Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki sedir ve karaçam ağaçlandırmalarının büyüme ve karbon birikimi açısından uzun dönem sonuçlarının değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 61 - 69, 15.06.2022

Neşat Erkan

https://doi.org/10.17568/ogmoad.988778

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de yapılan ağaçlandırma çalışmalarının önemli bir kısmı yazın su açığının yaşandığı yörelerde yapılmaktadır. Bu alanlarda yapılan ağaçlandırmalarda, sahip oldukları ekolojik özellikleri nedeniyle, sedir ve karaçam türleri yoğun olarak kullanılmaktadır. Tesis amacına bakılmaksızın bu alanlardaki ağaçlandırmalardan beklenen faydanın elde edilmesi büyük ölçüde bu alanlardaki ağaçlandırma başarısına ve büyüme performansına bağlıdır. Bu çalışmada, doğal yayılış alanı dışında sedir ve karaçam türleri ile yapılan ağaçlandırmaların uzun dönemde büyüme performansları ve karbon bağlama durumları incelenmiştir. Çalışma, Elazığ ve Malatya illerindeki ağaçlandırma alanlarında yürütülmüştür. Değerlendirmeler, 1996 yılında tesis edilmiş 4 karaçam ve 3 sedir olmak üzere toplam 7 sabit deneme alanında 1996, 2006 ve 2018 yıllarında yapılan ölçmelere dayandırılmıştır. Yapılan ölçmelerden deneme alanlarında hasılat parametreleri ve karbon birikimleri hesaplanmıştır. Son ölçmenin yapıldığı 2018 vejetasyon sonunda sedir ve karaçam için sırasıyla 46-48 ve 45-51 yaş aralıklarında olan meşcerelerin yine türler için sırası ile 2,24 - 3,88 ve 4,07 - 11,67 m3 ha-1 yıl-1 aralıklarında ortalama hacim artımı, 1,05 - 1,83 ve 1,57 - 4,49 t ha-1 yıl-1 aralıklarında da karbon tutumu gerçekleştirdiği tespit edilmiştir. Her iki tür için yapılan büyüme analizlerinden doğal yetişme ortamına benzer performans sergiledikleri, dolayısıyla gerek karbon birikimi ve gerekse diğer işlevleri bakımından bu ağaçlandırmaların kendilerinden beklenen amaçları sağladıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

büyüme analizleri, yarı kurak alanlar, ağaçlandırmaların işlevleri, sedir ve karaçam ağaçlandırmaları

Destekleyen Kurum

Orman Genel Müdürlüğü

Evaluation of long term results of cedar and black pine afforestation in Eastern Anatolia Region in terms of growth and carbon sequestration

Öz

Some of the afforestation works done by the forestry organization in Turkey are carried out in areas where there is water shortage in summer. Cedar and black pine are used for afforestation in these areas due to their ecological features. Regardless of the purpose of the afforestation, obtaining the expected benefit from these areas largely depends on the afforestation success and growth performance. In this study, long-term growth performance and carbon sequestration of the afforestations done with cedar and black pine in other areas than the natural habitat were investigated. The study was carried out in the afforestation areas around Elazig and Malatya. Evaluations were based on measurements made in 1996, 2006 and 2019 in 7 permanent sample plots established in 1996 with cedar and black pine. Yield parameters and carbon sequestration were calculated in the sample plots. In the last measurement year 2019, the average volume increases were determined as 2.24 - 3.88 and 4.07 – 11. 67 m3 ha-1 year-1 and carbon sequestration were determined as 1.05 - 1.83 and 1.57 - 4.49 ton ha-1 year-1 for cedar and black pine stands for the ages of 46-48 and 45-51 respectively. It was found out from the growth analysis for both species that they perform similar to the natural habitat, so that these afforestations provide the objectives based on both carbon sequestration and other functions.

Anahtar Kelimeler

growth analyses, semi-humid areas, afforestation functions, cedar and black pine plantation

