HYLLARİMA’DAN BİR GRUP FİGÜRİN

Yıl 2015, Sayı: 23, 359 - 396, 01.05.2015

Murat Çekilmez

Öz

Bu çalışmada, Hyllarima antik kentinden bulunan ve 1994 yılında Aydın
Arkeoloji Müzesi’ne hibe edilen bir grup figürin ele alınmaktadır. Antik dönemde
Karia Bölgesi sınırları içinde kalan Hyllarima antik kentinin kalıntıları Muğla
ili, Kavaklıdere ilçesi, Derebağ – Kapraklar Köyü’ndedir. Antik kentte kısa
süreli yüzey araştırmaları dışında kazı çalışmaları gerçekleştirilmemiştir. Yapılan
araştırmalarda kentin tiyatrosu, nekropolisi, mezarları ve diğer yapıları konusunda
ayrıntılı bilgilere ulaşılmıştır. Çalışma kapsamında üç giyimli Aphrodite rahibesi
figürini ve iki sadaklı ephebos figürini parçası değerlendirilmiştir. Kalıp tekniğiyle
ve yarı döküm şeklinde üretilen figürinlerin kili homojen yapılı, mika ve kum
katkılıdır. Küçük, yuvarlak pişirme delikli figürinlerin kaideleri yüksek dörtgen
formludur. Üretim özellikleri ve teknik detayları figürinlerin Roma İmparatorluk
Dönemi’nde üretildiklerini göstermektedir. Çalışmada yer alan TK. 1-3 nolu
figürinlerin, Aphrodite rahibesi olarak adlandırılan tipte oldukları saptanmıştır.
Khiton üzerine himation giyimli olan bu figürinler, Batı Anadolu’da Hellenistik
Dönem’den itibaren karşımıza çıkmaktadır. Özellikle sağ omuzlarındaki aslan
protomuyla bilinen rahibe tipinin Karia Bölgesi’ne özgü olduğu anlaşılmaktadır.
Bu nedenle bu tipteki figürinlerin, bölge koroplastiğindeki yeri ve tipin gelişimi
üzerinde durulmuştur. TK. 1-3 nolu figürinler, duruş, hareket ve elbisedeki kıvrım
yapısıyla İ.S. 2. yüzyılın stil özelliklerini yansıtmaktadır. Çalışmada ele alınan
diğer grup ise TK. 4-5 nolu genç erkek figürinlerinden oluşmaktadır. Ephaptis
giyimli olan ve ayakta verilen figürinler, omuzlarındaki sadakla birlikte işlenmiştir.
Çalışmada tipin kökeni, gelişimi ve ikonografisi üzerinde durulmuştur. Yapılan
araştırmalar bu tipin ilk örneklerinin Smyrna kökenli mezar stellerinde görüldüğünü
daha sonra figürinlerde de sevilerek kullanıldığını göstermiştir. Tipoloji açısından
İ.Ö. 4. yüzyıldaki figür tiplerine dayanan bu genç erkek tipinin Hellenistik ve
Roma İmparatorluk Dönemi’ndeki modasına değinilmiştir. Değerlendirilen eserlerin tanımı yapıldıktan sonra eserlerin sınıflandırılması yapılmıştır. Detaylı olarak
tanımlanan örnekler daha sonra ikonografik yönden incelenmiştir. İkonografik özellikleri, bu tipteki sadaklı genç erkeklerin okçulukla ilgilenen profesyonel sporcularla ilgili olduğunu göstermiştir. Bu örneklerin tipolojileri, diğer çağdaş merkezler
ve kontekstlerdeki buluntularla karşılaştırılarak tarihlendirme yapılmıştır. Yapılan
stilistik ve tipolojik incelemeler, Hyllarima buluntularının Roma İmparatorluk
Dönemi stilini yansıttığını göstermiştir. Özellikle Karia Bölgesi örneklerinde
daha yoğun görülen tipler bölgenin, Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi
koroplastiği içerisinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karia, Hyllarima, Koroplastik, Terrakotta Figürinler, Roma İmparatorluk Dönemi.

