Öz
Isparta Müzesi metal eserler envanterine kayıtlı 110 parçadan oluşan bir
grup metal eserin koruma ve onarım işlemleri 2010-2014 yılları arasında Ankara
Üniversitesi Başkent Meslek Yüksekokulu Metal Eserler Koruma ve Onarımı
Laboratuvarında yapılmıştır. Isparta Müzesi’ne ait bu eserlerden satın alma yolu
ile edinilmiş ve daha önce yayınlanmamış beş balta, yedi hançer, bir mızrak ucu ve
üç ok ucundan ibaret on dört tunç silah bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.
Çevre illerde sistematik arkeolojik kazı yapılan en az birer yerleşim yeri bulunurken Isparta’da düzenli olarak yürütülen herhangi bir Tunç Çağ yerleşimi kazısı
mevcut değildir. Tunç Çağ’da Isparta’nın kültür tarihine ilişkin bilgilerimiz yüzey
araştırmaları ile Harmanören Nekropolü’nde yapılan kazılardan elde edilen verilerle sınırlıdır. Mehmet Özsait’in uzun yıllardan bu yana bölgede büyük bir hassasiyetle sürdürdüğü yüzey araştırmaları sonuçlarından İlk Tunç Çağ I (Yaklaşık M.Ö.
3200-2700) ve II (Yaklaşık M.Ö. 2700-2400) yerleşimlerinin varlığına işaret eden
buluntuların çok sayıda ve coğrafi olarak geniş bir alana yayılmış olduğu, bununla
beraber Orta ve Son Tunç Çağ’a ait buluntu sayısı ve coğrafi dağılımının daha
sınırlı olduğu anlaşılmaktadır (fig. 1). Stratigrafik kontekse bağlı buluntu sayısının
azlığı nedeni ile Isparta Müzesi’ne satın alma ve/veya müsadere yolu ile kazandırılmış Tunç Çağa ait eserlerin yayınlanması, bölgenin bu dönem kültür tarihini
anlayabilmemiz açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle çalışmamız, daha önce
yayınlanmamış 14 parça tunç silahı incelemek, tanıtmak ve ait oldukları muhtemel
tarihleri saptayarak Isparta’nın Orta (M.Ö. 1900/1800-1650) ve Son Tunç Çağ
(M.Ö. 1650-1200) kültür tarihine ilişkin bilgilere bir nebze olsun katkıda bulunmak
amacını taşımaktadır.
Isparta’da uzun yıllardan bu yana sürdürülen yüzey araştırması ve az sayıdaki
arkeolojik kazı sonuçlarından Tunç Çağı yerleşimlerinin Isparta’nın güneybatısı,
kuzey ve kuzey doğusunda yoğunlaştığı, bu yerleşimlerin hemen hemen tamamının
İlk Tunç Çağ buluntusu verirken pek azında Orta ve Son Tunç Çağ buluntusunun ele geçtiği anlaşılmaktadır. Bölgede yapılan yüzey araştırmaları sonuçlarından
derlediğimiz bilgilerle oluşturduğumuz haritada bu durum açıkça görülmektedir
(fig. 1). Haritaya işlediğimiz 68 buluntu yerinden 67’sinde İlk Tunç Çağ buluntusuna rastlanırken yalnızca Atabey Göndürle Höyük, Büyükgökçeli Findos Höyük,
Eğridir Höyük, Gelendost Höyük, Gelendost Akmescit ve Gelendost İskele Höyük
ile Şarkikaraağaç Arak’da Orta ve/veya Son Tunç Çağ buluntuları ele geçmiştir.
Bu çalışmanın sonucunda on dört adet tunç silahı M.Ö. 2. binin hemen öncesi
ve içine tarihlendirmiş olmamız, Isparta’nın yalnızca İlk Tunç Çağ için değil, aynı
zamanda Orta ve Son Tunç Çağ için de büyük bir potansiyele sahip olduğunu
göstermektedir. Gelecekte bölgede yapılacak sistematik kazıların bu değerlendirmemizi doğrulayacak sonuçlar vermesi muhtemeldi
Anahtar Kelimeler
Kolcuklu balta hançer çift ağızlı balta minyatür balta mızrak ucu ok ucu.
Öz
A group of 110 metal artifacts from the Isparta Museum were treated in the
conservation laboratories of the Ankara University, Başkent Vocational School
(Object Conservation Program) between 2010 and 2014, of which 14 consisting
copper-alloy axes, daggers, a spearhead and an arrowhead compose the subject
material of this article.
Although there is at least one systematic excavation considering the prehistoric
times in all the neighbouring provinces of Isparta, there is no such research in
the city. Therefore, our knowledge on the cultural history of the Bronze Age of
Isparta is limited with data originating from an Early Bronze Age necropolis in
Harmanören and some field surveys. The surveys carried out by Mehmet Özsait in
Isparta indicate that the number of finds which belong to the Early Bronze Age I
(about 3200-2700 B.C.) and II (about 2700-2400 B.C.) settlements are much more
than those of the Middle Bronze Age (1900/1800-1650 B.C.) and Late Bronze Age
(1650-1200 B.C.), and that these settlements are spread over a wider area. As there
are very few artifacts with stratigraphic context, it is valuable to publish these small
finds from the Isparta Museum in order to understand the Bronze Age history of
the city. The aim of this article is to study, date and introduce a group of fourteen
Cu-alloy weapons and consequently contribute to the Middle and Late Bronze Age
cultural history of Isparta.
Results of the past surveys and archaeological excavations indicate that the
Bronze Age settlements are located at the southwest, north and northwest of
Isparta and that almost all produce Early Bronze Age finds, whereas only a few of them yield objects dated to Middle or Late Bronze Age. The map which is created
according to the information gained from these surveys and excavations clearly
demonstrates this situation (fig.1). In sixty seven of the total sixty eight findspots
shown in this map Early Bronze Age materials were produced, whereas only
seven of them (Atabey-Göndürle Höyük, Büyükgökçeli-Findos Höyük, Eğridir
Höyük, Gelendost Höyük, Gelendost-Akmescit, Gelendost-İskele Höyük and
Şarkikaraağaç-Arak) are dated to the Middle and Late Bronze Ages.
Fourteen of the Bronze objects studied in this article, are dated to the period
between late third millennium and late second millenium B.C. which indicates
that Isparta has a great potential not only in Early Bronze Age, but also during
the Middle and Late Bronze Ages. It is very likely that future excavations in this
district will produce more accurate information which will attest the conclusions
reached in this article.
Anahtar Kelimeler
Lugged axe dagger double axe miniature axe spearhead arrow head
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mayıs 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Sayı: 23 |