Evde sağlık hizmetlerinin sunumunda belediyelerin rolü: İstanbul Büyükşehir Belediyesi örneği

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 615 - 632, 31.07.2023

Yakup Candan , Yasemin Aslan

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1211217

Öz

Küresel ölçekte nüfusunun yaşlanması, kronik hastalıkların artması, sağlık hizmet maliyetlerinin yükselmesi ve tıp teknolojisinde yaşanan gelişmeler evde sağlık hizmetlerinin önem kazanmasına neden olmuştur. Dünya genelinde ülkelerin evde sağlık hizmetleri sunumunda, yerel yönetimlerin ciddi bir rol üstlendiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, evde sağlık hizmetlerinin sunumunda belediyelerin rolünü ortaya koymak ve mevcut hizmetlerin geliştirilmesi yönünde önerilerde bulunmaktır. Tanımlayıcı nitelikte kesitsel tipte tasarlanan çalışmada, Türkiye’nin en büyük metropol şehirlerinden biri olan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kartal Evde Sağlık Birimine bağlı Kartal, Pendik, Maltepe, Sultanbeyli ve Sancaktepe ilçelerinde bir yıl içerisinde sunulan evde sağlık hizmetlerinin türü, hizmet sunulan hastaların sosyodemografik özellikleri, hastalara sağlanan sosyal yardım türleri ve hizmet sonlanma nedenleri değerlendirilmiştir. Çalışmada en fazla 65 yaş üstü hastaların evde sağlık hizmetinden faydalandığı ve ağırlıklı olarak hekim değerlendirme ve hemşirelik bakım hizmeti sunulduğu görülmüştür. Çalışma bulguları belediyenin evde sağlık hizmetleri sunumunda hem sağlık hem de sosyal açıdan önemli bir rol üstlendiğini göstermektedir. Gelecek dönemler için artması beklenen talepler göz önünde bulundurularak, belediyeler tarafından sunulan evde sağlık ve bakım hizmetlerinin ülke geneline yaygınlaştırılması, hizmet sunumu için yeterli kaynak ayrılması ve paydaşlarla iş birliği yapılması faydalı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Evde Bakım, Evde Sağlık, Belediyeler, Entegre Model, : Home Care, Home Health Care, Municipalities, Integrated Model

Destekleyen Kurum

Araştırmayı destekleyen herhangi bir kurum bulunmamaktadır.

The role of the municipalities in the provision of home health care services: The case of Istanbul Metropolitan Municipalities and model proposal

Öz

Population aging in the world, the increase in chronic diseases and health care costs, and the developments in medical technology have caused home health care services to come into prominence. It is known that local governments play an important role in the provision of home health care services in countries around the world. The aim of this study is to reveal the role of municipalities in the delivery home health care services and to make suggestions for the improvement of services. In this descriptive cross-sectional study, the type of home health care services provided in one year in Kartal, Pendik, Maltepe, Sultanbeyli, and Sancaktepe districts affiliated to Istanbul Metropolitan Municipality Kartal Home Health Care Unit, which is one of the largest metropolitan cities in Turkey, sociodemographic characteristics of the patients served, the types of social assistance provided and the reasons for termination of service were evaluated. It was found that patients over 65 years old mostly benefited from home health care services and predominantly physician evaluation and nursing care services were provided. The findings of the study show that the municipality plays an important role both in health services and social assistancein the provision of home health care services.