A Group of Figurines from Hyllarima

Öz

A group of figurines found in Hyllarima (today known as Derebağ-Kapraklar
village, Kavaklıdere town in Muğla) within the borders of Caria were handed to
the Aydın Archaeological Museum in 1994; these will be discussed in this study.
No excavation work was carried out in the ancient city except the short-term survey researches. In recent survey researches, detailed information is obtained on
the theatre, necropolis and tombs of the city. Within the scope of the study, three
figurines of the priestesses of Aphrodite which are dressed and two ephebos figurines with quivers are evaluated. The clay of the figurines, which are produced by
the molding technique and are semi-mouldings, is homogenous and contains mica
and sand. The ground fire holes of the figurines are small. Their bases have high
tetragonal forms. Production characteristics and technical details of the figurines
show that they were produced in the Roman Imperial Period. The figurines TK. 1-3
belong to the type known as ‘Aphrodite’s priestess’. These figurines with himation
and chiton appear since the Hellenistic Period in Western Anatolia. It is determined
that this type, known especially with the lion protom on the right shoulder is peculiar to the Carian region. As a result the figurines numbered as TK. 1-3 reflect the
stylistic characteristics of the 2nd century AD with their postures, positions and
hemline structures. The origin, development and iconography of the other group
discussed here, numbered as TK. 4-5, consist of young men figurines with quivers
who were dressed with ephaptis. The recent studies show that the earliest forms of
this type are seen in funerary steles originating from Smyrna. The Hellenistic and
Roman Imperial Period fashion of this type go back to figures of the 4th century
BC in terms of typology. The iconographical characteristics of these samples show
that the young men with quivers were related to professional sportsmen who were
interested in archery. Dating is carried out by comparing the typologies of those
samples with the findings in other contemporary cities and contexts. Stylistic and
typological examinations showed that the Hyllarima findings reflect the style of Roman Imperial Period. The types especially seen more intentionally in the
samples of the Carian region is evaluated in the coroplastic of the Hellenistic and
Roman Imperial Period.

Anahtar Kelimeler

Caria, Hyllarima, Coroplastic, Terracotta Figurines, Roman Imperial Period.

