Ortaokul Öğrencilerinin Fen Derslerinde Kullanılan Grafiklere Yönelik Bazı Duyuşsal Özelliklerini Ölçme Araçları Geliştirme

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 20 - 43, 25.06.2019

Murat Bursal

Öz

Bu çalışmada ortaokul
öğrencileri için Grafiklere Yönelik Özyeterlik İnanışları ve Tutumları (GYÖİT)
ölçeği ve fen derslerinde sıklıkla kullanılan farklı grafik türlerine göre
grafik okuryazarlık algı düzeylerini belirlemek için Grafik Türüne göre Grafik
Okuryazarlığı Algısı (GTGOA) ölçeği geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçeklerin,
orta seçeneği bulunmayan 4’lü ve orta seçeneği bulunan 5’li likert skalalarda
eşzamanlı olarak çalışabilmesi için GYÖİT ve GTGOA ölçekleri benzer özellikteki
ortaokul öğrencileri üzerinde Uygulama 1 (n=439) ve Uygulama 2 (n=137) olmak
üzere iki defa uygulanmıştır. Uygulama 1 ve Uygulama 2 verileri için yapılan
açımlayıcı faktör analizleri sonuçları birlikte değerlendirilmiş ve sadece her
iki uygulamada da ortak çalışan maddeler seçilerek ölçeklere son halleri
verilmiştir. Faktör analizleri ile yapı geçerlikleri sağlanan GYÖİT ve GTGOA
ölçekleri için hesaplanan Cronbach alfa güvenirlik katsayıları ile de
geliştirilen her iki ölçeğin 4’lü veya 5’li likert skalalı olarak
kullanılabilecek biçimde bilimsel geçerlik ve güvenirlik kriterlerini sağladığı
belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Grafik, grafik okuryazarlığı, grafik özyeterlik inancı

Scales Development Study to Measure the Affective States of Middle School Students toward Graphs Used in Science Classes

Öz

This study was designed to develop the Graph Self-Efficacy Beliefs and
Graph Attitudes (GSEBGA) scale and Graph Literacy Perception according to Graph
Types (GLPGT) scale to measure middle school students’ perceived graphical
literacy levels according to different types of graphs that are frequently used
in science classes. In order to be able to use the scales simultaneously in
both a 4 point likert scale without a middle option and a 5 point likert scale
with a middle point option, both GSEBGA and GLPGT scales were administered to
similar samples of middle school students at two different occasions of
Application 1 (n=439) and Application 2 (n=137). The results of the exploratory
factor analyses for the data from Application 1 and Application 2 were
evaluated together and only the items that worked in both cases were allowed to
stay in the scales. Confirmatory factor analyses were conducted to confirm the
factor structures of the final versions of the scales. Based on the factor
analyses results and the Cronbach alpha reliability coefficients calculated for
each factor in the GSEBGA and GLPGT scales and on the comparisons of the
upper-lower 27% groups formed according to the final version of the scales, it
has been concluded that both scales satisfy the validity and reliability
conditions and can be used either in a 4 point or 5 point likert scale format

