Muş Lalesi (Tulipa Sintenisii Baker)’nde Seleksiyon Islahı ile Soğan Gelişimi ve Bazı Bitkisel Özelliklerin İyileştirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 17 - 30, 17.01.2025

Ahmet Yenikalaycı , Nazlı Aybar Yalınkılıç , Ali Bayram , Yaşar Karadağ , Mahir Özkurt

https://doi.org/10.47495/okufbed.1492734

Öz

Bu çalışma; Muş Alparslan Üniversitesi Muş Lalesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü tarafından Muş lalesi (Tulipa sintenisii Baker)’nde soğan ve bitki gelişimi özelliklerini seleksiyon ıslahı yolu ile iyileştirmek amacıyla 2020-2023 yılları arasında üç yıl süre ile yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre Muş Alparslan Üniversitesi kampüs alanı ve Yıldız Alparslan Tarım İşletmesinden alınan Muş Lalesi genotiplerinde bitki boyu değerleri 9-34 cm, yaprak sayısı 2-8 adet/bitki, toplam soğan ağırlığı 6,-47,37 g. ana soğan ağırlığı 1,4-46,79 g., toplam soğan sayısı 1-5 adet/bitki, ana soğan çapı 9.3-45.13 mm, ana soğan boyu 10,42-52,55 mm arasında bulunmuştur. Kullanılan soğanın ağırlığı ve büyüklüğü bir sonraki yıl elde edilecek bitkide soğan ve bitki gelişimini olumlu yönde etkilemiştir. Muş lalesi diğer lale türlerinden farklı olarak genelde bir ana soğandan 1 yavru soğan vermektedir, seleksiyon ıslahı çalışmaları ile yavru soğan verme potansiyeli 4-5 sayıya kadar çıkarılabilmiştir. Bu da Muş Lalesi (Tulipa sintenisii Baker)’nin diğer lale türleri gibi ticari olarak üretilebilmesine katkı sağlayacak önemli bir aşamadır.

Anahtar Kelimeler

Tulipa sintenisii, Soğan ağırlığı, Soğan çapı, Soğan gelişimi, Yavru soğan sayısı

Destekleyen Kurum

Muş Alparslan Üniversitesi Rektörlüğü Güdümlü Projesi

Proje Numarası

Muş Alparslan Üniversitesi Senatosunda 24.04.2019 tarihli 11 sayılı toplantısında III nolu karar sayısı ile güdümlü proje olarak yürütülmesine karar verildi.

Teşekkür

Bu araştırmanın “Muş Lalesinde Seleksiyon Islahı İle Çeşit Geliştirilmesi Projesi” kapsamında güdümlü proje olarak yürütülmesini sağlayan ve destekleyen Muş Alparslan Üniversitesi’ne teşekkür ederiz.

Selection Breeding Studies on The Bulb and Plant Development of The Mus Tulip (Tulipa Sintenisii Baker)

Öz

This study was conducted by Muş Alparslan University Muş Tulip Application and Research Centre Directorate for three years between 2020-2023 to improve the bulb and plant growth characteristics of Muş tulip (Tulipa sintenisii Baker) through selection breeding. The results of the study show that the plant height of Muş tulip genotypes from Muş Alparslan University campus and Yildiz Alparslan Agricultural Enterprise.was between 9-34 cm, the number of leaves was 2-8 pieces/plant, the weight of total bulbs was 6,1-47,37 g, the weight of the main bulbs was 1,4-46,79 g, the number of total bulbs was 1-5 pieces/plant, the diameter of the main bulbs was 9,3-45,13 mm and the length of the main bulbs was 10,42-52,55 mm. The weight and size of the bulb used had a positive effect on the growth of the bulb and the plants the following year. In contrast to other tulip species, the Muş tulip usually produces 1 young bulb from a mother bulb, but with the help of selection breeding studies, the potential to produce young bulbs could be increased up to 4-5. This is an important step that will contribute to the commercial production of the Mus Tulip (Tulipa sintenisii Baker) as well as other tulip species.

Anahtar Kelimeler

Tulipa sintenisii, Bulb weight, bulb diameter, Bulb development, Number of juvenile bulbs

Proje Numarası

Muş Alparslan Üniversitesi Senatosunda 24.04.2019 tarihli 11 sayılı toplantısında III nolu karar sayısı ile güdümlü proje olarak yürütülmesine karar verildi.

