Türkmen Dağı’ndaki bazı odun dışı orman ürünlerinin potansiyel dağılımı

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 15 - 28, 01.06.2019

Rıza Karataş , Özdemir Şentürk Münevver Arslan , Dilek Güner , Mehmet Güvenç Negiz Kürşad Özkan

Öz

Bu çalışma Türkmen Dağı’nda doğal yayılışı olan odun dışı orman ürünlerinin potansiyel dağılım haritalarının elde edilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda ekonomik değeri olan Cistus laurifolius, Crataegus monogyna subsp. monogyna, Crataegus orientalis, Rosa canina, Salvia tomentosa ve Thymus longicaulis türleri hedef türler olarak belirlenmiştir. Arazi çalışmaları 693 örnek alanda gerçekleştirilmiştir. Yükselti, eğim, bakı, anakaya, topografik pozisyon indeksi ve bioiklim verileri açıklayıcı değişken olarak kullanılmıştır. Modelleme süreçlerinde Genelleştirilmiş Eklemeli Model (GEM) ile Sınıflandırma ve Regresyon Ağacı Tekniği (SRAT) kullanılmıştır.  Bütün türlerin en iyi dağılım modelleri GEM ile elde edilmiştir.  Yükselti, dağılım modellerine katkı yapan en önemli değişken olmuş, bunu anakaya, yağışın mevsimselliği (Bio15) ve topografik pozisyon indeksi izlemiştir. Elde edilen modeller coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak yaygınlaştırılmış ve böylece bütün hedef türlerin potansiyel dağılım haritaları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Odun dışı orman ürünleri, coğrafi dağılım modellemesi, yetişme ortamı uygunluğu

Potential distribution of some non-wood forest products in the Turkmen Mountain

Öz

The aim of this study was to model the potential distribution of non-wood forest products in the Turkmen Mountain of Turkey. Cistus laurifolius, Crataegus monogyna subsp. monogyna, Crataegus orientalis, Rosa canina, Salvia tomentosa and Thymus longicaulis species were selected due to their economic value. Field data were collected from 693 sample plots. Elevation, slope, aspect, parent material, topographic position index, radiation index and bioclimatic variables were used as explanatory variables. Generalized Additive Model (GAM) and Classification and Regression Tree technique (CART) were applied in the modeling processes. The most accurate distribution models for all species were obtained with GAM. Elevation became the most descriptive variable within the distribution models. In addition, parent material, precipitation seasonality (Bio15) and topographical position index played important roles in the model construction process. Visualizations of the distribution models were performed by Geographical Information System software.

