AMASYA YÖRESİ TÜRKÜLERİNDE ALEVİ-BEKTAŞİ UNSURLARI VE BU ESERLERİN MÜZİKAL ANALİZLERİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 260 - 279, 29.12.2023

Haluk Yücel

https://doi.org/10.31811/ojomus.1408681

Öz

Türküler, Türk insanının dini ve dindışı tüm duygularına tercüman olmuştur. Kahramanlık, savaşlar, ölüm, aşk, sevda, ayrılık gibi konular her yörede âşıklar tarafından dile getirilirken kimi zamanda dini metinler, tasavvufi temalar ve Alevi-Bektaşi söylemleri türkülerde konu edilmektedir. Dini boyutu olduğu kadar toplum yaşamının biçimlendirilmesinde de önemli bir etken olan bu unsurlar Amasya türkülerinde kendine yer bulmuştur. Gerek yazılı gerekse sözel aktarımlar sayesinde olsun bir toplumun yaşayan hafızası kabul edilen türküler, konuları, içerikleri ve gelecek kuşaklara vereceği mesajlarıyla içinde yaşadığı yörenin en önemli tarihi ve sosyo-kültürel zenginliklerindendir. Amasya türküleri tematik olarak incelendiğinde ayrılık, aşk ve sevda konulu türküler ilk sırada yer almaktadır. Bununla birlikte ağıt temalı türküler ve semah karakterli eserler de mevcuttur. Sözlü kültürün aktarımında halk müziğinin, âşıkların, dinsel ve dilsel özelliklerin önemi tartışılmaz. Çünkü türküler tıpkı gelenek gibi kuşaktan kuşağa, kalpten kulağa intikal eder. Bu çalışmada Amasya türkülerinde geçen Alevi-Bektaşi unsurları incelenmekte aynı zamanda tespit edilen türkülerin müzikal analizleri de çalışmada yer almaktadır. Çalışmada kullan ana kaynaklar arasında TRT Türk Halk müziği arşivi, TRT Müzik Dairesince hazırlanan Amasya Türküleri CD’si ve Amasya Belediyesi tarafından basılmış olan “Amasya Türküleri” kitabıdır. Çalışmada yaklaşık 40 Amasya türküsü incelenmiş ve bu türkülerde geçen Alevi-Bektaşi unsurları bulgular kısmında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Türkü, Alevi-Bektaşi, halkbilim

“ALEVİ-BEKTAŞİ” ELEMENTS IN THE FOLK SONGS OF AMASYA REGION AND MUSICAL ANALYSIS OF THESE WORKS

Öz

Folk songs have been the interpreter of all religious and non-religious feelings of Turkish people. While subjects such as heroism, wars, death, love, infatuation, falling apart are expressed by minstrels in every region, sometimes religious texts, mystical themes and “Alevi-Bektaşi” discourses are the subject of folk songs. These elements, which are an important factor in shaping social life as well as their religious dimension, found their place in Amasya folk songs. The folk songs, which are accepted as the living memory of a society, thanks to both written and verbal transmissions, are among the most important historical and socio-cultural riches of the region they live in, with their subjects, contents and messages to future generations. When the folk songs of Amasya are examined thematically, the songs about separation, love and infatuation take the first place. In addition, there are also folk songs with the theme of lament and works with the character of semah. The importance of folk music, minstrels, religious and linguistic features in the transmission of oral culture is indisputable. Because folk songs are passed down from generation to generation, from heart to ear, just like tradition. In this study, the “Alevi-Bektaşi” elements in Amasya folk songs are examined, and the musical analyzes of the identified folk songs are also included in the study. Among the main sources used in the study are the TRT Turkish Folk Music archive, the Amasya Folk Songs CD prepared by the TRT Music Department, and the "Amasya Folk Songs" book published by the Amasya Municipality. In the study, about 40 Amasya folk songs were examined and the “Alevi-Bektaşi” elements in these folk songs were discussed in the findings section.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Turkish, “Alevi-Bektaşi”, folklore

Kaynakça

• Albayrak, N. (2007). Pir Sultan Abdal. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 34, ss. 277-278). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Arpaguş, S. (2007). Pîr. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 34, ss. 272-273). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Aydın, M, S. (2000). İnsân-ı Kâmil. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 22, ss. 330-331). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi
• Coşkun, G. (2022). Alevilikte cem ve semah’ın kaynağı olarak görülen miraç hadisesi ve kırklar cemi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 103, 187-203.
• Gülmez M. (2015). Âşık ömer divanı’nda alevi-bektaşi izleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 37, 285-307. https://doi.org/10.21563/sutad.187057
• Kahramanoğlu, R. ve Şahin, F. (2019). Hacı Bektaş Veli Felsefesinin Etnopedagojik Açıdan İncelenmesi [Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41-58. https://doi.org/10.32709/akusosbil.597317
• Kılavuz, A. S. (2013). Zeynelâbidîn. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 44, ss. 365-366). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Ocak, A. Ş. (1992). Balım Sultan. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 5, ss. 17-18). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Ocak, A. Ş. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 14, ss. 455-458). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Özbakır, B. ve Sünbül, S. T. (2010). Amasya Türküleri. Amasya Belediyesi.
• Özcan, H. (2012). Hacı Bektaş Veli’nin Eserlerinde ve Bektaşî Erkânnâmelerinde Dervişin Nitelikleri. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,7 (1), 1695-1705.
• TRT Türk Halk Müziği Arşivi
• Uludağ, S. (1995). Erenler. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 26, ss. 294-295). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
• Yücel, H. (2021, 05-06 Mart). Türkülerde Coğrafi Kimlik: Amasya Türküleri. SSD Journal International Conference On Social Siences & Humanities, Ankara
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.