Şikâr-ı Hümayun and Mehmed IV's Catalca and Karistiran Hunts

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 1, 131 - 146, 20.06.2021

Gökay Karaduman

https://doi.org/10.17494/ogusbd.952777

Öz

Throughout human history, hunting has been both an important source of livelihood and a tradition. Besides its economic importance, hunting includes many sociocultural elements. Hunting, which was done first with primitive tools, then with the invention of the rifle, usually with the rifle, continues today. Although its types and qualities vary in different geographies, hunting of rulers caused an institutional structure in many states to hunt. It is known that the sultans hunted in a certain organizational structure since the foundation of the Ottoman State, inheriting from the previous Turkish-Islamic states. Especially throughout the history of the Ottoman Empire Mehmed IV's interest in hunting has been the subject of many studies. In this study, using archive sources It is aimed to reveal the economic and administrative structure of Mehmed's Çatalca and Karistiran hunts. In addition, information was given about the historical origins of hunting, the organizational structure of the Şikâr-ı Hümayun and the officers involved in hunting.

Anahtar Kelimeler

Şikar-ı Hümayun, Hunting, Mehmed IV, Bird of Prey

Osmanlı Devlet’inde Şikâr-ı Hümayun ve IV. Mehmed’in Çatalca ve Karıştıran Avları

Öz

Bu çalışma, IV. Mehmed döneminde Çatalca ve Karıştıran bölgesinde yapılan avların organizasyonunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, öncelikle avcılığın tarihsel kökenleri, Şikâr-ı Hümayun’un teşkilat yapısı ve ava katılan unsurlar hakkında bilgiler verilmiş, ardından Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde (BOA) yer alan 1679 yılı Çatalca ve Karıştıran avları için tutulmuş tayinat defterlerinden yararlanılarak incelenen söz konusu avların mali yapısı ve süreci irdelenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular, Çatalca ve Karıştıran avlarında IV. Mehmed ile birlikte yüksek rütbeli devlet görevlile-ri, askerler ve halkın avlara katıldığını ve katılanların temel ihtiyaçları için 17. yüzyıl Osmanlı Devleti sefer organizasyonlarındakine benzer bir ekonomik yapılanmanın varlığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şikar-ı Hümayun, Avcılık, IV. Mehmed

