Determination of Minimum Monumental Value criteria for monumental trees belonging to poplar taxa (Populus sp.)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 122 - 130

Ercan Velioğlu , Yaşar Selim Bostancı

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1496815

Öz

In the legislation of Türkiye, the envisaged minimum criteria of the height, diameter, crown diameter, and age characters required for the selection of monumental trees do not exist for poplar taxa. Since these criteria are not available, the “Minimum Monumental Value” cannot be determined, and the “Current Monumental Value” cannot be calculated in the monumental tree registration studies of poplar taxa. Our study was conducted in order to contribute to the elimination of this deficiency in the legislation by determining the minimum monumental criteria for the height, diameter, crown diameter, and age characters of poplar taxa. For this, the dimensional values of 65 monumental or monumental poplars belonging to poplar taxa distributed in Türkiye were evaluated. Since the envisaged minimum criteria for the height of white poplar, black poplar, gray poplar, and cypress poplar was determined as 27 meters, these taxa were classified as 1st class forest trees. By summing the envisaged minimum criteria for the four characters, the Minimum Monumental Values were found to be 22 for white poplar, 25 for black poplar, and 17 for gray and cypress poplar. Since the envisaged minimum criteria for the height of aspen and Euphrates poplar is in the range of 11-25 meters, they were classified as 2nd class forest trees, and their Minimum Monumental Values were found to be 42 and 35, respectively. By means of the determined Minimum Monumental Values, the calculation of the Current Monumental Value required in the registration of monumental trees will be possible for poplar taxa.

Anahtar Kelimeler

poplar, monumental tree, minimum monumantel value, register

Kavak taksonlarına (Populus sp.) ait anıt ağaçlar için Asgari Anıtsal Değer ölçütlerinin belirlenmesi

Öz

Türkiye Cumhuriyeti mevzuatında, anıt ağaç seçimi için gerekli boy, gövde çapı, tepe çapı ve yaş özelliklerine ait öngörülen asgari ölçütler kavak taksonları için bulunmamaktadır. Bu ölçütler bulunmadığı için “Asgari Anıtsal Değer” belirlenememekte ve kavak taksonlarına ait anıt ağaç tescil çalışmalarında “Şimdiki Anıtsal Değer” hesaplanamamaktadır. Çalışmamız, kavak taksonlarına ait boy, gövde çapı, tepe çapı ve yaş karakterleri için öngörülen asgari anıtsal ölçütleri belirleyerek, mevzuattaki bu eksikliğin giderilmesine katkı koymak amacıyla yapılmıştır. Bunun için Türkiye de yayılış gösteren kavak taksonlarına ait 65 adet anıt veya anıtsal kavakların boyutsal değerleri incelenmiştir. Ak kavak, kara kavak, boz kavak ve servi kavakta boy için öngörülen asgari ölçüt 27 m olarak belirlendiğinden, bu taksonlar 1. sınıf orman ağacı sınıfına girmişlerdir. Dört karaktere ait öngörülen asgari ölçütlerin karşılığı olarak aldıkları standart puanlar toplanarak Asgari Anıtsal Değerler; ak kavakta 22, kara kavakta 25, boz ve servi kavakta 17 olarak bulunmuştur. Titrek kavak ve Fırat kavağın boy için öngörülen asgari ölçütleri 11-25 m aralığında kalmasından dolayı 2. orman ağacı sınıfına girmişlerdir. Asgari Anıtsal Değer; titrek kavakta 42, Fırat kavağında ise 35 olarak bulunmuştur. Belirlenen bu Asgari Anıtsal Değerler sayesinde anıt ağaç tescilinde gerekli olan Şimdiki Anıtsal Değerin hesaplanması kavak taksonları için de mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

