: 132aa; 8 Ağustos 1920 (08/08/1336)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52; 19 Haziran 1921 (19/06/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52aa; 10 Haziran 1921 (10/06/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ab, 28 Mayıs 1921 (28/5/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52af; 19 Mayıs 1921 (19/05/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ad; 19 Mayıs 1921 (19/5/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ae; (Tarihsiz)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ag; 19 Mayıs 1921 (19/5/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ad; 19 Mayıs 1921 (19/5/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ae; (Tarihsiz)
• ATASE, İSH-19, K: 1476, G: 52ag; 19 Mayıs 1921 (19/5/1337)
• ATASE, İSH-21, K: 1709, G: 15; 23 Mayıs 1922 (23/05/1338)
• BCA, Fon: 30-10-0-0, K: 83, G: 545, Sıra: 8/2; 15 Temmuz 1921 (15/07/1337)
• BCA, Fon: 30-10-0-0, K: 83, G: 545, Sıra: 8/1; 19 Temmuz 1921 (19/07/1337)
• BCA, Fon: 30-18-1-1, K: 1, G:.20, Sıra: 16; 17 Kasım 1920 (17 Teşrinisani 1336)
• BCA, Fon: 30-18-1-1, K: 4, G: 51, Sıra: 17; 8 Mart 1922 (08/03/1338)