Öz
İlk buluntu yerlerinden biri olan Çanakkale Boğazı kıyısındaki Kilya Koyu’ndan
adını alan Kilya figürinleri, Ege Prehistoryası’nın ilginç görünümlü plastik eserlerindendir. Boyları genellikle 20 cm.’den kısa olan bu heykelcikler mermerden yapılmışlardır. Yassı bir gövde üzerinde penguen kanadını çağrıştıran kollara sahiptirler.
Yassı gövdesine kıyasla oldukça hacimli kafa, bu tip figürinleri özgün kılmaktadır.
Uzun bir boyunun üzerindeki bu kafada gözler minik birer çıkıntı şeklinde yapılıp
ilginç bir biçimde ve bilinçli olarak yukarıya bakar durumda belirtilmiştir. Burun
ve kulak tıpkı gözler gibi minik çıkıntılar şeklindedir. Ancak bazı örneklerde gözler
ve kulak hiç gösterilmemiştir. Ağız belirsizdir. Ayaklar oldukça narin şekilde uzatılıp bazen parmaklar da belirtilmeye çalışılmıştır. Tabaka kazısında bulunan eser
sayısı az olmakla birlikte Kilya figürinlerinin Son Kalkolitik Çağ’dan başlayarak
İlk Tunç Çağı başlarına kadar üretilmeye devam edildikleri anlaşılmaktadır. Bu
çalışmada Kilya tipindeki figürinlerin genel özellikleri anlatılmakta, bu tip figürinlerin de üretiminin yapıldığı bir atölye olduğu anlaşılan Kulaksızlar hakkında
bilgi verilmektedir. Kulaksızlar atölyesi, Manisa’ya bağlı Akhisar İlçesi’nin 16
km. güneydoğusunda yer alan Kulaksızlar köyünün yaklaşık 1 ila 1,2 km. güney
batısında yer almaktadır. Kulaksızlar, taş ve mermer kaplar ile Kilya da dahil
olmak üzere çeşitli tipteki figürinlerin yapıldığı bir atölyedir. Kulaksızlar’da Kilya
tipi figürinlerin taslağından son haline kadar tüm aşamalarına ait örnekler, atıklar,
hatalı üretimler ve üretimde kullanılan aletler saptanmıştır. Burada incelenecek iki
figürin parçası da yöre halkı tarafından Kulaksızlar’da bulunarak araştırma ekibine
telim edilmiştir1. Kulaksızlar’da gerçekleştirdiğimiz incelemeler sırasında yöre halkından çevre coğrafya hakkında bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Edinilen bilgiler
değerlendirildiğinde Kulaksızlar atölye sahası dışında, Kulaksızlar kadar yoğun
olmamakla birlikte güneybatıya, Akselendi’ye kadar uzanan ovalık alanda da
yağışlı geçen kış aylarında tarlalarda benzer eserlere rastlandığı anlaşılmıştır. Yöre
halkının gösterdikleri arazilere gidilerek uzun süreli incelemeler yapılmış ancak
olasılıkla mevsimin uygun olmaması nedeniyle benzer parçalar bulmak mümkün
olmamıştır. Kulaksızlar’da günümüzde figürin gövde parçalarının bile güçlükle
bulunduğu arazide 20 sene öncesine kadar sağlam durumda Kilya figürinlerinin
toplandığı yöre halkı tarafından bildirilmiş ve bu duruma sebep olarak özellikle
yurt dışına büyük meblağlar karşılığında bu eserlerin yasadışı satışının yapılması
gösterilmiştir. 1995 yılında SİT alanı kapsamında koruma altına alınmış olmasına
karşın bu atölyedeki en büyük tehlike bu tür faaliyetlerin engellenebilmesidir.
Arkeolojik çalışmalar sırasında oldukça ender rastlanan bu tür figürinlerin üretimin
yapıldığının belgelendiği tek atölye olan Kulaksızlar’ın bulunduğu sahanın arkeolojik kazılarla günışığına çıkartılarak üretim teknik ve aşamalarının çok daha net
bir şekilde anlaşılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kilya figürin Manisa Kulaksızlar Son Kalkolitik Çağ İlk Tunç Çağ
Öz
Kilia figurines, which are named after Kilia Bay on the coast of Dardanelles
– one of the earliest finding sites, are among the interesting plastic artifacts of
Aegean Prehistory. These figurines, which are usually shorter than 20 cm, are
made of marble. The arms attached to a flat body evoke the wings of a penguin.
The head, which is quite bulky compared to the flat body, adds a particular characteristic peculiar to this type of figurines. On this head situated on a long neck,
eyes are fashioned as tiny bulges and interestingly they look upward. The nose
and ears are made in the form of tiny bulges just like the eyes. Yet, eyes and ears
are not displayed at all in some examples. The mouth is indistinct. Feet stretch
forward very delicately and some examples reveal an attempt to mark out the toes.
Although the number of findings uncovered in the layer excavation is limited, it
is understood that Kilia figurines had been produced from the Late Chalcolithic
Period until the Early Bronze Age. This study introduces the general features of
Kilia figurines and provides information about Kulaksızlar which appears to be
a workshop where such figures were produced. Kulaksızlar workshop is located
about 1 to 1.2 km southwest of Kulaksızlar village which is situated 16 km southeast of the town of Akhisar in Manisa. Kulaksızlar is a workshop where stone and
marble vessels as well as various types of figurine including Kilia figurines were
produced. The excavations in Kulaksızlar brought to light examples, remnants,
scraps and production tools belonging to every stage of production from rough
drafts to finalized products of Kilia figurines. Both figurine pieces, which will be
examined in this study, was found by the local people in Kulaksızlar and handed
over to the research team. During the investigations carried out in Kulaksızlar, we
tried to obtain information from the local people about the geography of the environment. The obtained information have revealed that similar artefacts were found
outside Kulaksızlar workshop area, although not as many as those uncovered in
Kulaksızlar, in the fields in rainy winter months in the plains stretching along the southwest to Akselendi. Long term examinations were carried out in these fields
mentioned by the local people, but it was not possible to find similar pieces probably due to the inappropriate season. It was reported by the local people that until
20 years ago it was possible to find intact Kilia figurines in Kulaksızlar where
even body fragments can hardly be found today, and this current situation was
associated with the fact that these artefacts were sold especially abroad illegally in
exchange of large sums of money. Although this area was taken under protection
as an archaeological site in 1995, such illegal activities still constitute the biggest
threat in this workshop area. Since Kulaksızlar is documented as the only workshop where such rare type of figurines were produced, this area should be fully
unearthed by archaeological excavations and the production techniques and stages
applied in this workshop should be clarified to a greater extent.
Anahtar Kelimeler
Kilia figurine Manisa Kulaksızlar Late Chalcolithic Period Early Bronze Age
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mayıs 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Sayı: 18 |