Anahtar Kelimeler

: Home Care, Home Health Care, Municipalities, Integrated Model

Kaynakça

• Akçoban, S. (2020). Evde bakım hastalarının yaşam kaliteleri ve bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Aksu, T., & Fadıloğlu, Ç. (2013). Solunum sistemi hastalığı olan bireylerin evde bakım gereksinimi ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 29(2), 1-12. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/825271
• Akdemir, N., Bostanoğlu, H., Yurtsever, S., Kutlutürkan, S., Kapucu, S., & Özer, Z. C. (2011). Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), 57-65. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/54226
• Al-Modeer, M. A., Hassanien, N. S., & Jabloun, C. M. (2013). Profile of morbidity among elderly at home health care service in Southern Saudi Arabia. Journal of Family and Community Medicine, 20(1), 53-57. https://doi.org/10.4103/2230-8229.108187.
• Aydın Büyükşehir Belediyesi (2023, 3 Haziran). Evde Sağlık ve Bakım Hizmetleri Yönetmeliği. Erişim adresi: https://aydin.bel.tr/detail/4988/evde-bakim-ve-saglik-hizmetleri-yonetmeligi
• Aydın, D. (2005). Evde Bakım Hizmetleri. Ankara: Başak Matbaası.
• Belediye Kanunu (03.07.2005). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi (2021). Evde hasta bakımı, ev temizliği ve ambulansla nakil hizmetleri. Erişim adresi: https://www.bursa.bel.tr/hizmetler/evde-hasta-bakimev-temizligi-ve-ambulansla-nakil-hizmetleri-9
• Cingil, D. D. (2003). Aile içi bakım vericilerini eğitmenin bağımlı yaşlıların evde bakım kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Coşkun, N. (2011). Evde sağlık hizmetlerinde yaşam kalitesi ve hasta memnuniyeti (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çankaya Belediyesi (2023, 3 Haziran). Evde bakım hizmetleri. Erişim adresi: https://www.cankaya.bel.tr/pages/243/Evde-Bakim-Hizmetleri/
• Çatak, B., Kılınç, A. S., Badıllıoğlu, O., Sütlü, S., Sofuoğlu, A. E., & Aslan, D. (2012). Burdur’da evde sağlık hizmeti alan yaşlı hastaların profili ve evde verilen sağlık hizmetleri. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 10(1), 13-21. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153026
• Çayır, Y., & Işık, M. (2012). Terminal dönem kanser hastalarında evde sağlık hizmetleri. Smyrna Tıp Dergisi, 2, 87–89. Erişim adresi: https://www.smyrnatipdergisi.com/dosyalar_upload/belgeler/Terminal%20d%C3%B6nemde%20evde%20bak%C4%B1m1347910446.pdf
• Çayır, Y. (2013). Birinci basamakta evde sağlık hizmetleri: Neler yapabiliriz? Dicle Tıp Dergisi, 40(2), 340-344. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/54483
• Dawani, H. A., Hamdan-Mansour, A. M., & Ajlouni, A. T. (2014). Users’ perception and satisfaction of current situation of home health care services in Jordan. Health, 6(7), 549-558. https://doi.org/10.4236/health.2014.67074
• Eker, E., Özerdoğan, Ö., Yıldırım, E., Oymak, S., & Bakar C. (2019). Çanakkale ilinde evde sağlık hizmeti alan kişilerin temel demografik özellikleri ve sağlık durumları. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 457-468. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.569332.
• Ekinci, G., & Sur, H. (2012). Türkiye’de evde bakım hizmetleri organizasyonu için bir model önerisi. Sağlıkta Düşünce ve Tıp Kültürü Dergisi, 24, 68-71. Erişim adresi: https://www.medipol.edu.tr/sites/default/files/2023-01/SD_Dergi_Sayi24.pdf
• Enginyurt, Ö., & Öngel, K. (2011). Evde bakım hizmeti kapsamındaki hastaların sosyodemografik özellikleri ve tıbbi durumları. Smyrna Tıp Dergisi, 3, 45-48. Erişim adresi: https://www.smyrnatipdergisi.com/dosyalar_upload/belgeler/Evde%20bak%C4%B1m%20hastalar%C4%B11341139819.pdf
• Erickson, S. R. (2020). In-home comprehensive medication reviews for adults with intellectual or developmental disability: A pilot study. Journal of the American Pharmacists Association (2003), 60(6), e279-e291. https://doi.org/10.1016/j.japh.2020.03.019.
• Fersch, B. (2015). Expectations towards home care re-ablement in Danish municipalities. International Journal of Sociology and Social Policy, 35(3/4), 126-140. https://doi.org/10.1108/IJSSP-06-2014-0045