Kaynakça

• Akın-Köse, M. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde istatistik ve grafik kullanım tekniklerinin öğrencilerin grafik okuma becerisine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alacaci, C., Lewis, S., O’Brien, G. E. & Jiang, Z. (2011). Pre-service elementary teachers’ understandings of graphs. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 7(1), 3–14.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Bayazıt, İ. (2011). Öğretmen adaylarının grafikler konusundaki bilgi düzeyleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 1325–1346.
• Beichner, R. J. (1994). Testing student interpretation of kinematics graphs. American Journal of Physics, 62(8), 750–762.
• Bektasli, B. (2006). The relationships between spatial ability, logical thinking, mathematics performance and kinematics graph interpretatiton skills of 12th grade physics students. Doctoral Dissertation. Graduate School of the Ohio State University, Ohio.
• Bektaşlı, B. & Çakmakçı, G. (2011). Consistency of students’ ideas about the concept of rate across different contexts, Education and Science, 36(162), 273–287.
• Beler, Ş. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerin fotosentez konusu ile ilgili grafikleri okumada ve yorumlamada karşılaştıkları güçlüklerin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Boote, S. K. (2014). Assessing and understanding line graph interpretations using a scoring rubric of organized cited factors. Journal of Science Teacher Education, 25, 333–354.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (8. Baskı), Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı), Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd Edition). Routledge: New York.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (2. Baskı), Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Capraro, M. M., Kulm, G. & Capraro, R. M. (2005). Middle grades: Misconceptions in statistical thinking. School Science and Mathematics, 105(4), 165–174.
• Coştu, B. (2007). Comparison of students’ performance on algorithmic, conceptual and graphical chemistry gas problems. Journal of Science Education and Technology, 16, 379–386.
• Culbertson, H. M. & Powers, R. D. (1959). A study of graph comprehension difficulties. Audio-Visual Communication Review, 7(1), 97–110.
• Çelik, D. ve Sağlam-Arslan, A. (2012). Öğretmen adaylarının çoklu gösterimleri kullanma becerilerinin analizi. İlköğretim Online, 11(1), 239–250.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları (1. Baskı), Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Disessa, A. A., Hammer, D., Sherin, B. & Kolpakowski, T. (1991). Inventing graphing: Meta representational expertise in children. Journal of Mathematical Behavior, 10, 117–160.
• Dillman, D. A. (2000). Mail and internet surveys: The tailored design (2nd Edition): John Wiley & Sons Inc: New York.
• Ergül, N. R. (2018). Preservice science teachers’ construction and interpretation of graphs. Universal Journal of Educational Research, 6(1), 139–144.
• Erkan-Erkoç, N. (2011). Kimya öğretmen adaylarının işlemsel, kavramsal ve grafiksel sorulardaki başarılarının karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd Edition), Sage Pulications: London.
• Freedman, E. G. & Shah, P. (2002). Toward a model of knowledge-based graph comprehension. In: Hegarty M., Meyer B., Narayanan N.H. (Ed) Diagrammatic Representation and Inference. Diagrams 2002. Lecture Notes in Computer Science, 2317. Springer, Berlin, Heidelberg.
• Friel, S. N. & Bright, G. W. (1995). Graph knowledge: Understanding how students interpret data using graphs. (ERIC Document No: 391 661). Annual Meeting of the North American Chapter of the International Group for the Psychology of Mathematics Education, Columbus, Ohio.
• Friel, S. N., Curcio, F. R. & Bright, G. W. (2001). Making sense of graphs: Critical factors influencing comprehension and instructional implications. Journal for Research in Mathematics Education, 32(2), 124–158.
• Fry, E. (1981). Graphical literacy. Journal of Reading, 24(5), 383–389.
• Gan, Y., Scardamalia, M., Hong, H.Y. & Zhang, J. (2010). Early development of graphical literacy through knowledge building. Canadian Journal of Learning and Technology. 36(1).
• Gioka, O. (2007). Assesment for learning in teaching and assessing graphs in science investigation lessons. Science Education İnternational, 18(3), 189–208.
• Greenberg, R. A. (2014). Graph comprehension: Difficulties, individual differences, and instruction. Doctoral Dissertation. University of Michigan.
• Hotmanoğlu, Ç. (2014). Sekizinci sınıf öğrencilerinin grafik çizme yorumlama ve grafikleri diğer gösterimlerle ilişkilendirme becerilerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Johnson, T. G. (1971). Influence of selected factors on the ability of fourth, fifth and sixth graders to red graphs. Doctoral Dissertation, University of Southern California.
• Kaynar, Y. ve Halat, E. (2012). Sekizinci sınıf öğrencilerinin sıklık tablosu okuma ve yorumlama becerilerinin incelenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (UFBMEK-10), Niğde.
• Keller, S. K. (2008). Levels of line graph question interpretation with intermediate elementary students of varying scientific and mathematical knowledge and ability: A think aloud study. Doctoral Dissertation, University of Central Florida, Orlando.
• Koparan, T. ve Güven, B. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin istatistiksel düşünme seviyelerindeki farklılaşma üzerine bir araştırma. İlköğretim Online, 12(1), 158–178.