Anahtar Kelimeler

Non-wood forest products, geographic distribution modeling, habitat suitability

Kaynakça

• Aertsen, W., Kint, V., Van Orshoven, J., Özkan, K., Muys, Bart. (2010). Comparison and ranking of different model-ling techniques for prediction of site index in Mediterranean mountain forests. Ecological modelling, 221(8), 1119-1130.
• Anonim 1989. Türkiye’nin Yağış Rejimi, T. C. Başbakanlık, Devlet Meteoroloji işleri Genel Müdürlüğü, Zirai Meteoro-loji ve İklim Rasatları Daire Başkanlığı, TUMAK Projesi, 21 s., Ankara
• Akgündüz, A.S. 2000. Türkiye’de Yağış, Sıcaklık ve Nem Verilerinin Klimatolojik Analizi Raporu, T. C. Başbakanlık, Devlet Meteoroloji işleri Genel Müdürlüğü, Araştırma ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, DMİ Yayınları, Yayın No: 2000/07, 131 s., Ankara
• Alan, S., Koca, F., 2007. Eskişehir ‘de Yetişen Thymus L. (Labiatae) Türleri Üzerinde Anatomik Araştırmalar. Anadolu University Journal of Science and Technology, 8 (1), 161-180.
• Ardıç, M., Koyuncu, O., Tokur, S., 2011. The flora of Hekimdag (Bozdag), Eskisehir. Anadolu Unıversıty Journal Of Scıence And Technology–C Life Sciences and Biotechnology, 1 (1), 35-58.
• Aslan, S., Vural, M., 2009. Flora of Kıbrıs Köyü Valley (Mamak-Ankara, Turkey). Biodicon, 2 (3), 34-64.
• Bayram E., Kırıcı S., Tansı S, Yılmaz G., Arabacı O., Kızıl S., Telci İ., 2010. Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılma-sı olanakları, Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, S.437-456., Ankara
• Davis, P. H., Cullen, J. and Coode, M. J., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.(Supplement), Edinburgh University Press.
• Davis, P.H., 1988. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Yayınları, Cilt 1-9, Edinburgh.
• De’ath, G., Fabricius, K. E., 2000. Classification and regression trees: a powerful yet simple technique for ecological data analysis. Ecology, 81 (11), 3178-3192.
• Dere, H. H., Koyuncu, O., Yaylacı, Ö. K., Öztürk, D., Özgişi, K., Sezer, O., Savaroğlu, F., 2013. Kırka (Eskişehir) ve Çev-resinin Damarlı Bitki Florası. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14 (1), 70-93.
• Dölarslan, M., Gül, E., 2015. Yapraklı-Büyükyayla (Çankırı)’nın Vasküler Bitkiler Florası. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 11 (2), 74 - 91.
• Duran, A., Hamzaoğlu, E., 2002. Flora of Kazankaya Canyon (Yozgat-Çorum). Turkish Journal of Botany, 26 (5), 351-369.
• Ekizoğlu, A., Kuvan, Y., 2010. Türkiye Ormanları ve Ormancılığı. In A. Akesen ve A. Ekizoğlu (Ed.). Ormancılık Politika-sı. 67-100. Türkiye Ormancılar Derneği Yayını. TOD Eğitim Dizisi Yayın No: 6, Ankara.
• Erdoğan, N., Ketenoğlu, O., Bingöl, M. Ü., Geven, F., Arslan, M., 2011. Sivrihisar Dağları (Eskişehir/Türkiye) Vejetas-yon Tiplerinin Floristik Kompozisyonu Üzerine Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 1-11.
• FAO. 2006. Global Forest Resources Assessment. Progress towards sustainable forest management. FAO Forestry Paper No: 147., Rome.
• Guisan A., Edwards T. C., Hastie T., 2002. Generalized linear and generalized additive models in studies of species distributions: setting the scene. Ecological Modelling, 157 (2), 89-100.
• Gülsoy, S., Süel, H., Negiz, MG., Özkan, K. 2011. Ecological properties of Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.): A case study from Buldan district ,Denizli-Turkey. II. International Non-Wood Forest Products Symposium, Eds: Fakir, H., Dutkuner, İ., Gürlevik, N., Sarıkaya, Babalık, A., p.125-134., Isparta, Turkey.
• Gülsoy, S., Özkan, G., Özkan, K., Genç, M., 2013. Menengiç (Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Eng-ler) meyvelerinin bazı fiziksel ve fizikokimyasal özellikleri üzerine ekolojik faktörlerin etkisi. Süleyman Demirel Üni-versitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14: 15-23.
• Gülsoy, S., Şentürk, Ö., Tümer, İ., 2017. Modeling the potential distribution of Anatolian black pine in the inner parts of Central Black Sea environment. Journal of Environmental Biology, 38 (5-SI), 945-954.
• Güner, Ş.T., Özkan, K., Çömez, A., 2011a. Key factors in the site selection of Rosa canina applying the generalized additive model. Polish Journal of Ecology, 59(3): 475-482.
• Güner, Ş.T., Özkan, K., Çömez, A., Çelik, N., 2011b. İç Anadolu Bölgesi’nde Anadolu Karaçamının Verimli Olabileceği Potansiyel Alanların Odunsu Gösterge Türleri. Ekoloji, 20, 80, 51-58.
• Güner, Ş.T., 2006. Türkmen Dağı Sarıçam (Pinus sylvestris ssp. hamata) Ormanlarının Yükseltiye Bağlı Büyüme Bes-lenme İlişkilerinin Belirlenmesi. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 298s., Eskişehir.
• Gürbüz, B., İpek, A., Ayvaz, N., 2011. Türkiye Florasındaki Origanum Türlerinin yayılış alanları ve Ticareti. Türk Bilim-sel Derlemeler Dergisi, 4 (2):55-58, ISSN: 1308-0040, E-ISSN: 2146-0132.