kavak, anıt ağaç, asgari anıtsal değer, tescil

Teşekkür

Makalemizi okuyarak, eleştiri ve önerileri ile katkı koyan Dr. Selda AKGÜL’ e teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akgül, S., Demirsu, N., 2017. Examination of cultural value against economic demand: Journey of poplar and willow. Şu eserde: Anatolıa, I. International Congress cn Medicinal and Aromatic Plants: “Natural And Healthy Lıfe” Proceedıngs Book, Konya.
• Alexander, K. N. A., 2001. What Are Veteran trees? Where Are They Found? Why Are They Important? Şu eserde; Read, H., Forfang, A., Marciau, R., Paltto, H., Anderson, L., Tardy, B. (Eds) Tools for Preserving Woodland Biodiversity. NACONEX (Töreboda), s28-31.
• Alexander, K. N. A., 2008. Tree biology and saproxylic Coleoptera: Issues of definitions and conservation language. Revue d’Écologie(la Terre et la Vie), 63: s1-5.
• Anonim, 2023. Ankara’nın Anıtsal Ağaçları. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. Ankara.
• Arslan, S., 2014. Türklerde ağaç kültü ve “Hayat ağacı”. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1). s 59-71.
• Asan, Ü., 1993. Mistik ve folklorik yönüyle anıt ağaçlarımız. Yeşile Çerçeve Dergisi, Sayı: 23: s13-15. İstanbul.
• Asan, Ü., 1999. Anıtsal karaçamlar. Şu eserde: 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Ehrami Karaçam, 23-25 September 1999, Kütahya. Tatlı, A., Ölçer, H., Bingöl, N., Akan, H., (Eds), Dumlupınar University, Environmental Protection and Management Research Center. s611-622.
• Asan, Ü., 2007. Anıtsal Ağaçların Tanımı, Teknik Özellikleri ve Korunmaları. Kent Ağaçları ve Süs Bitkilerinde Bakım ve Budama Esasları Semineri, s 157-168. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Basımevi, İstanbul.
• Asan, Ü., 2010. Boğaz İçinde Yaşayan Tarih. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını. İstanbul.
• Baytop, A., 2003. Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları. TÜBİTAK Yayınları/ Akademi dizisi. Çetin Matbaacılık, İstanbul.
• Bobat, A., 2017. Anıt ağaçlar, kırsal turizm ve koruma-yararlanma dengesi üzerine çelişkiler. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 1(2): 35-41.
• Chen, W. Y., 2015. Public Willingness to pay For Conserving Urban Heritage Trees İn Guangzhou, South China. Urban Forestry & Urban Greening, 14(4): s 796-805.
• ÇŞB. 2020. Tabiatın Sessiz Tanıkları Anıt Ağaçlar. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. Ankara.
• Demirtaş, A., 2002. Başkentimizin Anıtsal Ağaçları. Kırsal Çevre ve Ormancılık sorunları Araştırma Derneği. Ankara.
• Demirtaş, A., Bektaş, M., 2011. Nallıhan’ın Anıt ağaçları. Nallıhan Turizm Gönüllüleri Derneği. Ankara.
• Doğaner, S., 2019. Flora turizmi: Orman, çiçek ve insan. Şu eserde: Profesör Doktor Nurdan Taşlıgil’e Armağan. Beşeri ve İktisadi Coğrafya Araştırmaları. s73-104.
• Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., Sönmez, S., 2014. Kuyucak monumental cretan maple (Acer sempervirens L.) (Burhaniye – Balıkesir, Turkey). Procedia – Socialand Behavioral Sciences, 120: s547-556.
• Eldem, S. H., 1976. Türk Bahçeleri. Kültür Bakanlığı. Ankara.
• Eminağaoğlu, Ö., Avcı, M., Ok, T., Aksoy, N., 2014. Populus L. (Kavaklar). Şu eserde: Akkemik Ü, (eds.), Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları, Cilt: II. Orman Genel Müdürlüğü Yayını, s463-470.
• Ergun, M., 2000. Türk ağaç kültü inancının Dede Korkut Hikayelerindeki yansımaları. Milli Folklor. 12/47): s22-30.
• Ergun, P., 2022. Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını. Dördüncü baskı. Ankara.
