Bazı kavak klonlarında bir yaşlı dikim materyali kalite sınıflarının belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 169 - 179, 15.12.2022

Selda Akgül , Emrah Özdemir , Erol Cabak , Musa Kalkan

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1065644

Öz

Ülkemizde, yaklaşık 1,9 milyon adedi I-214 ve Samsun klonu olmak üzere, yıllık ortalama 6,2 milyon kavak fidanı üretilmekte olup, bu üretimin neredeyse tamamı özel fidanlıklar tarafından yapılmaktadır. Devlet fidanlıklarında ise, selekte edilen klonlarla az miktarda kavak fidanı üretimi devam etmektedir. Kavakçılık faaliyetlerinde uzun yıllar iki yaşlı dikim materyali kullanılmıştır. Günümüzde ise fidanlık ve ağaçlandırma aşamalarındaki uygulama kolaylığı ve daha ekonomik olması sebebiyle bir yaşlı fidan ve/veya sırık çelikleri üretilmekte ve ağaçlandırmalarda kullanılmaktadır. Türkiye’de iki yaşlı kavak fidanı için kalite sınıfları (TS 3197) mevcut olup, bir yaşlı fidanlar için henüz bulunmamaktadır. Kavakta bir yaşlı dikim materyalinin başarılı bir şekilde kullanılabilmesi için bir yaşlı kaliteli dikim materyalinin belirlenmesi gerekmektedir. Çalışmada, kavak ağaçlandırmalarında başarılı bir şekilde kullanılan bir yaşlı dikim materyalinin kalite sınıfları belirlenmesine çalışılmıştır. Bu amaçla, beş farklı yerde (Kocaeli/İzmit, Tokat, Samsun/Terme, Samsun/Bafra, Edirne/İpsala) ve ticari olarak üretilen (I-214, Samsun, İzmit), ya da üretilmeye aday olan (89M060 ve 89M004) 5 farklı klonla fidanlık aşaması denemeleri tesis edilmiştir. Kalite sınıflarının oluşturulmasında, deneme sahalarında ölçülen bir yaşlı fidanların 50 cm yükseklikteki çap değerleri (mm) kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, bölgeler ve klonlara göre 7 farklı kalite sınıfı oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kavak, populus, kalite sınıfı, klon, bir yaşlı dikim materyali

Destekleyen Kurum

Orman Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

İzt-401(1214)2016-2022-2024

Teşekkür

Bu çalışma, Orman Genel Müdürlüğü, Kavak ve Hızlı gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından yürütülen İzt-401(1214)2016-2022-2024 numaralı ve “Bazı Kavak Klonlarının (I-214, Samsun, İzmit, 89M004 ve 89M060) Bir Yaşlı Fidan Kalite Sınıflarının Belirlenmesi” adlı projenin ara sonuç raporu kapsamında hazırlanmıştır. Deneme alanlarının yer aldığı Fidanlık Şefleri Göksel ÇÜCEN, Ahmet ÖZDEMİR ile Salih ERAYDIN başta olmak üzere tüm fidanlık çalışanlarına ve yayınlanması aşamasına kadarki süreçte emeği geçen herkese çok teşekkür ederiz.

Determination of one-year-old plant quality classes in some poplar clones

Öz

In Turkey, an average of 6.2 million poplar plants are produced annually, approximately 1.9 million of which are I-214 and Samsun clones, and almost all of this production is done by private nurseries. However, cutting propagation of selected poplar clones in small amounts has been implemented by state nurseries.Two-year-old planting material has been used for many years in poplar farming activities. Today, one-year-old saplings and/or unrooted poplar plants are produced and used in afforestation, due to the ease of application and being more economical in the nursery and afforestation stages.There are quality classes (TS 3197) for two-year-old poplar saplings in Turkey, but they are not yet available for one-year-old plants. In order to use one-aged planting material successfully in poplar, one-aged quality planting material must be determined. In this study, it was tried to determine the quality classes of one-year-old poplar plants to be selected for use in the poplar plantations. For this purpose, nursery stage experiments were established in 5 different regions (Kocaeli/İzmit, Tokat, Samsun/Terme, Samsun/Bafra, Edirne/İpsala) with 5 different clones which commercially produced (I-214, Samsun, İzmit,) or a candidate for production (89M060 ve 89M004). For the determination of the quality classes, the diameter values of one-year-old plants measured from the experiments were used. As a result of the study, 7 different quality classes were formed according to regions and clones.

Anahtar Kelimeler

Poplar, populus, quality class, clone, one year old plant

Proje Numarası

İzt-401(1214)2016-2022-2024

Kaynakça

• Akgül S., 2007. Developments of The Cultivation Technique of Poplars, Problems and Suggestions for Solution. Bottlenecks, Solutions and Priorities in the Context of Functions of Forest Resources. İstanbul.
• Akgül S., 2008. A Study on Determination of Planting Material Used for Poplar Plantations in Turkey. FAO International Poplar Commission 23rd Session, Beijing, China, 27-30 October 2008, p.4.
• Akgül S., 2015. İzmit yöresindeki kavak ağaçlandırmalarında kullanılan dikim materyallerinin irdelenmesi, Ormancılık Araştırma Dergisi, Sayı: 2, Ankara.
• Akgül S., Memiş, S., Karahan, F.A., Özyürek, E., 2016. Karakavakta Anaçlık Yöntemiyle Sırık Çeliği Üretim Tekniğinin Belirlenmesi, Ormancılık Araştırma Dergisi, Sayı: 2, Ankara.
• Akman, Y. 1990. İklim ve Biyoiklim, Palme yayınları, Ankara, 975-8624-83-0.
• Anonim, 1979. Poplars and Willows in wood production and land use, FAO Forestry Series, Rome. Anonim, 1994. Türkiye’de Kavakçılık, Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü, İzmit.
• Anonim, 2012. Poplars and Willows in Turkey: Country Progress Report of the National Poplar Commision. Poplar and Fast Growing Forest Trees Research Institute, İzmit/Turkey.
• Atik, A., 2013. Zonguldak-Gökçebey Orman Fidanlığında Üretilen 2+0 Yaşlı Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) Fidanlarının Kalite Sınıflarının Oluşturulması ve TSE Normlarına Göre Değerlendirilmesi. NWSA Ecological Life Sciences Dergisi, 8(2), 1-12.
• Avanoğlu, B., Ayan, S., Demircioğlu, N., Sıvacıoğlu, A., 2005. Evaluation of two years old seedlings of the Anatolian black pine (Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe.) raised in Kastamonu-Taskopru Forest Nursery as to TSI qualıty classification, Journal of Engineering and Natural Sciences; 5, ss:73.
• Ayan, S., 2002, Tüplü Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Fidanı Yetiştirme Ortamları Özellikleri ve Üretim Tekniğinin Belirlenmesi, Orm. Bak. Doğu Karadeniz Orm. Arş. Enst. Yayın No:179, Teknik Bülten No. 11, Trabzon.
• Ayberk S., Tolay U., Uludağ S. 1991. P.x. euramericana ve 45/51 klonları ile fidan üretiminde çelik boyları ve aralık mesafenin fidan kalitesi üzerindeki etkileri. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 151, İzmit. Ayıntaplı, P., 1995, Serinyol ve Tekir fidanlıklarında üretilen Kızılçam, Anadolu karaçamı ve Toros Sediri Fidanlarında Kalite Sınıflaması Araştırmaları, Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü. Fen Bil. Enst. Orm. Müh. Ana Bilim Dalı, Trabzon.
• Birler A.S., Koçer S. 1993. Kavak Fidanlıkları ile Maliyet Analizleri. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No:161, İzmit.
• Birler A. 2010. Türkiye’de Kavak Yetiştirme (Fidanlık Ağaçlandırma Koruma Hasılat Ekonomi Odun Özellikleri). Kavak ve Hızlı Gel. Orman Ağaçları Araştırma Müd., Çeşitli yayınlar serisi no: 22, İzmit.
• Bozkurt, A., Daşdemir, İ., Karakaya, S., Şahin H. A. 2017. Samsun İli Kavak Üreticilerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Sorunları, Beklentileri ve Çözüm Önerileri. Proje Sonuç Raporu. KAE, İzmit. 41
