Türkiye’de akademisyenlerin idari görevlerine dair “cam tavan” algısı ölçeği geliştirme

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 4, 809 - 823, 01.10.2020

Havva Tahtalıoğlu , Hüseyin Özgür

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.735898

Cited By: 3

Öz

Türkiye’de cam tavana dair akademik çalışmalarının çoğu cinsiyet/kadın ve yaş gibi sınırlı bir veya birkaç değişkene odaklanmıştır. Türkiye’nin kamu personel sisteminde açıklık, eşitlik ve tarafsızlık ilkelerini zedeleyen ve bazıları cam tavan sendromuna da yol açan uygulamaların tespiti ve giderilmesi açısından önceki çalışmaların kapsamı yeterli değildir. Türkiye özelinde yapılan çalışmalarda sektörel ve mesleki göstergeleri dikkate alarak geliştirilen ölçeklerin ve endekslerin olmaması da sorunun akademik ve uygulama düzlemlerinde anlaşılması ile çözüm önerileri geliştirmede gözlemlenen önemli bir eksikliktir.
“Akademisyenlerin İdari Görevlerine Dair 'Cam Tavan' Algısına Yönelik Ölçek” geliştirilmesi amaçlanan bu çalışmada literatürdeki diğer Türkiye kökenli cam tavan ölçeklerindeki cinsiyette ilave ve daha spesifik çeşitli değişkenler de kullanılmaktadır. Araştırma 1992’de kurulan Devlet üniversitelerinde 2016 yılında görevde bulunan öğretim üyeleriyle gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak literatür ve pilot çalışma ışığında yazarlarca geliştirilen Türkiye’de öğretim üyelerinin akademik boyutu olan idari görevlere yükselmede karşılaştıkları engelleri tespit etmeye dair anket temelli algı ölçeği formu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen geçerli anket verileri üzerinde çeşitli ileri istatistiksel analizler gerçekleştirilmiştir. Bulgular çerçevesinde 26 madde ve 7 alt boyuttan oluşan “Türkiye’de Akademisyenlerin İdari Görevlere Yükselmesine Dair Cam Tavan Algısı Ölçeği” geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akademik Personel, Cam Tavan, algı ölçeği, Türkiye’de Üniversiteler

The glass ceiling perception scale development for administrative positions of academic personnel in Turkey

Öz

Most of the academic glass ceiling studies in Turkey focus on a limited number of variables, mostly gender and age. The narrow scope of previous studies is not sufficient for the detection and elimination of practices that damage the principles of openness, equality and impartiality in the Turkish public personnel system. The fact that the developed and reused glass ceiling perception scales and indexes in Turkey do not take into account the sectoral and professional indicators is also a crucial deficiency in understanding the problem in academic and practical dimensions and in developing solutions.
In this scale development study, unlike other glass ceiling scales in Turkish literature, gender and other specific variables were handled together. The research was conducted in 2016 with the academic staff of the State universities, established in 1992. To identify the obstacles faced by Turkish academicians in promoting administrative positions with an academic dimension, a perception scale form developed by the authors in the light of literature and pilot study was utilized for data collection. Various advanced statistical analyzes were performed on valid questionnaires. The Turkish Glass Ceiling Perception Scale for the Promotion of Academicians to Administrative Positions consists of 26 items and 7 sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