• Erik, S., Keleş, C., 2013. Kastamonu’nun Anıt Ağaçları 1. Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara.
• Erik, S., 2015. Kastamonu Anıt Ağaçları 2. Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi Yayını, Kastamonu.
• Erik, S., 2018. Kastamonu Anıt Ağaçları 3. Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi Yayını, Kastamonu.
• FAO. 1979. Poplars and Willows in wood Production and Land Use, FAO Forestry Series, Rome, 105.
• Genç, M., Güner, Ş. T., 2000. Isparta’da yeni saptanan doğal bir anıt kestane (Castanea sativa Mill.) meşceresi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 24: (1): s37-44.
• Genç, M., Güner, Ş. T., 2001. Anıt Ağaç Envanteri ve Seçimi İçin Yeni Bir Yöntem, I. Ulusal Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-20 Mart 2001, s234-251. Ankara.
• Genç, M., Güner, Ş. T., 2003. Anıt Ağaçların Önemi, Göller Bölgesi’nin Anıt Ağaçları. Isparta Valiliği İl Özel İdaresi Yayını, No: 5.
• Gökçe, O., Erten, P., Öğütmen, S., 1980. Populus euphratica Oliv‟ in Yetişme Ortamı Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Yıllık Bülten No:15: s77-127.
• Gökmen, H., 1973. Kapalı Tohumlular Angiospermae, OGM Yayın No. 564/53. Şark Matbaası, Ankara.
• Güneş, C., Önder, S., 2022. Konya İli Meram İlçesinde bulunan anıt ağaçların incelenmesi ve koruma stratejilerinin belirlenmesi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi. 5(2): s100-111.
• Isebrands, J. G., Richardson, J., 2014. Poplars and Willows: Trees for Society and The Environment. Boston, MA; Rome: CABI: FAO.
• Işık, S., 2019. Hayat ağacı ve kutsal ağaçlar: Türk ve Çin mitolojisi üzerine bir karşılaştırma. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 5(11): s546-566.
• Karaoğlan, H., 2022. Anadolu efsanelerinde secde eden ağaç motifi. International Journal of Social Humanites and Adminıstratıve Sciences, 8(59): s2019-2033.
• Karatay, H., 2003. Fırat Nehri boyunca yayılış gösteren Fırat kavağı (Populus euphratica Oliver) populasyonunun bazı morfolojil karakterleri üzerine bir araştırma. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi. Trabzon
• Karatay, H., 2014. Fırat Kavağı (Populus euphratica Oliver)’nın Dicle ve Fırat Nehirlerindeki Doğal Yayılış Alanları, Türe Yönelik Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Türkiye Milli Kavak Komisyonu VIII. Genel Kurul Toplantısı. 13-14 Kasım 2014. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No:272: s40-56. İzmit.
• Karatepe, Ş., 2004. Erciyes’in Anıtsal Ağaçları. Kayseri Büyükşehir Belediyesi yayını, Kayseri.
• Kavgacı, A., 2002. Türkiye’nin anıt meşeleri ve yeni bir anıt Meşe (Çeçe Sultan Meşesi). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri B, 52(1): s133-141.
• Kayacık, H., 1981. Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, II. Cilt, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın No: 287. İstanbul.
• Korkmaz, Z., 2003. Eski Türklerdeki ağaç kültünün İslami devirlerdeki devamı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten. 51(1): s99-110.
• Lefevre, F., Barsoum, N., Heinze, B., Kajba, D., Rotach, P., 2001. EUFORGEN Technical Bulletin. In situ conservation of Populus nigra. International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy.
• Levent, A. 2023. Ağaç Kültünün Malatya Merkezdeki Bazı Örnekleri. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 9(69). 3619-3626.
• Mattheck, C., Kubler, H., 1997. Wood. The Internal Optimization of Trees. Springer-Verlag, Berlin, 1-129.
• Ögel, B., 1995. Türk Mitolojisi II (Kaynaklar ve Açıklamaları ile Destanlar), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, VII(102) Ankara.
