Halid Ziya'nın Mensur Şiirleri'nde Anlamsal Yapılar

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 90 - 103, 30.12.2022

Taner Turan

https://doi.org/10.54990/okufed.1212542

Öz

Türk edebiyatının yenileşmesi ve gelişmesiyle birlikte yeni yazınsal türler ortaya çıkmıştır. Fransız edebiyatının etkisiyle Türk edebiyatında ortaya çıkan mensur şiir, bu türlerden biridir. Mensur şiir özellikle Mehmed Celâl, Mustafa Reşid, Halid Ziya ve Mehmet Rauf gibi isimlerin eserleriyle 19. yüzyılda gelişim göstermiş ve pek çok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Türk romanının en önemli isimlerinden biri olan Halid Ziya’nın Mensur Şiirler ve Mezardan Sesler adlı eserleri de bu bağlamda önemlidir. Bu çalışmada romantik bir bakış açısının hâkim olduğu Halid Ziya’nın Mensur Şiirler adlı eseri incelenmiştir. Ancak eser, anlambilim ve göstergebilimin kavramsal alanından hareketle ele alınmıştır. Bu noktada büyük ölçüde Greimas’ın görüşleri takip edilmiş ve Mensur Şiirler’de yer alan anlamsal yapılar şu temel karşıtlıklar aracılığıyla ortaya konulmuştur: Yaşam/ölüm, geçmiş/bugün, hayal/hakikat, kır/kent, ses/sessizlik, yer/gök, aydınlık/karanlık ve hareket/durgunluk. Söz konusu temel karşıtlıkların belirlenmesinin ardından, Mensur Şiirler’den örnekler aracılığıyla anlamsal yapıların nasıl oluşturulduğu ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halid Ziya, Mensur Şiir, Anlambilim, Anlamsal Yapı

Semantic Structures in Halid Ziya’s Mensur Şiirler

Öz

With the renewal and development of Turkish literature, new literary genres have emerged. Prose poetry, which emerged in Turkish literature under the influence of French literature, is one of these genres. Prose poetry developed especially in the 19th century with the works of names such as Mehmed Celâl, Mustafa Reşid, Halid Ziya and Mehmet Rauf and was studied by many researchers. The works of Halid Ziya, one of the most important names of Turkish novel, called Mensur Şiirler and Mezardan Sesler, are also important in this context. In this study, Halid Ziya's work called Mensur Şiirler, which is dominated by a romantic point of view, has been examined. However, the work has been discussed through the concepts of semantics and semiotics. At this point, the views of Greimas were followed to a large extent and the semantic structures in the Mensur Şiirler were revealed through the following basic contradictions: Life/death, past/present, fantasy/reality, rural/urban, sound/silence, earth/sky, light/darkness and movement/stability. After the determination of these basic contradictions, how the semantic structures were created through examples from Mensur Şiirler was analyzed in detail.

Anahtar Kelimeler

Halid Ziya, Poem Prose, Semantics, Semantic structure

Kaynakça

• Abdülhak Hâmid. (1879). Sahra. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Ahmet Mithat Efendi ve Fatma Aliye Hanım. (2014). Hayal ve Hakikat. (haz. Semih Doğan). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Akı, N. (1986). Mensur Şiir. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (Yay.Kur. Ezel Erverdi, Mustafa Kutlu, İsmail Kara). İstanbul: Dergâh Yayınları, 263-264.
• Andı, M. F. (2000). Halid Ziya’nın Mensur Şiirleri-I: Mensûr Şiirler. Edebiyat Araştırmaları I. İstanbul: Kitabevi, 85-104.
• Arslan, O. H. (2006). Dil Şairin Nesi Olur?. İstanbul: Digraf Yayıncılık.
• Çetişli, İ. (1986). Servet-i Fünûn’da Mensûr Şiir. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Gariper, C. (2006). Türk Edebiyatında Mensur Şiir Literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 341-409.
• Greimas, A. (1983). Structural Semantics. Nebreska: University of Nebraska Press.
• Greimas, A. & Courtes, J. (1982). Semiotics and Language an Analytical Dictionary. Bloomington: Indiana University Press.
• Guiraud, P. (1999). Anlambilim. (çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual.
• Horata, O. (2012). Nef’i’nin “Sözüm” Redifli Kasidesinin İstiare Zemini. bilig, 61, 143-156.
• Kaplan, M. (2014). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kövecses, Z. (2010). Metaphor A Practical Introduction. New York: Oxford University Press.
• Löwy, M. ve Sayre, R. (2016). İsyan ve Melankoli Moderniteye Karşı Romantizm. (çev. Işık Ergüden). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Recaizâde Mahmud Ekrem. (1884). Takdir-i Elhân. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• 106 Saussure, F. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (çev. Berke Vardar). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Şemsettin Sami. (2015). Kamus-ı Türkî. (haz. Paşa Yavuzarslan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tevfik Fikret. (2017). Rübâb-ı Şikeste-Târih-i Kadîm-Rübâbın Cevabı. (haz. Abdullah Uçman ve Hasan Akay). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Turan, T. (2022). Abdülhak Hâmid’in Şiir Dilinin Biçemsel İşleyişi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uşaklıgil, H. Z. (2014). Kırk Yıl. (haz. Nur Özmel Akın). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2017). Mensur Şiirler-Mezardan Sesler. (haz. Ferhat Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yücel, T. (2015). Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları.