Eskisehir Province Manav Dialects Detected Archaic Words

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 403 - 420, 01.07.2024

Bilal Uysal

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1470124

Öz

Dialects are different from the standard language in terms of keeping the archaic words alive in their structure. In this study, archaic words in EIMA were identified. The words from Old Turkish were identified by looking at DLT, and if these words were not included in GTS, they were evaluated as archaic. In the study, 37 archaic words were identified. It was observed that some of these words are used differently from their Old Turkish forms in terms of sound and meaning. The word-initial /b/ consonant (bile>bele, bıkın>bıkın, bıldır>bıldır, buturgak>bıtıraK) is preserved; likewise, although word-initial k>g change is common (kadrak > gayrak, küwen- > govan-, kogsak > govaşak, kök > gök, kön- > gön-, köŋlek > göynek, külre-/küldre- > güldürtü), the /k/ consonant is preserved in five words (kak > kak, kerü > keri, kenzi > kendirik, kepi- > kepir, kes > kes).

Anahtar Kelimeler

Archaism, Eskisehir, dialect, Word, language

Eskişehir İli Manav Ağızlarında Tespit Edilen Eskicil Sözcükler

Öz

Ağızlar, bünyelerinde eskicil sözcükleri yaşatmaları bakımından ölçünlü dilden farklıdırlar. Çalışmada EİMA’da yer alan eskicil sözcükler tespit edilmiştir. Eski Türkçeden gelen sözcükler, DLT’ye bakılarak tespit edilmiş, bu sözcükler GTS’de yer almıyorsa eskicil olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada 37 eskicil sözcük tespit edilmiştir. Bu sözcüklerin bir kısmının Eski Türkçedeki biçimleri ile ses ve anlam bakımından farklı olarak kullanıldığı görülmüştür. Sözcük başı /b/ ünsüzünün (bile>bele, bıkın>bıkın, bıldır>bıldır, buturgak>bıtıraK) korunduğu; aynı şekilde sözcük başında k>g değişikliği yaygın olduğu (kadrak > gayrak, küwen- > govan-, kogsak > govaşak, kök > gök, kön- > gön-, köŋlek > göynek, külre-/küldre- > güldürtü) beş sözcükte ise /k/ ünsüzünün korunduğu (kak > kak, kerü > keri, kenzi > kendirik, kepi- > kepir, kes > kes) tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, eskicil, sözcük, ağız, dil

Etik Beyan

Bu makalede Araştırma ve Yayın Etiğine uyulmuştur

Kaynakça

• Arslan Erol, H. (2018). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Değer, N. (2021). Anadolu Ağızlarında Eskicil Söz Varlığı [Doktora tezi]. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğru, F. (2013). Kâmûs-ı Türkî’den Türkçe Sözlük’e Anlam Değişmeleri – Eylemler. Turkish Studies, 8- 9: 1183-1222.
• Doğru, F. (2022). Eskişehir İli Manav Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lügâti’t-Türk (Giriş - Metin - Çeviri - Notlar - Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eryiğit, C. (2023), Bucak Ağzında Eskicil Kelimeler. Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 9/3, 545-575.
• Gülsevin, G. (2015). Arkaik-Periferik Kavramı ve Bu Kavramın Tarihî Batı Rumeli Türkçesi Ağızlarının Tespitindeki Önemi. The Journal of Academic Social Science Studies, 32/3, 1-12.
• Güncel Türkçe Sözlük, Tarama Sözlüğü ve Derleme Sözlüğü https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 15.01.2024 vd.
• İmer, K.; Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• İsi, H. (2018). Kelile ve Dimne’de Arkaik (Eskicil) Ögeler. Dede Korkut, 7/16, 56-89.
• Karaoğlu, S. ve Alan, N. (2022). Afyonkarahisar ağızlarında eskicil ögeler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 538-549. DOI: 10.29000/rumelide.1221913.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kubbealtı Lugatı (çevrimiçi) https://www.lugatim.com (17.04.2024)
• Ölmez, M. (2003), Çağataycadaki Eskicil Öğeler Üzerine. Mustafa Canpolat Armağanı, (haz. A. Ata, M. Ölmez), s. 135-142, Ankara.
• Taş, İ. (2019). Süheyl ü Nev-Bahār’da Eskicil Ögeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yalçın, Ş. (2019). Hüseyin Nihâl Atsız’ın Roman ve Şiirlerinde Eskicil Ögeler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.