Interperiod Continuity of Authoritarian Modernization in Turkey from the First Constitutional Era to the Early Republic

Yıl 2021, , 147 - 160, 20.06.2021

Halil Kanadıkırık

https://doi.org/10.17494/ogusbd.952782

Öz

The narrative of Turkish political life about the transition from the Empire to the Republic generally focuses on the legal qualities of the regimes. In this respect, the periods have been based on the discourses as the first and the second Constitutional eras on a constitutional regime with parliament, Abdülhamid II era between the two Constitutional eras on despotism, and the early Republic on a constitutional regime without monarchy. Here the periods aforementioned are aimed to be analyzed on the basis of political culture rather than legal in order to reach an understanding on the nature of political authority in Turkey. In this way, it is desired to emphasize a continuous aspect of political authorities throughout the radical regime changes. This aspect is its top-down authoritarianism that feeds on traditional legitimacy and does not want to change its character regardless of the extent of modernization. However, the political center in Turkey, despite the authoritarianism fed by its patrimonial code, has showed no tendency to totalitarianism as required by the same code.

Anahtar Kelimeler

modernization, the Ottoman, Political Culture, Tradition, Turkey

Birinci Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet’e Türkiye’de Otoriter Modernleşmenin Dönemler Arası Sürekliliği

Öz

İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e geçiş sürecine ilişkin Türk siyasal hayatı anlatısı, genellikle rejimlerin hukukî niteliklerine odaklanmaktadır. Bu açıdan I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet dönemleri parlamentolu anayasal rejime, iki Meşrutiyet arası dönem II. Abdülhamid istibdadına ve erken Cumhuriyet de monarşisiz bir anayasal rejime ilişkin söylemler üzerine temellendirilmekte-dir. Burada ise söz konusu dönemler hukuktan ziyade siyasal kültür temelin-de analiz edilerek Türkiye’de siyasal otoritenin niteliğine ilişkin bir kavrayışa ulaşılması hedeflenmiştir. Bu sayede radikal rejim değişiklikleri boyunca siyasal otoritelerin süreklilik gösteren bir yönü ön plana çıkarılmak istenmek-tedir. Bu yönü, geleneksel meşruiyetten beslenen ve modernleşmenin boyutu ne olursa olsun kendi niteliğini değiştirmeye yanaşmayan, tepeden inmeci otoriterliğidir. Bununla birlikte Türkiye’de siyasal merkez, patrimonyal kodlarından beslenen bu otoriterliğine rağmen, yine aynı kodları gereği totalitarizme eğilim göstermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Modernleşme, Osmanlı, Siyasal Kültür, Türkiye