Kaynakça

• Adiego 2007 Adiego, I. J., The Carian Language, Leiden.
• Adiego v.d. 2005 Adiego, I. J. – P. Debord,– E. Varinlioğlu, “La stèle caro-grecque d’Hyllarima, (Carie)”, REA 107, 601-653.
• Aybek v.d. 2009 Aybek, S. – M. Tuna – M. Atıcı, İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Heykel Kataloğu, Ankara.
• Baldıran 1990 Baldıran, A., Stratonikeia Nekropol Buluntuları (Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• Baudat 1953 Baudat, B., “Terres cuites de l’Ecole française d’Athènes”, BCH 77/1, 1-45.
• Bieber 1959 Bieber, M., “Roman Men in Greek Himation (Romani Palliati) a Contribution to the History of Copying”, Proceedings of the American Philosophical Society 103/3, 374-417.
• Boysal – Kadıoğlu 1998
• Boysal, Y. – M. Kadıoğlu, “1997 Yılı Stratonikeia Nekropol Çalışmaları”, KST XX/II, 215-228.
• Çakıcı 2007 Çakıcı, M., “Milas İsmetpaşa Mahallesi, 284 Ada, 23-3 Parsellerde Kurtarma Kazısı”, MKKS 15, 83-94.
• Çekilmez 2014 Çekilmez, M., Tralleis Güney Nekropolü Terrakotta Figürinleri (Adnan Menderes Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Aydın.
• Dillon 2006 Dillon, S., Ancient Greek Portrait Sculpture. Contexts, Subjects, Styles, Cambridge.
• Duchene – Mathieux 2007
• Duchene, H. – N. Mathieux, La lettre et L’Argile, Autour d’une Semaine de Fouilles à Myrina, Dijon.
• Hallett 2005 Hallett, C. H., The Roman Nude, Heroic Portrait Statuary 200 BCAD 300, Oxford Studies in Ancient Culture and Representation, Oxford.
• Henry 2009 Henry, O., Tombes de Carie, Architecture Funéraire Et Culture Carienne VI-II S. AV. J.-C, Rennes.
• Horn 1931 Horn, R., Stehende Weibliche Gewandfiguren in der Hellenistischen Plastik, RM Ergänzungsheft 2, München.
• Hornblower 1982 Hornblower, S., Mausolus, Oxford-New York. Işın 2007 Işın, G., Patara Terrakottaları Hellenistik ve Erken Roma Dönemleri, Patara 1, İstanbul.
• Grossman 2001 Grossman, J. B., Greek Funerary Sculpture, Catalogue of the Collections at the Getty Villa, Los Angeles.
• Kassab 1988 Kassab, D., Statuettes en Terre Cuite de Myrina. Corpus des Signatures, Monogrammes, Lettres et Signes, Institut Français d‘Etudes Anatoliennes d’Istanbul, Paris.
• Kassab-Tezgör 2007 Kassab-Tezgör, D., Tanagréennes d’Alexandrie Figurines de Terre Cuite Hellénistiques des Nécropoles Orientales, Etudes Alexandrines 13, Le Caire.
• Kızıl 2009 Kızıl, A., “1990-2005 Yılları Arasında Mylasa’da Kurtarma Kazıları Yapılan Mezarlar ve Buluntuları Üzerinde Genel Bir Değerlendirme”, Die Karer und die Anderen, Internationales Kolloquium an der Freien Universitat Berlin, 13 bis 15 Oktober 2005 (ed. F. Rumscheid), Berlin, 397-463.
• Kleiner 1992 Kleiner, D. E. E., Roman Sculpture, Yale Publications in the History of Art (ed. W. B. Cahn), London.
• Lang-Auinger 2007 Lang-Auinger, C., “Terrakotten”, Die Basilika am Staatmarkt in Ephesos, 2. Teil: Klassischer bis Römischer Zeit, FiE IX/2/3, Wien, 124-169.
• Leyenaar-Plaisier 1979 Leyenaar-Plaisier, P. G., Les Terres Cuites Grecques et Romaines, Catalogue de la Collection du Musée National des Antiquités a Leiden, Leiden.
• Lewerentz 1993 Lewerentz, A., Stehende männliche Gewandstatuen im Hellenismus, Ein Beitrag zur Stilgeschichte und Ikonologie hellenistischer Plastik, Antiquitates, Schriftenreihe Archäologische Forschungsergebnisse 5, Hamburg.
• Linfert 1976 Linfert, A., Kunstzentren Hellenistischer Zeit, Studien an Weiblichen Gewandfıguren, Wiesbaden.
• Marchese 1976 Marchese, R. T. A., History of Urban Organization in the Lower Maeander River Valley, Regional Settlement Patterns to the Second Century A.D. Dissertation in Ph. D. New York University.
• Marchese 1986 Marchese, R. T., The Lower Maeander Flood Plain, A Regional Settlement Study, BAR International Series 292 (i), Oxford.
• Marchese 1989 Marchese, R. T., The Historical Archaeology of Northern Caria: A Study in Cultural Adaptations, BAR International Series 536, Oxford.