• Coşgun, S., Şahin, M., Özkurt, N., Parlak, S., 2008. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Fidanlarında Kalite Sınıflarının Belirlenmesi. Batı Akdeniz Ormancılık Araş. Müd., Teknik Bülten No:29, Antalya
• Demircioğlu, N., Ayan, S., Avanoğlu, B., Sıvacıoğlu, A., 2004. Kastamonu-Taşköprü Orman Fidanlığında üretilen 2+0 yaşlı sarıçam (Pinus sylvestris L.) fidanlarının TSE normlarına göre değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi; 10(2).
• Dirik, H., 1993, Kızılçam (Pinus brutia Ten.) da Bazı Önemli Fidan Karakteristikleri ile Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler, Doktora Tezi, İ.Ü. Silvikültür Anabilim Dalı, İstanbul.
• Eler, Ü., Keskin, S., Örtel, E., 1993. Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) fidanlarında kalite sınıflarının belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No; 240, Ankara.
• Eyüboğlu, A.K., 1988. Fidanlıkta değişik sıklık derecelerinde yetiştirilmiş şaşırtılmış ve şaşırtılmamış doğu ladini fidanlarının arazideki durumları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten No; 201, Ankara.
• Frison G., 1999. Propagazione del Pioppo (Kavak Fidanı Üretimi. Çeviren: Necdet GÜLER). Turkish - Italian Cooperation Poplar Development Project in Turkey. Ankara.
• Genç, M., 1992. Doğu ladini fidanlarına ait bazı morfolojik ve fizyolojik özelliklerle dikim başarısı arasındaki ilişkiler. K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Müh. Anabilim Dalı, Doktora tezi, Trabzon.
• Genç, M., Güner, T., Şahan, A., 1999. Eskişehir, Eğirdir ve Seydişehir Orman Fidanlıklarında 2+0 yaşlı karaçam fidanlarında morfolojik incelemeler. Tr. Journal of Agriculture and Forestry;23(2). Görücü, Ö., Çağlar, S., 1996. Yapraklı Tür Fidanlarında Şaşırtma Sonrası Kök Yenilenmesi (Regenerasyonu), Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü Dergisi, No.23, İzmit.
• Kalıpsız, A., 1988. İstatistik yöntemler, İ.Ü. Orman Fak. Yayınları; 394/3522, İstanbul. Karakaya, S., 2010. Sakarya ili kavak üreticilerinin sosyo-ekonomik yapısı ve başarı düzeylerini etkileyen faktörler. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araş. Müd., Teknik Bülten No: 209, İzmit.
• Kayri, M., Boysan, M., 2007. “Araştırmalarda CHAİD Analizinin Kullanımı ve Baş Etme Stratejileri İle İlgili Bir Uygulama”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2):133-149.
• Kılıçarslan H. 2001. Kavak Ağaçlandırmalarında 1 Yaşlı Fidan ve Sırık Çeliği Kullanımının Başarı ve Maliyet Üzerindeki Etkileri, Kavak ve Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Ens. Dergisi, İzmit.
• Kılıçarslan H., Zoralioğlu T., Uludağ S., Karabulut S. 2005 a. Kavak Fidanlıklarında Anaçlık Yöntemiyle Bir ve İki Yaşlı Sırık Çeliği Yetiştirme Standart Metodunun Tespit Edilmesi ve Ağaçlandırmalardaki Başarısı Üzerine Araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 201, İzmit.
• Kılıçarslan H., Uludağ S., Karabulut S. 2005b. İzmit ve Samsun Yöresinde Tesis Edilen Samsun (I–77/51) klonu Ağaçlandırmalarında Fidan ve Sırık Çeliği Kullanılma koşul ve olanakları, Kavak ve Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Ens., Teknik Bülten No: 202, İzmit.
• Kızmaz, M., 1993. Karaçam fidanlarının kalite sınıflarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten Serisi; 238, Ankara.
• Koyuncugil, A. S., Özgülbaş, N., 2008. İMKB’de İşlem Gören Kobi’lerin Güçlü Ve Zayıf Yönleri: CHAİD Karar Ağacı Uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-21.
