Kadınlarda Bağımlılık ve Kadına Özgü Tedaviler

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 263 - 281, 27.12.2023

Demet Atlam , Gül Nur Demirtaş , Derya Sasman Kaylı , Umut Kırlı

Öz

Kadınlarda bağımlılık ve tedavi süreci erkeklere göre daha farklı seyretmektedir. Bu derlemenin amacı, kadınlarda alkol ve madde kullanım bozukluğunun biyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan farklılıklarını, kadınların tedavi süreçlerini ve kadına özgü düzenlenen tedavi modellerini incelemektir. Özellikle de kadınların bağımlılık sürecinde biyopsikososyal açıdan dezavantajlıklarını ortaya koyarak kadına özgü nasıl bir tedavinin yapılandırılması gerektiğini vurgulamaktır. Kadınlarda alkol ve maddelerden fizyolojik ve psikolojik olarak etkilenim, ek ruhsal hastalıkların varlığı ve bağımlılık süreci daha ağır seyretmektedir. Kadınların maddeye başlamasının arka planındaki psikolojik ve sosyal faktörler daha farklıdır. Travmanın varlığı, kadının toplumsal cinsiyet rolüne yapılan atıf, damgalanma süreçleri ve sosyal açıdan dezavantajlılıklar (eğitim düşüklüğü, istihdam sorunu, sosyal destek mekanizmalarının zayıflığı, çocuk bakımı) bağımlılık sorununu şiddetlendirmektedir. Tüm bu farklılıklar kadınların tedaviden kaçınmalarına ya da tedaviye geç gelmesine neden olmaktadır. Bağımlılık, cinsiyete göre bu denli farklılaşmakta ise tedavi açısından da cinsiyete özgü modeller değerlendirilmelidir. Bu bağlamda, kadın erkek eşitliğini vurgulama, kadını güçlendirme, sosyal destek ağlarını geliştirme, baş etme becerilerini geliştirme ve eğitim / istihdam olanaklarını arttırma odaklı yaklaşımlar özelinde tedaviler yapılandırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