Academic Personnel, Glass Ceiling, Perception Scale

Kaynakça

• Aksu, A., Çek, F. ve Şenol, B. (2013). “Kadınların müdür olmalarının önündeki cam tavan ve cam tavanı aşma stratejileri’ne ilişkin ilköğretim okulu müdürlerinin görüşleri”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 133-160.
• Alaçam, B. ve Altuntaş, S. (2015). “Kadın akademisyenlerin kariyer engelleri ölçeği’nin geliştirilmesi”, Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 2(1), 1-11.
• Athey, S., Avery, C., and Zemsky, P. (2000). “Mentoring and diversity”, American Economic Review, 90(4), 765-786.
• Billingsley, A. (1995). “‘The concrete wall’ African Americans”, Good for Business: Making Full Use of the Nation’s Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office (GPO), 64-155, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/, E.T. 09.04.2020.
• Blake, S. (1999). “At the crossroads of race and gender: Lessons from the mentoring experiences of professional black women”, Editors: A. J. Murrell, F. J. Crosby and R. J. Ely, Mentoring Dilemmas: Developmental Relationships within Multicultural Organizations, Lawrence Erlbaum Associates, London, 77-97.
• Braddock, D., and Bachelder, L. (1994). The Glass Ceiling and Persons with Disabilities, The (Federal) Glass Ceiling Commission, U.S. Department of Labor, Washington DC. Burbridge, L. C. (1994). The Glass Ceiling in Different Sectors of the Economy: Differences between Government, Non-Profit, and For-Profit Organizations, Glass Ceiling Commission, US Department of Labor, Washington D.C.
• Burcu, E. (2011). “Türkiye’deki engelli bireylere ilişkin kültürel tanımlamalar: Ankara örneği”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 37-54.
• Burke, R. J. (2005). “High-achieving women: Progress and challenges”, Editors: R. J. Burke and M. C. Mattis, Supporting Women’s Career Advancement: Challenges and Opportunities, Edward Elgar, Cheltenham, 13-30.
• Catalyst (2001). The Next Generation: Today's Professionals, Tomorrow's Leader, Author, New York.
• Chen, T. T. (2004). A Longitudinal Test and a Qualitative Field Study of the Glass Ceiling Effect for Asian Americans, Unpublished Ph.D. Dissertation, The Pennsylvania State University, The Graduate School College of the Liberal Arts.
• Cotter, D. A., Hermsen, J. M., Ovadia, S., and Vanneman, R. (2001). “The glass ceiling effect”, Social Forces, 80(2), 655-682.
• Çakınberk, A. (2011). “Çalışma yaşamında engellilere yönelik ayrımcılık”, Editörler: E. T. Demirel, M. Tikici ve C. Çetin, Türk İş Yaşamında Ayrımcılık, içinde: Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 163-191.
• Çalışkan, A. (2012). Kamu Sektöründe İstihdam Edilen Kadınların Kariyer Engellerini ve Cam Tavan Sendromunu Algılamalarına İlişkin Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, M. ve Atan, E. (2012). “İlköğretim okullarında görev yapan kadın okul yöneticilerinin ‘cam tavan’a ilişkin algılarının incelenmesi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 123-136.
• Davies-Netzley, S. A. (1998). “Women above the Glass Ceiling: Perceptions on Corporate Mobility and Strategies for Success”, Gender and Society, 12(3), 339-355.
• Domínguez, M. B., Rivo-López, E., and Villanueva-Villar, M. (2019). “‘The glass ceiling’: Myth or reality? An expatriation perspective”, Organizational Dynamics, 48, 1-7.
• Fernandez, M. (1998). “Asian Indian Americans in the Bay area and the glass ceiling”, Sociological Perspectives, 41, 119-149.
• Fernandez, R. M., and Rubineau, B. (2019). “Network recruitment and the glass ceiling: Evidence from two firms”, RSF: The Russell Sage Foundation Journal of the Social Sciences 5(3), 88-102.
• Girginer, N., Ertuğ Kaygısız, Z. ve Yiyit, T. (2016). “Reviewing the glass ceiling syndrome perception of academicians with exploratory factor analysis: An application on ESOGU academicians”, EconWorld2016@ImperialCollege Proceedings, 10-12 August, 2016; London, 1-9.
• Güleş, H. K. (1996). The Impact of Advanced Manufacturing Technologies on Buyer-Supplier in The Turkish Automotive Industry, Unpublished Ph.D. Dissertation, The University of Leeds, School of Business and Economics Studies, the United Kingdom.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 3. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Insch, G. S., McIntyre, N., and Napier, N. K. (2008). "The expatriate glass ceiling: The second layer of glass", Journal of Business Ethics, 83(1), 19-28.
• Jackson, J. F., and O'Callaghan, L. E. M. (2009). “What do we know about glass ceiling effects? A taxonomy and critical review to inform higher education research”, Research in Higher Education, 50(5), 460-482.
• Johnsrud, L. K., and Heck, R. H. (1994). “Administrative promotion within a university: The cumulative impact of gender”, The Journal of Higher Education, 65(1), 23-44.
• Kalkın, G., Erdem, H. ve Tikici, M. (2015). “Cam tavan algısı ile örgütsel vatandaşlık ilişkisi: Yükseköğrenim kurumlarında görev yapan kadın çalışanlar üzerinde bir araştırma”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 7(13) 125-144.