• Gümüş, R., & Sarıbaş, S. (2016). Utilization of home health care services provided by government among elderly individuals between 2010 and 2015 in Diyarbakır, Turkey. Turkish Journal of Geriatrics, 19(3), 189-194. Erişim adresi: https://pdf.trdizin.gov.tr/pdf/SkQ3MG10NElkbzcwRm5veTRxRmJqSkNKdnQ0di9qcUtHQVFpWWpkSTN2cGdURnlBa0x2dzQrRUdjU1E2REJlNGE5OXdrbnpaOXBDOWJJR2cxY2Y0d0UwRzhoYVRxbVFRdld3dXdqSXhSODBaMHZvOWI1bE1qbXY4Z3g4enNlTkxUTXRFY1FMQk9KS2ZUVkt5cmpxNmRjbHpRNUZ3M043ZitRMDRBRXU5QWh6STdwTmZOeXlsL0JuSXZlRllxVWhvNGJjM2h5TjZEVnJpZjlhZ1hOY1l1SkhzQkxaMzF3YzRkOVVVajE3VUxyVk9tbEdPeUNlRHppNjZsSW02ekh2VFJTUzZtK0RmOUVWVUVBPT0
• Güzel, E. Ç., & Toprak, D. (2018). Türkiye’de evde sağlık hizmetleri. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 10(5), 15-19. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ktah/issue/47240/593652
• Holm, S. G., Mathisen, T. A., Sæterstrand, T. M., & Brinchmann, B. S. (2017). Allocation of home care services by municipalities in Norway: a document analysis. BMC Health Services Research, 17, 673. https://doi.org/10.1186/s12913-017-2623-3
• Itawa, H., Matsushima, M., Watanabe, T., Sugiyama, Y., Yokobayashi, K., Son, D., Satoi, Y., Satake, S., Hinata, Y., & Fujinuma, Y. (2020). The need for home care physicians in Japan - 2020 to 2060. BMC Health Services Research, 20, 752. https://doi.org/10.1186/s12913-020-05635-2
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) (2023, Haziran). Sağlık İşleri Daire Başkanlığı evde sağlık hizmetleri. Erişim adresi: https://saglik.ibb.istanbul/evde-saglik-hizmeti-2-2/
• İzmir Büyükşehir Belediyesi (2023, 3 Haziran). İhtiyaç sahiplerine destek hizmetleri, evde sağlık ve bakım hizmeti. Erişim adresi: https://www.izmir.bel.tr/tr/evde-saglik-ve-bakim-hizmeti/907/4088
• Karaman, D., Kara, D., & Atar, N. Y. (2015). Evde sağlık hizmeti verilen bireylerin hastalık durumlarının ve bakım ihtiyaçlarının değerlendirilmesi: Zonguldak örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 347- 359. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/23834/253912
• Kaya, Ç. A., Mercan, E., & Çifçili, S. (2018). Evde sağlık hizmeti almak için başvuran inmeli hastaların sağlık ve bakım ihtiyaçları. Journal of Turkish Family Physician, 09(3), 69-77. https://doi.org/10.15511/tjtfp.18.00369.
• Korkmaz, P., Naz, H., Naz, C., & Toka, O. (2018). Evde sağlık hizmeti birimi tarafından takip edilen hastalarda gelişen infeksiyonlar. Klimik Dergisi, 31(1), 41-45. https://doi.org/10.5152/kd.2018.12.
• Kouta, C., Kaite, C. P., Papadopoulos, I., & Phellas, C. N. (2015). Evaluation of home care nursing for elderly people in Cyprus. International Journal of Caring Sciences, 8(2), 376-384. Erişim adresi: http://www.internationaljournalofcaringsciences.org/docs/15_kouta.pdf
• Lindblad, M., Flink, M. & Ekstedt, M. (2017). Safe medication management in specialized home healthcare - an observational study. BMC Health Services Research, 17, 598. https://doi.org/10.1186/s12913-017-2556-x.
• Mandıracıoğlu, A. (2010). Dünyada ve Türkiye’de yaşlıların demografik özellikleri. Ege Tıp Dergisi, 49(3), 39-45. Erişim adresi: http://egetipdergisi.com.tr/en/download/article-file/350446
• Mehel, D. M., Çelebi, M., Özdemir, D., Akgül, G., & Yavuz, E. (2020). Evde sağlık hizmeti alan trakeotomili ve mekanik ventilatöre bağımlı çocukların değerlendirilmesi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 24(1), 3-11. https://doi.org/10.15511/tahd.20.00103
• Nadarević Štefanec, V., Malatestinić, Ð., Mataija Redžović, A., & Nadarević, T. (2011). Patient satisfaction and quality in home health care of elderly Islanders. Collegium Antropologicum, 35(2), 213-216. Erişim adresi: https://hrcak.srce.hr/file/107561
• Öksüz, H. (2018). Evde sağlık hizmetlerinde hasta memnuniyeti (Yüksek Lisans Tezi). Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
• Önder, T., Anuk, T., Kahramanca, Ş., & Yıldırım, A. (2015). Evde bakım hizmetinden yararlanan hastaların sosyodemografik özellikleri ve tıbbi durumlarının değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 42(3), 342-345. https://doi.org/10.5798/diclemedj.0921.2015.03.0586