• Kramarski, B. (2004). Making sense of graphs: does metacognitive instruction make a difference on students’ mathematical conceptions and alternative conceptions? Learning and Instruction, 14, 593–619.
• Lai, K., Cabrera, J., Vitale, J. M., Madhok, J., Tinker, R. & Linn, M. C. (2016). Measuring graph comprehension, critique, and construction in science. Journal of Science Education and Technology, 25(4), 665–681.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. & Morgan, G. A. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and Interpretation (2nd Edition), Lawrance Erlbaum: New Jersey.
• Leinhardt, G., Zaslavsky, O. & Stein, M. K. (1990). Functions, graphs, and graphing: Tasks, learning, and teaching. Review of Educational Research, 60(1), 1–64.
• Lowrie, T. & Diezmann, C. M. (2007). Middle school students' interpreting graphical tasks: Difficulties within a graphical language. 4th East Asia Regional Conference on Mathematics Education, Penang, Malaysia.
• Lowrie, T. & Diezmann, C. M. (2011). Solving graphics tasks: Gender differences in middle-school students. Learning and Instruction, 21, 109–125.
• Malter, M. S. (1952). Studies of the effectiveness of graphic materials. The Journal of Educational Research, 46(4), 263–273.
• MEB (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu (6–7–8. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara. MEB (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
• MEB (2017). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı: Ankara.
• Nartgün, Z. (2008). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Erkan S. & Gömleksiz, M. (Ed) İçinde: Duyuşsal nitelikler ve ölçülmesi (ss. 144–197). Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Oruç, Ş. & Akgün, İ. H. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler 7. sınıf öğrencilerinin grafik okuma becerisini kazanma düzeyleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 51–58.
• Özgun-Koca, S.A. (2008). Matematiksel kavram yanılgıları ve çözüm önerileri. Özmantar,M. F., Bingölbali, E. & Akkoc, H. (Ed.) İçinde: Öğrencilerin grafik okuma, yorumlama ve oluşturma hakkındaki kavram yanılgıları (ss. 61–90). Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Pallant, J. (2007). SPSS Survival Manual (3rd Edition), McGraw-Hill: New York.
• Pereira-Mendoza, L. (1995). Graphing in the primary school: Algorithm versus comprehension. Teaching Statistics, 17, 2–6.
• Phillips, R. J. (1997). Can juniors read graphs? a review and analysis of some computer-based activities. Journal of Information Technology for Teacher Education, 6(1), 49–58.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi (2. Baskı), Anı Yayıncılık: Ankara.
• Shah, P. & Hoeffner, J. (2002). Review of graph comprehension research: Implications for instruction. Educational Psychology Review, 14(1), 47–69.
• Simkin, D. & Hastie, R. (1987). An information-processing analysis of graph perception. Journal of the American Statistical Association, 82(398), 454–465.
• Sülün, Y. ve Kozcu, N. (2005). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin lise giriş sınavlarındaki çevre ve populasyon konusuyla ilgili grafik sorularını algılama ve yorumlamalarındaki yanılgıları. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 25–31.
• Şahinkaya, N. ve Aladağ, E. (2013). Sınıf öğretmen adaylarının grafikler ile ilgili görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(15), 309–328. Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th Edition), Pearson Education Inc.: Boston.
• Tairab, H. H. & Al-Naqbi, A. K. K. (2004). How do secondary school science students interpret and construct scientific graphs? Journal of Biological Education, 38(3), 127–132.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (5. Baskı), Nobel Yayıncılık: Ankara.
• Temiz, B. K. ve Tan, M. (2009). Grafik çizme becerilerinin kontrol listesi ile ölçülmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 71–83.
• Toluk-Uçar, Z. ve Akdoğan, E. N. (2009). 6.-8. Sınıf öğrencilerinin ortalama kavramına yüklediği anlamlar. İlköğretim Online, 8(2), 391–400.
• Tortop, T. (2011). 7th- grade students’ typical errors and possible misconceptions in graphs concept before and after the regular matematics intruction. Masters Thesis, Graduate School of the Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Turgut, M. F. (1997). Eğitimde ölçme ve değerlendirme metotları (10. Baskı). Yargıcı Matbaası: Ankara.
• Uk, I., Matuk, C. & Linn, M. C. (2016). Students using graphs to understand the process of cancer treatment. International Conference of the Learning Sciences, Singapore.
• Uyan, T. ve Önen, A. S. (2013). Bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının grafiksel beceri, tutum ve başarılarına etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 331–340.
• Wainer, H. (1980). A test of graphicacy in children. Applied Psychological Measurement, 4(3), 331–340.
• Wainer, H. (1992). Understanding graphs and tables. Educational Researcher, 21(1), 14–23.
• Wilmot, P. D. (1999). Graphicacy as a form of communication, South African Geographical Journal, 81(2), 91–95.
• Yayla, G. ve Özsevgeç, T. (2014). Ortaokul öğrencilerinin grafik becerilerinin incelenmesi: Çizgi grafikleri oluşturma ve yorumlama. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1381–1400.
• Yingkang, W. & Yoong, W. K. (2007). Exploring attitude toward statistical graphs among Singapore secondary school students. The Mathematics Educator, 10(1), 39–58.
• Zucker, A., Staudt, C. & Tinker, R. (2015). Teaching graph literacy across the curriculum. Science Scope, 38(6),19–24.