Kaynakça

• Ali M., Khattak AM., Ullah K., Ibrahim M. Performance Of exotic tulip cultivars under agroclimatic conditions of Peshawar, J. Bioresource Manage 2015; 2(3): 1-8.
• Alp Ş. Doğal Çicek soğanları ve ters lale koruma önlemleri ve yetiştiriciliği. Doğal Çiçek Soğanları Derneği, Altınova-YALOVA 2006, Yayın No: 2, ISBN:975-00731-1-8, s.1-44.
• Anonim. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri, Erişim tarihi:22.05.2024.
• Arslan N., Baydar H., Kızıl S., Karık Ü., Şekeroğlu N., Gümüşcü A. Tıbbi aromatik bitkiler üretiminde değişimler ve yeni arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi 2010; 492-503.
• Balkaya A., Cankaya S., Özbakir M. Use of canonical correlation analysis for determination of relationships between plant characters and yield components in winter squash (Cucurbita maxima Duch.) populations. Bulgarian Journal of Agricultural Science 2011; 17(5): 606-614.
• Başkent A. Rink (Yüzük) kültüründe farklı katı ortamların lale soğanı oluşumu ve özelliklerine etkileri. A. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2008.
• Baydar H., Telci İ. Tıbbi ve aromatik bitkilerde ıslah. Tohumluk, Tescil ve Sertifikasyon, Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 2015; 4(15): 12-21
• Baytop T. Türkçe bitki adları sözlüğü. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları 1997, 578, ISBN: 975–16–0542–3.
• Bermejo JEH., Sanchez EG. Tulips: An ornamental crop in the Andalusian Middle Ages. Economic Botany 2009; 63(1): 60-66.
• Davis PH. The flora of Turkey. Edınburg at The Unıversity Edinburg 1965-1988; 1-8.
• De Hertogh AA. Marketing and research requirements for lilium in Nort America. Acta Horticulture, Taejon 1996.
• De Hertogh AA., Le Nard M. Wold production and horticultural utilization of flower bulbs. Elsevier Science Publishers, Cap, 2., Amsterdam 1993.
• Dole JM., Wilkins HF Floriculture principles and species. H. ISBN: 0- 13-374703-4, Prentice Hall Inc., Printed USA 1999.
• Ghaffoor A., Maqbool I., Waseem K., Quraishi A. In vitro response of (Tulipa gesteriana L.) to various growth regulators. International Journal of Agriculture and Biological Sciences 2004; 6 (1): 1168-1169.
• Gürsan K. Lale (tulip).Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yalova 1996.
• İzgi Saraç Y., Baklaya A., Deligöz I. Süs bitkileri ıslahı. S. Kazaz, YY. Mendi (ed) Süs Bitkileri Islahı Kitabı. Türler 2021; 9, 377-418. Ankara: Gece yayınları.
• Kızıl S., Sesiz U. Yarı kurak iklim koşullarında farklı dikim zamanlarının Tulipa sintenisii Baker’da bazı agronomik özellikler üzerine etkisi. VI. Süs Bitkileri kongresi, 19-22 Nisan 2016. Antalya.
• Kiani M., Memariani F., Zarghami H. Molecular analysis of species of Tulipa L. from Iran based on ISSR markers. Plant systematics and evolution 2012; (298): 1515-1522.
• Kuijpers AM., Langens-Gerrits M. Propagation of tulip in vitro. Acta Hortic 1997; (430): 321-324.
• Muisers JJM., Oeveren JC., Tuyl JM. Breeding as a tool for improving postharvest quality characters of lily and tulip flowers. Acta Horticulture 2001.
• Salman A., Wallace MY. Farklı ticari lale çeşitlerinin bayındır ekolojik koşullarındaki floristik özellikleri. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2020; 34(Özel Sayı): 319-326.
• Salman A., Zeybekoglu E., Alp S., Ozzambak ME. Effects on plant growth and bulb growth of different planting times on Tulip Varieties, Bahce Journal of Atatürk Central Horticultural Research Institute 2016; 887-892 (in Turkish).
• Ürgenç Sİ. Ağaç ve süs bitkileri fidanlık ve yetiştirme tekniği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Fakülte Yayın No: 442, ISBN 975-404- 445-7, 1998, İstanbul.
• Xing G., Qu L., Zhang Y., Xue L., Su J., Lei J. Collection and evaluation of wild tulip (Tulipa spp.) resources in China. Genetic Resources and Crop Evolution 2017; (64): 641-652.
• Yenikalaycı A., Aybar Yalınkılıç N., Bayram A. Muş Lalesi (Tulipa sintenisii Baker)’nde farklı yetişme ortamlarının soğan gelişimi üzerine etkileri. Akademik Ziraat Dergisi 2023; 12(1): 15-20.
• Yenikalaycı A., Aybar Yalınkılıç N., Özkurt M., Karadağ Y. Muş Lalesi (Tulipa Sintenisii Baker)’nde seleksiyon ıslahı çalışmaları. Ispec 6th International Conference On Agriculture, Animal Science And Rural Development May 16-18, 2021 Siirt, Turkey.