• Karaca, A. (2007). Kadın Yöneticilerde Kariyer Engelleri: Cam Tavan Sendromu Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kurtaiş, G. D. (2019). Örgütsel Bağlılığı Açıklamada Algılanan Cam Tavan Etkisinin Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lee, S. M. (2002). “Do Asian American faculty face a glass ceiling in higher education?”, American Educational Research Journal, 39(3), 695-724.
• Lemons, M. A. (2003). “Contextual and cognitive determinants of procedural justice perceptions in promotion barriers for women”, Sex Roles, 49(5/6), 247-264.
• Lockwood, N. (2004). “The glass ceiling: Domestic and international perspectives”, SHRM Research Quarterly, Society for Human Resource Management, https://www.shrm.org/Research/Articles/ Articles/Documents/040329Quaterly.pdf, Erişim Tarihi: 03.05.2020.
• Maume, D. J. (2004). “Is the glass ceiling a unique form of inequality? Evidence from a random-effects model of managerial attainment”, Work and Occupations, 31(2), 250-274.
• Mizrahi, R. ve Aracı, H. (2010). “Kadın yöneticiler ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
• Morrison, A. M., and von Glinow, M. A. (1990). “Women are minorities in management”, American Psychological Association, 45(2), 200-208.
• Nakip, M. (2013). Pazarlama Araştırma Teknikleri, 3. Baskı, Seçkin, Ankara.
• Negiz, N. ve Yemen, A. (2011). “Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 195-214.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel Ve Nicel Yaklaşımlar, 7. Basım, Çeviren: Sedef Özge, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Özkan, E. (2019). Kadın Yöneticilere Ait Cam Tavan Algıları: Bir Kamu Üniversitesinde Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Öztürk, A. (2011). Kadın Öğretim Elemanlarının Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma: Ankara Üniversitesi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Powell, G. N., and Butterfield, D. A. (1994). “Investigating the ‘glass ceiling’ phenomenon: An empirical study of actual promotions to top management”, The Academy of Management Journal, 37(1), 68-86.
• Sekaran, U. (2003). Research Methods for Business: A Skill-Building Approach, Fourth Edition, Wiley, New York.
• Shultz, E., Montoya, A. L., and Briere, P. M. (1992). Perceptions of Institutional Climate, Kutztown University, Pennsylvania.
• Starks, G. L. (2009). “Minority representation in senior positions in U.S. federal agencies: A paradox of underrepresentation”, Public Personnel Management, 38(1), 79-90.
• Şen, H. (2017). Cam Tavan Sendromuna Yol Açan Faktörler ve Çıkış Yollarının İncelenmesi: İnsan Kaynakları Yöneticileri Bağlamında Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Bilecik.
• Tahtalıoğlu, H. (2016a). “Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında cam tavan sendromunun kadınlar üzerindeki etkileri”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 89-105.
• Tahtalıoğlu, H. (2016b). Yükselmeye Açık Kamu Personel Sistemine Sahip Türkiye’de ‘Cam Tavan’: Yükseköğretimde Kapalılık Eğilimleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Tang, J. (1997). “The glass ceiling in science and engineering”, The Journal of Socio-Economics, 26(4), 383-406.
• Taşkın, E. ve Çetin, A. (2012). “Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: Bursa örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 19-34.
• U.S. Glass Ceiling Commission (Amerikan Federal Cam Tavan Komisyonu) (1995). Good for Business: Making Full Use of the Nation’s Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office. http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/, E.T. 09.01.2015.
• Weyer, B. (2006). “Do multi-source feedback instruments support the existence of a glass ceiling for women leaders?”, Women in Management Review, 21(6), 441-457.
• Witherspoon, D. A. (2009). Burden of Leadership: Re-envisioning the Glass Ceiling Based on Constructs of Race, Gender, and Ethnicity, Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Phoenix, Arizona.
• Woo, D. (1994). The Glass Ceiling ad Asian Americans, Research Monograph for The Federal Glass Ceiling Commission, http:/ywww.ilr, cornell.edu, E.T. 20.10.2015.
• Yenice, H. (2018). Yöneticilik Sendromları ve Cam Tavan Sendromunun Örgütlerde Uygulanmasına (İstanbul Vakıf Üniversiteleri Kadın Akademik Personeline) Yönelik Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, S. ve Çiçek, M. (2013). “Cam tavan sendromu kariyer yolunda bir engel midir? Akademisyenler üzerinde bir araştırma”, 1. Örgütsel Davranış Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya, 138-173.
• Yılmaz, N. (2019). Kariyer Uyum Yeteneklerinin Cam Tavan Algısı İle İlişkisi: Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Young, M. E. (2011). Exploring the University President Selection as Evidence of Glass Ceiling Effects, Unpublished Ph.D. Dissertation, The University of Wisconsin-Madison, Educational Leadership and Policy Analysis Program.