• Melchert 2010 Melchert, H. C., Further Thoughts on Carian Nominal Inflection, Proceedings of the First International Conference on Hellenistic Karia, Oxford, 29 June - 2 July 2006 (ed. R. van Bremen – J.-M. Carbon, Bordeaux, 177-186.
• Meriç 2002 Meriç, R., Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Stattsmarkt in Ephesos, FiE IX/3, Wien.
• Meriç 2007 Meriç, A. E., Metropolis Ana Tanrıça Kült Mağarası (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir.
• Mollard-Besques 1963 Mollard-Besques, S., Catalogue Raisonné des Figurines et Reliefs en Terre-Cuite Grecs et Romains II Myrina, Musée du Louvre et Collections des Universites de France, Paris.
• Mollard-Besques 1972 Mollard-Besques, S., Catalogue Raisonné des Figurines et Reliefs en Terre-Cuite Grecs et Romains III, Epoques Héllenistique et Romaine Grèce et Asie Mineure, Paris.
• Özkan – Atukeren 1999 Özkan, T. – S. Atukeren, “Cevizcioğlu Çiftliği Nekropolü Kazıları”, Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi, İzmir, 43-54.
• Özgan 1999 Özgan, R., Die Skulpturen von Stratonikeia, Forschungsstelle Asia Minor im Seminar für Alte Geschichte der Westfälischen Wilhems-Universität Münster, AMS 32, Bonn.
• Öztürk 2007 Öztürk, F., Efes Müzesi‘nden Bir Grup Terrakotta Figürin, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Pfuhl – Möbius 1977 Pfuhl, E. – H. Mobius, Die Ostgriechischen Grabreliefs I, Mainz am Rhein.
• Pfuhl – Möbius 1979 Pfuhl, E. – H. Mobius, Die Ostgriechischen Grabreliefs II, Mainz am Rhein.
• Queyrel 1988 Queyrel, A., Les Figurines Hellénistiques de Terre Cuite, Amathonte IV, Études Chypriotes X, Paris.
• Ridgway 1990 Ridgway, B. S., Hellenistic Sculpture II, The Styles of ca. 200- 100 B.C, Wisconsin.
• Ridgway 2001 Ridgway, B. S., Hellenistic sculpture, The Styles of ca. 331-200 B.C., Wisconsin.
• Smith 1994 Smith, R. R. R., “King and Philosophers”, Images and Ideologies, Self-Definition in the Hellenistic World, (ed. A. Bulloch
• – E. S. Gruen – A. A. Lung – A. Steward), Berkeley, 202-211.
• Thompson 1963 Thompson, D. B., Troy, The Terracotta Figurines in the Hellenistic Period, Princeton.
• Tozkoparan 1998 Tozkoparan, A. M. Stratonikeia Akdağ Nekropolünde 7 Mezar ve Buluntuları (Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Konya.
• Töpperwein 1976 Töpperwein, E., “Terrakotten von Pergamon”, PF 3, Berlin. Uhlenbrock 1990 Uhlenbrock, J. P., “The Coroplast’s Art, Greek Terracottas of the Hellenistic World”, An Exhibition and Publication in Honor of Dorothy Burr Thompson on the Occasion of her Ninetieth Birthday, New York.
• Umar 1993 Umar, B., Türkiye’deki Tarihsel Adlar, Türkiye’nin Tarihsel Coğrafyası ve Tarihsel Adları Üzerine Alfabetik Düzende Bir İnceleme, İstanbul.
• Vierneisel-Schlörb 1997 Vierneisel-Schlörb, B., Kerameikos Die Figürlichen Terrakotten, I, Spätmykenisch bis späthellenistisch, München. Varinlioğlu – Debord 2004
• Varinlioğlu, E. – P. Debord, “Hyllarima 2002”, AST 21/1, 65-74.
• Varinlioğlu – Debord 2005
• Varinlioğlu, E. – P. Debord, “Hyllarima 2003”, AST 22/1, 63-68.
• Varinlioğlu – Debord 2006
• Varinlioğlu, E. – P. Debord, “Hyllarima 2004”, AST 23/1, 117-122.
• Varinlioğlu – Debord 2010
• Varinlioğlu, E. – P. Debord, “2008 Yılı Karia Araştırmaları”, AST 27/3, 1-8.
• Winter 1903 Winter, F., Die Typen der Figürlichen Terrakotten I - II., Berlin und Stuttgart.
• Yaylalı 1979 Yaylalı, A., Hellenistik Devir İzmir Kökenli Figürlü Mezar Stelleri (Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamıs Doçentlik Tezi), Erzurum.
• Yener – Özkan 1998 Yener, E. – M. K. Özkan, “Aydın Merkez Alihan Oğlu İsmail Türbesi Yanındaki Roma Mezarı Kurtarma Kazısı 1996”, MKKS VIII, 219-233.
• Zanker 1994 Zanker, P., “The Hellenistic Grave Stelai From Smyrna: Identity and Self-image in the Polis, Images and Ideologies”, Self-Definition in the Hellenistic World, (ed. A. Bulloch – E. S. Gruen – A. A. Lung – A. Steward), Berkeley, 212-230.