kadın, bağımlılık, alkol kullanım bozukluğu, madde kullanım bozukluğu, tedavi

Kaynakça

• Abulseoud, O. A., Karpyak, V. M., Schneekloth, T., Hall‐Flavin, D. K., Loukianova, L. L., Geske, J. R., ... & Frye, M. A. (2013). A retrospective study of gender differences in depressive symptoms and risk of relapse in patients with alcohol dependence. The American Journal on Addictions, 22(5), 437-442.
• Ait-Daoud, N., Blevins, D., Khanna, S., Sharma, S., & Holstege, C. P. (2017). Women and addiction. Psychiatric Clinics of North America, 40(2), 285–297.
• Aktaş, A., Havaçeliği-Atlam, D., & Gürbüz, F.D. (2015). Kadına yönelik şiddet ve bağımlılık. N. Y. Koyuncu & H. Coşkunol (Ed). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Aldemir, E. (2020). Clinical features, comorbid mental disorders and treatment outcomes in female patients with alcohol and drug use disorder admitted to an out patient treatment unit: A retrospective study. Journal of Clinical Psychiatry, 23, 256-265.
• Altıntoprak, E., Akgür, S.A., Yüncü, Z., Sertöz, Ö. Ö., & Coşkunol, H. (2008). Kadınlarda alkol kullanımı ve buna bağlı sorunlar. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(2),197-208.
• Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığını İzleme Merkezi (2018), Avrupa Uyuşturucu Raporu 2018: Eğilimler ve Gelişmeler, Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Bürosu.
• Becker, J. B., McClellan, M. L., & Reed, B. G. (2016). Sex differences, gender and addiction. Journal of Neuroscience Research, 95(1-2), 136–147.
• Bravo, F., Gual, A., Lligoña, A., & Colom, J. (2013). Gender differences in the long-term outcome of alcohol dependence treatments: An analysis of twenty-year prospective follow up. Drug Alcohol Review, 32, 381–8.
• Compton, W. M., Thomas, Y. F., Stinson, F. S., & Grant F. G. (2007). Prevalence, correlates, disability, and comorbidity of DSM-IV drug abuse and dependence in the United States: Results from the national epidemiologic survey on alcohol and related conditions. Archives of General Psychiatry, 64, 566–76.
• Covington, S. (1999). Helping women recover: A program for treating addiction (with a special edition for the criminal justice system). San Francisco: Jossey-Bass
• Covington, S. (2002). Helping women recover: Creating gender-responsive treatment. The Handbook of Addiction Treatment for Women: Theory and Practice, 52-72.
• Covington, S. S. (2008). Women and addiction: A trauma-informed approach. Journal of Psychoactive Drugs, 40(5), 377-385.
• Çetinkaya-Büyükbodur, A., Uğurlu, Z., & Pamuk, D. (2022). Hırpalanmış kadın sendromuna yönelik psikososyal müdahaleler. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 3(2), 281-303.
• Dahlgren, L., & Willander, A. (1989). A respecial treatment facilities for female alcoholics needed? A controlled 2-year follow-up study from a specialized female unit (EWA) versus a mixed male/female treatment facility. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 13(4), 499- 504.
• El-Bassel, N., Gilbert, L., Shilling, R., & Wada, T. (2000). Drug abuse and partner violence among women in methadone treatment. Journal of Family Violence 15, 209–28.
• Epstein, E. E., & Menges, D. (2013). Addictions: A comprehensive guidebook. B. S. McCrady & E. E. Epstein (Eds.), Women and Addiction, 788–818. New York: Oxford University Press.
• Epstein, E. E., McCrady, B. S., Hallgren, K. A., Cook, S., Jensen, N. K., & Hildebrandt, T. (2018). A randomized trial of female-specific cognitive behavior therapy for alcohol dependent women. Psychology of Addictive Behaviors, 32(1), 1–15.
• Erol, A., & Karpyak, V. M. (2015). Sex and gender-related differences in alcohol use and its consequences: Contemporary knowledge and future research considerations. Drug and Alcohol Dependence, 156, 1–13.
• Evren, E. C., Saatçıoğlu, Ö., Evren, B., Yapıcı, A., & Çakmak, D. (2003). Alkol kullanım bozukluğunda cinsiyet farklılığı: Yatan hasta verilerinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 4(3), 96-100.
• Fonseca, F., Robles-Martínez, M., Tirado-Muñoz, J., Alías-Ferri, M., Mestre-Pintó, J. I., Coratu, A. M., & Torrens, M. (2021). A gender perspective of addictive disorders. Current Addiction Reports, 8, 89-99.
• Green, C. A. (2006). Gender and use of substance abuse treatment services. Alcohol Research & Health, 29(1), 55-62.
• Greenfield, S. F., Brooks, A. J., Gordon, S. M., Green, C. A., Kropp, F., McHugh, R. K., Lincoln, M., Hien, D., & Miele, G. M. (2007). Substance abuse treatmententry, retention, and outcome in women: A review of the literature. Drug Alcohol Dependence, 86(1), 1-21.
• Greenfield, S. F., Back, S. E., Lawson, K., & Brady, K. T. (2010). Substance abuse in women. Psychiatric Clinics, 33(2), 339-355.
• Guinle, M.I.B., Sinha, R. (2020). The role of stress, trauma, and negative affect in alcohol misuse and alcohol use disorder in women. Alcohol Research Current Reviews, 40(2), 1-5.
• Hantaş, Y., Maner, F., Erkıran, M., Turan, F., & Gökalp, P. (2003). Alkol-madde kullanım bozukluğu olan kadınlarda yeme özellikleri ve yeme bozuklukları taraması. Düşünen Adam, 16(1), 24-27.