• Özçelik, H., Çinbilgel, İ., Muca, B., Tavuç, İ., Koca, A., 2016. Burdur İlinin Anıt Ağaçları. Şu eserde; (Editör: Hasan Özçelik), Burdur İli Bitki Envanteri (Ekonomik, Nadir ve Endemik Bitkiler). Burdur Belediyesi Kültür Yayınları. s265-298.
• Öztan, Y., Şahin, Ş., 2003. Anadolu Peyzajının Geleneksel ve Simgesel Tasarım Elemanlarından Kavak Ağacının Dünü, Bugünü, Yarını. Türkiye Milli Kavak Komisyonu VII. Olağan Kurulu Tebliğler Kitabı, Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Yayını. s89-95. İzmit.
• Özkara, O. 2023. Türk inanç sisteminde ağaç kültü ve günümüze yansımaları. Şu eserde: (Editör: Mirza Polat. Garipkafkaslı (Prof. Dr. Ahmet Ali Aslan) Armağanı, “Türk Milletine Adanmış Bir Ömür”). s383-411.
• Palancean, I., Alba, N., Sabatti, M., de Vries, S.M.G., 2018. European Forest Institute. EUFORGEN Technical Guidelines for Genetic Conservation and Use for White Poplar (Populus alba). European Forest Genetic Resources Programme (EUFORGEN).
• Polat, Z., 2017. Doğanın mirası: Anıt Ağaçlar. Türk Tarım Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(8): s908-916.
• Saatçioğlu, F., 1956. Kavak (Populus L.) Üretilmesi ve Yetiştirilmesi Tekniği, Kavak Kitabı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın No:35. İstanbul.
• Saatçioğlu, F., 1969. Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın No:138. İstanbul.
• Sarıbaş, M., 1988. Türkiye’nin Eoro-Siberien (Euxine) Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Kavakların Morfolojik (Dış Morfolojik, İç Morfolojik ve Palinolojik) Özellikleri Üzerine Araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No:148. İzmit.
• Sarıbaş, M., 2012. Dendroloji II Angispermae Kapalı Tohumlular. Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın No:5. Bartın.
• Şahin K., Toprak, S., 2016. Türk kültüründe ağacın düşünsel ve toplumsal bağlamı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(43): s1309-1316.
• Tatlı, A., Küçükkaraca, B., Akan, H., Çelik, H., Çoşgun, F., 2000. Kütahya’nın Anıt Ağaçları. Kütahya Valiliği Çevre Koruma Vakfı yayınları. Kütahya.
• T.C. Resmi Gazete., 2022. 20.07.2022 tarih ve Sayı: 31898. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. Tabiat Varlığı Olarak Belirlenecek Anıt Ağaçların Tespitine İlişkin İlke Kararı. Ankara. Ankara (resmigazete.gov.tr/20.07.2022; Ziyaret tarihi: 06 Haziran 2024).
• Turancı, E., Özgen, Ö., 2018. Türk kültüründe ağaç sembolizmi ve filmlere yansıması. Etkileşim Dergisi, s 154-171. Doi.org/10.32739/etkileşim.2018.1.15
• URL-1 https://webdosya.csb.gov.tr/db/kutahya/menu/tvk-envanter_20200619054828.pdf (Erişim tarihi: 21.10.2023).
• URL-2:tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/Korunan%20Alanlar%20Listesi/3-TAB%C4%B0AT%20 ANITLARI.pdf (Erişim tarihi: 21.10.2023).
• Vanden, B. A., 2003. EUFORGEN Technical Guidelines for Genetic Conservation and Use for European Black Poplar (Populus nigra). International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy.
• von Wühlisch, G., 2009. EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use of Eurasian aspen (Populus tremula) Bioversity International, Rome, Italy. 6 pages.
• Wunenburger, J. J., 2009. Le Sacré. Puf. (Cairn.info/le-sacre—9782130816850.html)
• Yalazay, V., 2019. Eski İstanbullu Ağaçlar: İstanbul’un Anıtsal Ağaçları. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Derneği.
• Yaltırık, F., 1981.DendrolojiI. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın No:229. İstanbul.
• Yaltırık, F., 1993. Dendroloji Ders Kitabı II Angiospermae (Kapalı Tohumlular), 2. baskı, İstanbul.