Kaynakça

• Ağırgan, Mehmet, “Edirne’de Sultanların Av Bahçesi: Hadika-i Hassa”, Çevrimiçi Tematik Türkoloji dergisi, Yıl 1, Sayı 1, Ocak 2009, Türk Kültüründe Av, ss.72-78
• Alkan, Mustafa., Gökbuğa, Ferdi., “XVI.Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Av Teşkilatı’nın Silistre Sancağındaki Yapılanması”, Akademik Bakış, Cilt 9, Sayı 17, Kış 2015, ss.23-39
• Altı, Aziz, “Yeniçeri Ocağının Yetmiş Birinci Ortası: Seksoncular (Samsoncular)”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Eylül 2020, ss.1038-1050
• Çelik, Şenol, “Osmanlı Padişahlarının Av geleneğinde Edirne’nin yeri ve Edirne kazasındaki av alanları (Hassa Şikâr-gahı)”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 4-8 Ekim 1998 (Kongreye Sunulan Bildiriler), Türk Tarih Kurumu, Cilt 3, ss.1-15
• Çoruhlu, Tülin, “Miğfer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, 2005, ss.21-23
• Erkan, Nevzat, “Üsküdar’da Konumlanmış Bir Ocak: Tazıcılar Ocağı”, Eskiyeni 40 (Mart/March 2020), ss.321-340
• Ertuğ, Zeynep Tarım, “Solak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37, 2009, ss.368-369
• Ertuğ, Zeynep Tarım, “Sorguç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37, 2009, ss.378-380
• Güven, Özbay, Türkler’de Spor Kültürü, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1992
• Hacıgökmen, Mehmet ali, Türkiye Selçuklularında Avcılık, Kömen Yayınları, 1.Baskı Konya 2012
• Hafız Yakup Şükrü Efendi, İslam’da Avcılık, Gelişim Matbaası, Ankara 1988
• İnbaşı, Mehmet., Hazırbulan, Tahsin., “Osmanlı Devleti’nde Avcı Kuşu Yetiştiriciliği/Bazdaranlık (Batı Anadolu Örneği), Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 19, Kasım 2020, ss.655-677
• Kahraman, Âtıf, Osmanlı Devleti’nde Spor, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara 1995
• Kıbrıs, Barış, (Ed.), 17. yüzyılda İsveç Büyükelçisi Claes Rålamb’ın yaptırdığı tablolarla Avcı Mehmed’in Alay-ı Hümayunu, Pera Müzesi Yayını 12, İstanbul 2006.
• Kıran, Batuhan İsmail, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğancılık”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, Mayıs 2015, ss.148-161
• Kıran, Batuhan İsmail, Avcılığın Osmanlı Devlet Yapısındaki Yeri: Doğancılar, Libra Kitap, İstanbul 2019.
• Kurtaran, Uğur, “Sultan II. Mustafa’nın Avcılığı Üzerine Bir Araştırma”, Social Sciences Research Journal, Volume 7, Issue 1, March 2018, ss.147-166
• Merçil, Erdoğan ,“Selçuklularda Av”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Bahar Sayı 8, 2018, ss. 136-146
• Nutku, Özdemir, IV.Mehmet’in Edirne Şenliği (1675), Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.Baskı, 1987
• Özcan, Abdülkadir, “Çakırcıbaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, 1993, ss.189-190
• Özcan, Abdülkadir “Zağarcıbaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 44, 2013, ss.75-76
• Özcan, Abdülkadir, “Çorbacı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, 1993, ss.369-370
• Özcan, Abdülkadir, “Saksoncubaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek 2 Cilt, 2019, ss.451-452
• Özcan, Abdülkadir,“Şahincibaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, ss.277-278
• Türkmen, Mustafa Nuri, Kamaniçe Seferinin Lojistik Hazırlıkları, “Yayınlanmamış Doktora Tezi”, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, 2002)
• Türkmen, Mehmet., Buyar, Cengiz., “Osmanlı Devleti’nde atlı avcılıktan bir kesit”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 12, Sayı 66, Ekim 2019, ss.427-432
• Türkmen, Mustafa Nuri, “Osmanlı’da Av Seferleri”, Türk Kültüründe Av, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji dergisi, Yıl 1, Sayı 1, Ocak 2009, ss.22-32
• Türkmen, Mustafa Nuri, Osmanlı’da Av Kültürü, Bilge Kültür Sanat, 1.Basım, İstanbul, 2013.
• Uzun, Ahmet., Aras, Ozan., “Mali Yönleriyle Osmanlı Devletinde Çakırcılık ve Şahincilik Teşkilatı, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl 21, Sayı 82, Bahar 2016, ss.99-112
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devlet Teşkilatından Kapıkulu Ocakları I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988
• Yarcı, Güler,“Osmanlı’da Avcılık Yasaları”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji dergisi, Yıl 1, Sayı 1, Ocak 2009, “Türk Kültüründe Av” ss.123-152
• Yıldız, Hakan, 1711 Prut Seferinin Lojistik Faaliyetleri, “Yayınlanmış Doktora Tezi”, (Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi ABD, 2000)
• Yılmaz, Coşkun (Ed.), İstanbul Kadı Sicilleri, Ed. Çev. Rasim Erol, Sabri Atay Kartal Mahkemesi 1 Numaralı Sicil, M.1716-1721, Cilt 62 s.188 Hüküm no:172, 2019
• Yılmaz, Coşkun (Ed.), İstanbul Kadı Sicilleri, Eyüb Mahkemesi (Havass-ı Refia) 90 Numaralı Sicil Cilt: 31, s. 552 Hüküm no: 692, s.562, Hüküm no: 706, s. 562, Hüküm no: 709
• Yılmaz, Coşkun (Ed.), İstanbul Kadı Sicilleri, Eyüp Mahkemesi 3 Numaralı sicil M.1585-1587, Cilt 22 s.51, Hüküm no: 4, 2011
• Yılmaz, Coşkun(Ed.), İstanbul Kadı sicilleri, İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil Aralık 2010, (H. 1138-1151/M.1726-1738) cilt: 21, sayfa: 297, Hüküm no: 216.
• Zinkeisen, John Wilhelm. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1669-1774), Erhan Afyoncu (Ed.), Yeditepe Yayınları, Cilt 5, İstanbul 2011