• MGM, 2019. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari (Erişim Tarihi: 12.03.2019).
• OGM, 2016. Orman Genel Müdürlüğü, İşletme ve Pazarlama Dairesi Başkanlığı, Oduna Dayalı Orman Ürünlerinin Üretim ve Pazarlama Faaliyetleri. 80 s., Ankara.
• Özpay, Z., Tosun, S., 1993. Kayın (Fagus orientalis Lipsky.) fidanlarının kalite sınıflarının belirlenmesi üzerine araştırmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten Serisi; 241, Ankara.
• Parviainen, J., 1982. Qualitat und qualitatsbeurteilung von forstpflanzen. Forstpflanzen-Forstsamen; 2, pp:30-42.
• Sarıbaş, M. 1993. Anaçlık Yöntemiyle Köksüz Kavak Fidanı Üretim Tekniklerinin Araştırılması. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araş. Ens. Yıllık Bülten No:164, İzmit. Schırmer, R., 2015. Baumarten, Sorten und Züchtungfür Energiewalder. Bayer. Amt für forstliche Saat-und pflanzen zucht (Teisendorf)
• Stroemply, G., 1985. Grading Northern red oak planting stock. Tree planter’s notes.
• Şimşek, Y., 1987. Ağaçlandırmalarda kaliteli fidan kullanma sorunları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten Serisi; 65, Ankara.
• Şimşek, Y., 2016. Enerji ormanlarının tesislerinde kullanılabilecek hızlı büyüyen türlerde ıslah çalışmaları, Orman Mühendisliği Dergisi, Sayı
• Tolay U., Ayberk S., Gökçe O., Ertan E., Soysaç G., Gümüşdere İ., Dereli M. 1983. Elverişli Yetişme Ortamlarında P. x euramericana “I–214” ve P. nigra Tr. “Gazi” Kavak Ağaçlandırmalarının Kuruluşlarında 1 ve 2 Yaşlı Köksüz Gövde Sürgünlerinin Kullanılma Koşul ve Olanaklarının Araştırılması. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Ens., Yıllık Bülteni No:19, İzmit.
• Tosun, S., Özpay, Z., Tetik, M., 1993. Sarıçam (Pinus sylvestris L.) fidanlarının kalite sınıflarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. Batı Karadeniz Orm. Araş. Ens. Teknik Bülten Serisi; 239, Bolu.
• Tunçtaner, K., 2008. Kavaklarda Genetik Islah ve Seleksiyon. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araş. Enstitüsü, Çeşitli Yayınlar No. 19, İzmit.
• Turna, İ., Turna, H., 2000. Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia L.) orijinlerinde fidan kalite sınıflarının belirlenmesi. Artvin Ç. Ü. Orman Fakültesi Dergisi; 1.
• Uludağ S., Kılıçaslan H., Karabulut S. 2003. Kavak Fidanlıklarında Yeni Üretim Teknikleri ve Dikim Materyali, Türkiye Milli Kavak Komisyonu VII. Olağan Kurulu, 8-9 Nisan, 2003, İzmit.
• Üngüren, E., Doğan, H., 2010. Beş yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Çalışanların İş Tatmin Düzeylerinin CHAİD Analiz Yöntemi İle Değerlendirilmesi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, Sivas.
• Ürgenç, S., Alptekin, C, Ü., Dirik, H., 1991, Orman Fidanlıklarımızda Üretim ve Kalite Sorunları, Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu, Ankara Velioğlu, E., Bostancı, Y. S., Akgül, S. 2020. Poplars, Willows, and Other Fast-Growing Trees in Turkey: Country Progress Report for the International Poplar Commission, Time Period: 2016 – 2019, Poplar and Fast-Growing Forest Trees Research Institute, İzmit / Turkey
• Zoralioğlu, T. 1993. Melez Kavak Fidanlıklarında Çelik Bahçeleri Kurulması ve İşletilmesi. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araş. Ens., Teknik Bülten No. 165, İzmit.