• Hijmans, R.J., Cameron, S.E., Parra, J.L., Jones, P.G., Jarvis, A. 2005. Very high resolution interpolated climate surfa-ces for global land areas. International Journal of Climatology, 25: 1965-1978. (Erişim Tarihi: 11.12.2014) http://www.worldclim.org.
• Jenness, J., 2006. Topographic Position Index Extension for ArcView 3.x, v. 1.2. Jenness Enterprises. (Erişim Tarihi: 11.12.2014). http://www.jennessent.com/arcview/tpi.htm
• Kargıoğlu, M., 2003. The Flora of Ahırdağı (Afyonkarahisar) and its environs. Turkish Journal of Botany, 27 (5), 357-381.
• Kaya, C., Şentürk, Ö., Gülsoy, S., Negiz, M.G., Baş, M., 2017. Environmental and species indicators of Pistacia tere-binthus L.: A case study from Gaziantep district. I. International Congress on Medicinal and Aromatic Plants: “Natu-ral and Healthy Life” Book of Abstracts, Edt., By Prof. Dr. Selman TÜRKER Prof. Dr. Ayşe Saide ŞAHİN Doç. Dr. Murat ERTEKİN Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÜNVER Yrd. Doç. Dr. Süleyman DOĞU Öğr. Gör. Hasan Ali AKYÜREK Uzm. Hasan İbra-him KOZAN, 09-11 May, p.203, Konya, Turkey.
• Kocabıçak, T., Serteser, A., Kargıoğlu, M., 2009. Emir Dağları (Afyonkarahisar) Güney Yarısı Florası. Selçuk Üniversi-tesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 2 (33), 1-20.
• Konukçu, M. 2001. Ormanlar ve ormancılığımız, faydaları, istatistiki gerçekler, DPT yayın No: 2630, Ankara.
• Köse, Y. B., Ocak, A., 2004. The flora of the northern part of the Emirdağ Mountains. Turkish Journal of Botany, 28 (4), 369-390.
• Moisen, G. G., Frescino, Tracey S. (2002). Comparing five modelling techniques for predicting forest characteristics. Ecological Modelling, 157(2), 209-225.
• Moisen G. G., Freeman E. A., Blackard J. A., Frescino T. S., Zimmermann N. E., Edwards JR. T. C., 2006. Predicting tree species presence and basal area in Utah: a comparison of stochastic gradient boosting, generalized additive models, and tree-based methods. Ecological Modelling, 199 (2), 176-187.
• Navarrete, E., Espinosa, M., 2011. Using the Non-Parametric Classifier CART to Model Wood Density. Journal of Data Science, 9, 261-270.
• Ocak, A., Hüner, G., Ataşlar, E., 2008. The Flora of Kalabak Basin (Eskişehir, Turkey). Turkish Journal of Botany, 32 (5), 381-410.
• Önal, M., Dindaroğlu, T., Bolat, Ö., 2014. Şakayık Bitkisinin (Paeonia mascula) Bazı Ekstrem Yetişme Ortamı Özellikle-ri. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş
• Özaydın, B. U., Yücel, E., 2004. Mihalıççık İlçesinin (Eskişehir) Florası. Anadolu Unıversity Journal of Science And Technology, 5 (1), 83-106.
• Özdemir S., Özkan, K., 2016. Ovacık dağı yöresi’nde (Antalya) Türk kekiği (Origanum onites L.) ve büyük çiçekli ada-çayı (Salvia tomentosa Miller) türlerinin ekolojik özellikleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 66(1): 264-277.
• Özgişi, K., Yaylacı, Ö. K., Sezer, O., Öztürk, D., Koyuncu, O., Atila, O., 2017. Yunusemre Beldesi (Eskişehir) ve Çevre-sinin Florası. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21 (1), 64-78.
• Özkan, K., 2012. Sınıflandırma ve regresyon ağacı tekniği (SRAT) ile ekolojik verinin modellenmesi. Süleyman Demi-rel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 13, 1-4.
• Özkan, K,. Bilir, N., 2008. Influence of soil and topographical characteristics on spatial distribution of wild rosa (Rosa canina) and its indicator species in Beysehir watershed, Mediterrian region, Turkey. J. The Malaysian forester, 71: 87-96.
• Özkan, K., Şentürk, Ö., 2012. The Application of Group Discrimination Techniques to Predict The Potential Distribu-tion Of Turbentine Tree, International Scientific Conference People Buildings And Environment, Lednlce, Czech Republic.
• Özkan, K., Süel, H., Negiz,, M. G., Uçar, R., Akkaya, O., 2007. İzmir-Bergama bölgesi kozak yaylasında Fıstıkçamı›nın (Pinus pinea L.) kozalak ve tohum özellikleri ile bazı yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. VII. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 10-13 Eylül 2007, 65 s., İnönü Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi, Malatya.
• Özkan, K., Sentürk, Ö., Mert, A., Negiz, M. G., 2015. Modeling and mapping potential distribution of Crimean juni-per (Juniperus excelsa Bieb.) using correlative approaches. Journal of Environmental Biology, 36 (1), 9.
• Şenol, A., 2015. Türkmen Dağı›nda saçlı meşe (Quercus cerris L.) ve tüylü meşe (Quercus pubescens Willd.) türleri-nin potansiyel dağılım modellemeleri. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, 137s.
• Sargın, S.A., Selvi, A., 2016. Türkiye’de Yayılış Gösteren Cistus l. (Cistaceae) Cinsinin Karşılaştırmalı Yaprak Anatomisi. Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Der., 6(2): 41-48.
• Pamir, H.N., Erentöz, C., 1975. 1/500 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Ankara Paftası, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları, 111s, Ankara.