Kaynakça

• Akgül, E., Yılmaz, A., 1987. Doğal yayılış alanları dışında yapılan ağaçlandırmalarda yörenin ekolojik özellikleri ile Toros Sedirinin (Cedrus libani A. Richard) gelişimi arasındaki ilişkiler, OAE Teknik Bülten Serisi No: 188, 52 p., Ankara
• Atalay, İ., 1987. Sedir ormanlarının yayılış gösterdiği alanlar ve yakın çevresinin genel ekolojik özellikleri ile Sedir tohum transfer rejyonlaması, Orman Genel Müdürlüğü yayını No: 663, Ankara
• Aydın, A.C., 2008. Antalya İli Sedir ormanlarında polimorfik yöntemle meşcere verim gücünün saptanması, KTU Fen Bilimleri Enstitüsü, Y. Lisans Tezi, Trabzon Boydak, M., 2014. Toros Sedirinin ekolojisi, doğal gençleştirilmesi ve bu türle karstik alan ağaçlandırmaları, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, “Akdeniz Ormanlarının Geleceği: Sürdürülebilir Toplum ve Çevre” kitapçığı, S: 22-24, Isparta
• Çalışkan, S., Boydak, M., 2017. Afforestation of arid and semiarid ecosystems in Turkey, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 41(5): 317-330.
• Çepel, N., 1978. Orman Ekolojisi, Ders kitabı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 257, İstanbul
• Güner, Ş.T., Çömez, A., Özkan, K., Karataş, R., Çelik, N., 2016. Türkiye’deki karaçam ağaçlandırmalarının verimlilik modellemesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 66(1): 159-172, doi:10.17099/jffiu.18731
• Güner, Ş.T., Çömez, A., 2017. Biomass equations and changes in carbon stock in afforested black pine (Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (lamb.) Holmboe) stands in Turkey, Fresenius Environmental Bulletin, 26(3): 2368-2379.
• Erkan, N., 1997. Elazığ ve çevresindeki karaçam ağaçlandırmaları için hacım tablosu, Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi, 1: 61-72.
• Erkan, N., 1998. Elazığ yöresindeki Sedir ve Karaçam ağaçlandırmalarında büyüme analizleri, Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No:3, 44 p., Elazığ
• Erkan, N., 2006. Sedir ve Karaçamın doğal yetişme ortamı dışında yapılan bazı ağaçlandırma alanlarındaki gelişme durumları, Kurak ve Yarı Kurak Bölge Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Uygulamalarının Değerlendirilmesi Çalıştayı, Bildiriler Kitabı, S.144-156, Nevşehir
• Evcimen, B.S., 1963. Türkiye’de Sedir ormanlarının ekonomik önemi, hasılat ve amenajman esasları, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, No: 355 (16), Ankara
• IPCC, 2006. IPCC Guidelines for national greenhouse gas inventories guidelines for national greenhouse gas inventories, Prepared by the National Greenhouse Gas Inventories Programme, In: IGES, Japan (Eds.: Eggleston HS, Buendia L, Miwa K, Ngara T and Tanabe K). http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/public/2006gl/index (Erişim tarihi: 15 Aralık 2019)
• Kalıpsız, A., 1963. Türkiye’de Karaçam meşcerelerinin tabii bünyesi ve verim kudreti üzerine araştırmalar, Orman Genel Müdürlüğü Yayın No:349(8). 141 p., İstanbul
• Kantarcı, M.D., 1990. Türkiye’de Sedir ormanlarının yayılış alanlarında ekolojik ilişkiler. Uluslararası Sedir Sempozyumu (22-27 Ekim 1990, Antalya) kitapçığı, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Muhtelif Yayın No: 59:12-25, Ankara
• Karataş, R., Çömez, A., Güner, Ş.T., 2017. Sedir (Cedrus libani A. Rich.) ağaçlandırma alanlarında karbon stoklarının belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 4(2): 107-120. Karataş, R., Özkan, K., 2017. Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) ağaçlandırmalarının gelişimi ile yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. Ormancılık Araştırma Dergisi A, 4(1): 12-21.
• Kayacık, H., 1980. Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği: GYMNOSPERMAE İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 281, İstanbul
• MGM, 2019. https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=ELAZIG (Erişim tarihi: 8 Aralık 2019)
• Mısır, N., 2003. Karaçam ağaçlandırmalarına ilişkin büyüme modelleri, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 209 Sayfa, Trabzon
• Özkan, K., 2004. Beyşehir Gölü Havzası’nda Anadolu Karaçamının (Pinus nigra Arnold) yayılışı ile fizyografik yetişme ortamı faktörleri arasındaki ilişkiler, S.D.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2: 30-47
• Polat, S., Polat, O., Kantarcı, M.D., Tüfekçi, S., Aksoy, Y., 2014. Mersin-Kadıncık Havzası’ndaki Sedir (Cedrus libani A. Rich.) ve Karaçam (Pinus nigra Arnold.) ağaçlandırmalarının boy gelişimi ile bazı yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler, Ormancılık Araştırma Dergisi, 1:1, 22-37
• Saatçioğlu, F., 1976. Silvikültür I. (Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri), İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No:2187/222, İstanbul
• Saatçioğlu, F., 1969. Silvikültür I, Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 323s, İstanbul
• Sever, R., Doğanay, H., 1999. Çamlıdere Köyü (Pütürge) çevresindeki bazı güncel doğal çevre sorunları, Türk Coğrafya Dergisi, 34:581-596, İstanbul
• Tunçtaner, K., Özel, H.B., Ertekin, M., 2007. Bartın yöresindeki ağaçlandırma alanlarında kullanılan yerli ve yabancı türlerin adaptasyon yetenekleri üzerine araştırmalar, ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9 :11, 11-25
• Uygun, A. ve Solakoğlu, E., 2002. Pütürge (Malatya) masifindekl plrofillit yataklarının jeolojisi ve kökeni, MTA Dergisi 123-124: 13-19, Ankara