Mali yolsuzluğun önlenmesinde vergisel araçların rolü: Türkiye örneği

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 870 - 880, 31.07.2023

Yeşim Toparlak , Erdem Utku Eke

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1282565

Öz

Küresel bir sorun olan yolsuzluk olgusu özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri ekonomik, sosyal ve siyasal yönden ciddi ölçüde etkilemektedir. Devletin kamu birimlerinde görevlendirdiği bireyler rüşvet, zimmet, dolandırıcılık vb. işlemlerde bulunmaları ve kamu hizmetlerini müsrifçe kullanmaları sonucunda yolsuzluk ortaya çıkmaktadır. Üstelik mali yolsuzluğun göstergeleri olan vergi kaçakçılığı, vergide kayıtdışı ekonomi ve vergi mevzuatı da yolsuzluğun varoluş sebeplerindendir. Bu nedenle yolsuzluğun önlenebilmesi ve azaltılabilmesi için devletin lüzumlu gördüğü politikalarla müdahale etmesi gerekmektedir. Öncelikle bireylere vergi bilincinin yerleştirilip gerekli mevzuatın tanıtılması gerekmektedir. Eğer sistemde değişiklik yapılması gerekiyorsa ülkenin kalkınması ve gelişmesi için değişikliklerden kaçınılmamalıdır. Aksi takdirde mali yolsuzlukta oluşan tahribatı azaltmak mümkün olmayacaktır. Mali yolsuzluğu önleyecek politika tasarımı açısından literatürde birçok yöntem bulunmaktadır. Bu makalede vergisel araçlar kullanılarak nasıl azaltılacağı ele alınmaktadır. Çalışma Türkiye’deki mevcut mali yolsuzluğa vergisel araçlarla nasıl müdahale edildiği, vergisel anlamda önerilen politikaların uygulamaya geçirildiği takdirde mali yolsuzlukla mücadelede ne denli önemli adımlar atılmış olacağı üzerine odaklanılmaktadır. Çıkarımlar kamuoyu için hesap verilebilirlik ve şeffaflığın öncelikli olduğu, ayrıca vergi denetiminin ve vergi mevzuatının toplum açısından saydam olması gerektiği, mükelleflere vergi ahlakı ve bilinci yerleştirmek gibi hedeflerin belirlenmesi yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Mali Yolsuzluk, Vergi Kaçakçılığı, Vergide Kayıtdışı Ekonomi, Vergi Denetimi, Vergi Mevzuatı, Hesap Verilebilirlik, Şeffaflık, Saydamlık

The role of tax instruments in the prevention of fiscal corruption: The case of Turkey

Öz

The phenomenon of corruption, which is a global problem, seriously affects especially underdeveloped and developing countries economically, socially and politically. Corruption occurs when individuals employed by the state in public units engage in transactions such as bribery, embezzlement, fraud, etc. and use public services extravagantly. Moreover, tax evasion, informal economy in taxation and tax legislation, which are indicators of financial corruption, are among the reasons for the existence of corruption. Therefore, in order to prevent and reduce corruption, the state should intervene with the policies it deems necessary. First of all, individuals should be made tax conscious and the necessary legislation should be introduced. If changes need to be made in the system, changes should not be avoided for the development and progress of the country. Otherwise, it will not be possible to reduce the damage caused by fiscal corruption. There are many methods in terms of policy design to prevent fiscal corruption, but this paper discusses how to reduce it by using tax instruments. The paper focuses on how fiscal corruption in Turkey has been addressed through tax instruments and how important steps can be taken to combat fiscal corruption if the proposed policies are implemented. The conclusions are that accountability and transparency should be prioritized for the public, tax audits and tax legislation should be transparent for the society, and goals such as tax morality and tax awareness should be set for taxpayers.

Anahtar Kelimeler

Financial Corruption, Tax Evasion, İnformal Economy İn Tax, Tax Audit, Tax Legislation, Accountability, Transparency, Transparency

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2013). Kamu Maliyesi., Ankara: Gazi Kitapevi
• Ackerman, S, R. (1997). The Political Economy of Corruption, Ed. K. A. Elliot, Corruption and the Global Economy, Washington DC: Istitute for International Economics,
• Akbulut, E. (2003). Sayıştay Denetimi ve Yolsuzlukla Mücadeledeki İşlevi. Sayıştay Dergisi, Sayı: 50-51, 3-15.
• Aktan, C, C. (1997). Anayasal İktisat, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Allingham, M. G., Sandmo, A. (1972). Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis. Journal Of Public Economics, Vol. 1, 323-338.
• Başkanlığı, G, İ. (2009). Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2008– 2010), Ankara: Gelir İdaresi Başkanlığı.
• Benk, S. Karakurt, B. (2010). Gelir İdaireleri ve Yolsuzluk: Motivasyonlar, Fırsatlar ve Mücadele Yolları, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 1(4), 133-148.
• Bilici, N. (1997). Türk Vergi Sisteminin Genel Bir Değerlendirmesi. Yaklaşım Dergisi, Sayı: 58, 117-125.
• Çomaklı Ş, E. Turan D. (2016). Kamu Harcama Hukuku, Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Didinmez, İ. (2021). Yoksulluk ile Mücadelede Vergi Politikalarının Rolü, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 292-312.
• Edizdoğan, N. (1982). Türkiye’de Vergi Suç ve Cezaları, Uludağ Üni. Yayınları, No;3-025-0073, 4-5.
• Edlıng, H. (2007). Preventing Corruption in Public Finance Management, A Pratical Guide, http://siteresources.worldbank.org/ (23.04.2023)