• Ören, M. M. (2016). İstanbul’un bir ilçesinde evde sağlık hizmeti alan bireylerin yeti yitimlerinin değerlendirilmesi (Tıpta Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Sağlık Bakanlığı. (2005, 10 Mart). Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7542&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Sağlık Bakanlığı. (2015, 27 Şubat). Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/02/20150227-14.htm.
• Sağlık Bakanlığı. (2017, 17 Ekim). Evde Sağlık ve Sosyal Destek Hizmetlerinin İş Birliği İçerisinde Yürütülmesine Dair Protokol İmzalandı. Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,1257/evde-saglik-ve-sosyal-destek-hizmetlerinin-isbirligi-icerisinde-yurutulmesine-dair-protokol-imzalandi.html
• Sarı, E. (2013). Edirne merkezinde ev ortamında yaşayan 65 yaş ve üstü yaşlılarda yaşam kalitesi (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Selek Öz, C. (2010). Sosyal belediyecilik bağlamında evde bakım hizmetleri (İstanbul, Ankara ve Kocaeli Büyükşehir örnekleri) (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Solmaz, T., & Altay, B. (2019). Yaşlılara yönelik evde bakım hizmetleri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(2), 150-157. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sagakaderg/issue/46295/543557
• Subaşı, N., & Öztek, Z. (2006). Türkiye’de karşılanamayan bir gereksinim: Evde bakım hizmeti. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 5(1), 19-31. Erişim adresi: https://pdf.trdizin.gov.tr/pdf/YmlnamwySmtBZ3hNYTdPS3M3YUlUUWtVWHU3K1VvR1pweG95WnlIZ05GTHJWYXZDQzBGMDR5OVpVMkJCZkNkcXYzb2JzbUlxWU5oZ24wUGRyb1JJZU11OEUrTEYvQmJiazVXaU5sK09lZjF5RzhNUGZhREkraHZVWEN2QzRkS1h3eVVsVUltZmlZeUlCRHR3eTg1a3hYdUJXdnJ6UHJHTjVydmtUT1lUNkVCc05VY3hnZTYrTHJwY09tRUFza3NjL3FBNDR5UHRVaHJPNXVqRCtNVXhCRkdvbm43YzZjMktzcHJFUVB1eUhVYll6VlVEU2FQMVRvU1owMUZqY3M0VXBZNEFYQW5aZzJyUUp3PT0
• Szebehely, M., & Trydegård, G. B. (2012). Home care for older people in Sweden: A universal model in transition. Health and Social Care Community, 20(3), 300-309. https://doi.org/10.1111/j.1365-2524.2011.01046.x.
• Taşdelen, P., & Ateş, M. (2012). Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 22-29. Erişim adresi: https://www.acarindex.com/pdfler/acarindex-03a70b8a70e4f700a0ee0b05c8b6e2d1.pdf
• Taşdemir, R., & Oğuzöncül, A. F. (2019). Evde sağlık hizmeti verilen bireylerin hastalık durumlarının ve sosyodemografik özeliklerinin değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 17(2), 11-28. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1023316
• Tel, H., Koç, M., & Tel Aydın, H. (2020). Evde yaşayan yaşlılarda yalnızlık, yaşam doyumu ve ölüm kaygısının belirlenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (özel sayı), 1-10. https://doi.org/10.21733/ibad.760027
• Tok, N. (2022). İstanbul ilinde sosyoekonomik farklılık gösteren dört ilçede evde bakım hastalarının evde bakım harcamaları maliyeti (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Torvik, K., Nordtug, B., Brenne, I. K., & Rognstad, M. K. (2015). Pain assessment strategies in home care and nursing homes in Mid-Norway: A cross-sectional survey. Pain Management Nursing, 16(4), 602-608. https://doi.org/10.1016/j.pmn.2015.01.001.
• Uzan, M. M., Eğici, M. T., & Toprak, D. (2017). Evde sağlık hizmeti kapsamındaki hastaların sosyodemografik özellikleri ve tıbbi durumları. JAREM, 7, 117-121. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/spkd/issue/53376/558541
• Van Eenoo, L., van der Roest, H., Onder, G., Finne-Soveri, H., Garms-Homolova, V., Jonsson, P. V., Draisma, S., van Hout, H., & Declercq, A. (2018). Organizational home care models across Europe: A cross sectional study. International Journal of Nursing Studies, 77, 39-45. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2017.09.013
• Wodchis, W., Dixon, A., Anderson, G., & Goodwin, N. (2015). Integrating care for older people with complex needs: key insights and lessons from a seven-country cross-case analysis. International Journal of Integrated Care, 15(6), e021. https://doi.org/10.5334/ijic.2249.