Kaynakça

• Abadan, Y. (1965). Siyasî teori açısından Türkiye’de ademi merkeziyet problemi. A.Ü.S.B.F. Dergisi, 20(4), 29-43.
• Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki: 1908 – 1914. (Çev. N. Yavuz). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akşin, S. (2001). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge Kitabevi.
• Akyıldız, A. (2015). Osmanlı bürokrasisi ve modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Almond, G. A. and Verba, S. (1963). The civic culture: Political attitudes and democracy in five nations. Princeton: Princeton University Press.
• Atatürk, M. K. (1999). Karlsbad’da geçen günlerim (30 Haziran 1918 - 28 Temmuz 1918). Atatürk’ün bütün eserleri içinde (Cilt: 2, 173-204. ss.) İstanbul: Kaynak Yayınları. Avcıoğlu, D. (1998). 31 Mart’ta yabancı parmağı. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Aydemir, Ş. S. (2001). Tek adam: Mustafa Kemal, C. 3 (1922 – 1938). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aynî, M. A. (1995). Daru’l-fünûn tarihi. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Berkes, N. (2017). Türkiye’de çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Yay. Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bourdieu, P. (1990). The logic of practice. (Trs. R. Nice). Stanford: Stanford University Press.
• Bourdieu, P. (1995). Outline of a theory of practice. (Trs. R. Nice). Cambridge: Cambridge University Press.
• Criss, B. (2018). İşgal altında İstanbul: 1918 – 1923. (Çev. A. Kaçmaz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin demokrasi tarihi: 1839 – 1950. Ankara: İmge Kitabevi.
• Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji: II. Abdülhamid dönemi (1876 – 1909). (Çev. G. Çağalı Güven). İstanbul: Doğan Kitap.
• Dellaloğlu, B. F. (2020). Poetik ve politik: Bir kültürel çalışmalar ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eckstein, H. (1988). A culturalist theory of political change. The American Political Science Review, 82(3), 789-804.
• Goloğlu, M. (2017a). Türkiye Cumhuriyeti tarihi – I: Devrimler ve tepkileri (1924 – 1930). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Goloğlu, M. (2017b). Türkiye Cumhuriyeti tarihi – II: Tek partili Cumhuriyet (1931 – 1938). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gözübüyük, Ş. ve Kili, S. (1982). Türk anayasa metinleri: 1839 – 1980. Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları.
• Habermas, J. (2015). Kamusallığın yapısal dönüşümü. (Çev. T. Bora, M. Sancar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hanioğlu, M. Ş. (1985). Bir siyasal örgüt olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük: 1889 – 1902. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hanioğlu, M. Ş. (2008). A brief history of the late Ottoman Empire. New Jersey: Princeton University Press.
• İnalcık, H. (2004). Türkiye ve Avrupa: Dün bugün. Doğu Batı – makaleler I içinde (215-241. ss.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Karal, E. Z. (2017). Osmanlı tarihi, V. Cilt: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat devirleri (1789 – 1856). Ankara: TTK Yayınları.
• Köker, L. (2016). Modernleşme, Kemalizm ve demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuran, A. B. (2000). İnkılap tarihimiz ve Jön Türkler. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Lewis, B. (2017). Modern Türkiye’nin doğuşu. (Çev. B. B. Turna). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Linz, J. J. (t.y.). Totaliter ve otoriter rejimler. (Çev. E. Özbudun). Ankara: Siyasi İlimler Türk Derneği Yayınları.
• Lord Kinross. (2018). Atatürk: Bir milletin yeniden doğuşu. (Çev. N. Sander). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Mardin, Ş. (2017a). Jön Türklerin siyasî fikirleri: 1895 – 1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017b). Modern Türkiye’de din ve siyaset. (Çev. M. Erdoğan). M. Türköne, T. Önder (Ed.), Türkiye’de din ve siyaset içinde (113-143. ss.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• McCarthy, J. (2012). Ölüm ve sürgün: Osmanlı Müslümanlarının etnik kıyımı, 1821 – 1922. (Çev. F. Sarı-kaya). Ankara: TTK Yayınları.
• Mumcu, U. (2017). Gazi Paşa’ya suikast. Ankara: um:ag Vakfı Yayınları.
• Okyar, O. ve Seyitdanlıoğlu, M. (2014). Atatürk, Okyar ve çok partili Türkiye: Fethi Okyar’ın anıları. İstan-bul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2004). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2018). Gazi Mustafa Kemal Atatürk. İstanbul: Kronik Kitap.
• Öğün, S. S. (2004). Türk politik kültürü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Seyitdanlıoğlu, M. (1999). Tanzimat devrinde Meclis-i Vâlâ (1838 – 1868). Ankara: TTK Yayınları.
• Siyavuşgil, S. E. (1940). Tanzimat’ın Fransız efkârı umumiyesinde uyandırdığı akisler. Tanzimat I: Yüzün-cü yıldönümü münasebetile içinde (747-756. ss.). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Staatsgrundgesetz vom 21. December 1867, über die allgemeinen Rechte der Staatsbürger für die im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder – StGG. (2021, 26 Ocak). https://www.ris.bka.gv.at/Dokumente/Erv/ERV_1867_142/ERV_1867_142.pdf.
• Sunar, İ. (1974). State and society in the politics of Turkey’s development. Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları.
• Trimberger, E. K. (2003). Tepeden inmeci devrimler. (Çev. F. Uslu). İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• Tunaya, T. Z. (1988). Türkiye’de siyasal partiler, C. 1: İkinci Meşrutiyet dönemi 1908 – 1918. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’de siyasal gelişmeler (1876 – 1938), C. 1: Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet dö-nemi (1876 – 1918). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunçay, M. (1989). T.C.’nde tek-parti yönetimi’nin kurulması (1923 – 1931). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ülken, H. Z. (2018). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Verfassung des Deutschen Reichs. (2021, 26 Ocak). https://www.jura.uni-wuerzburg.de/lehrstuehle/dreier/verfassungsdokumente-von-der-magna-carta-bis-ins-20-jahrhundert/bismarck-verfassung-1871/.
• Weber, M. (1964). The theory of social and economic organization. (Trs. A. M. Henderson & T. Par-sons). New York: The Free Press.
• Zöllner, E., Wagnleitner, R. F., Leichter, O., Holzner, L., Stadler, K. R. , Roider, K. A. , Fellner, F. ve Kirby, G. H. Austria. Encyclopedia Britannica içinde (2021, 26 Ocak). https://www.britannica.com/place/Austria.