Türk Kültür Coğrafyasında Artvin Halk İnançları

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 109 - 128, 31.01.2021

Onur Güven

Öz

Artvin ve çevresi tarih boyunca çok çeşitli toplulukların uğrak noktası olmuştur. Anadolu ve Kafkasya'nın; Doğu Karadeniz ve Kuzey Doğu Anadolu'nun kesişim noktasında bulunması bu sahanın hem tarihi hem kültürel anlamda zenginleşmesine sebep olmuştur. Zenginlik içerisinde sadece Türk menşeli topluluklar olmayıp aynı zamanda Gürcü ve Ermeni gibi farklı milletlerde kültürel katmanın içinde kendine yer bulmuştur. Bu çeşitlilikle beraber Artvin halk kültürü ve halk inanışları da bir o kadar gelişmiştir. Çalışmada yapılan tespitler ve diğer Türk coğrafyalarındaki halkın inancı ile karşılaştırıldığında açık bir şekilde bu şehrin inanç dünyası eski Türklerin izlerini taşıdığı söylenebilir. Halk inanışları geçmişten bugüne bir bölgeden başka bir bölgeye, bir toplumdan başka bir topluma değişiklik göstererek varlıklarını sürdürmüşlerdir. Çalışmada hem sözlü kültür geleneklerinin hem de halk inançları uygulamalarının çoğunlukla sürdüğü bir bölge olan Artvin'de inançların ne olduğu, Anadolu'nun diğer bölgelerinden ne gibi farklılık gösterdiğini ve bazı inanmaların kökeni açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Doğu Karadeniz, Artvin, Halk İnançları

Kaynakça

• Abdurrezzak, A. ve Kalafat, Y. (2019). "Pınarbaşı Halk İnançlarında "Arpad", "Angut", "Şiranga" Tanımlamaları ve Mitolojik Derinlikler", Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi Mustafa Aksoy Armağanı, c. 3, sy. 1, ss. 6-14.
• Altun, S. ve Khvedaliani, T. (2019). “Gürcü-Türk Halk Gösterileri “Berikaoba, Keenoba ve Orta Oyunu” Üzerine, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 29, ss.1-14.
• Arık, D. (2017). “İslam Öncesi Arap İnanışları”, Halk İnanışları El Kitabı (Ed. A. H. Eroğlu ve D. Arık), Ankara: Grafiker Yayımları, ss. 210-235.
• Artvinli, T. (2000). Yusufeli Külliyâtı, c. 2, Artvin, Yusufeli Belediyesi Yayınları.
• Ayçiçek, A. (2016), Rize’de Kıpçak İzleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, SBE.
• Bilgin, M. (2010). Doğu Karadeniz Tarih-Kültür-İnsan, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Boratav, P. N. (1958) “Dede Korkut Hikâyelerindeki Tarihi Olaylar ve Kitabın Te’lif Tarihi", Türkiyat Mecmuası, c. 13, ss. 31-62.
• Bulduk, Ü. (1996). "Dede Korkut, Oğuz Elleri ve Kafkaslar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 18, sy. 29, ss. 247-251.
• Çıblak, N. (2004). “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”, TÜBAR, 15, s. 103-125.
• Demiryürek, G. ve Öksüz, M. (2010). “Yusufeli’de Halk İnanmaları ve Efsaneler”, Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu, (Ed. M. Demirel ve M. Akıllı), Artvin, Mayıs 2010, ss. 361-369.
• Ekici, S. (2016). “Türk Halk Müziğinin Aktarımında Oda Toplantılarının Önemi ve Harput Kürsü Başı Örneği”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, c. 2, sy. 7, ss. 249-257.
• Eroğlu, A. H. (2017a). “Halk İnanışlarına Giriş”, Halk İnanışları El Kitabı (Ed. A. H. Eroğlu ve D. Arık), Ankara: Grafiker Yayımları, ss. 20-42.
• ______ (2017b). “Geçiş Dönemleri İle İlgili İnanışlar”, Halk İnanışları El Kitabı (Ed. A. H. Eroğlu ve D. Arık), Ankara: Grafiker Yayımları, ss.258-282.
• Gökçimen, A. (2005). "Artvin İlinin Sarıbudak Köyünde Nazarla İlgili İnanışlar", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı, sy, 27, ss. 197-201.
• Gömeç, S. Y. (1998). “Şamanizm ve Eski Türk Dini”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, ss. 51-92.
• Güngör, H ve Argunşah, M. (1998).Gagauzlar, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Güngör, H. (1992). “Kayseri’de Yaşayan Uygur ve Kazak Türklerinin Bazı Âdet ve İnanışları”, Milli Folklor, c.2, sy. 14, ss. 7-11. Güven, O. (2018). Artvin'in Kültürel Tarihinde Türk İzleri, Ankara: Kitap 72 Yayınları.
• Işık, A. (2001). Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (2013). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kalafat, Y. (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ______ (2019). .Azerbaycan-İran-Anadolu-Irak Halk İnançları Hattı, Ankara: Berikan Yayınevi.
• ______ (2009). İslâmiyet ve Türk Halk İnançları, Ankara: Berikan Yayınevi,
• ______ (1994). “Türk Halk İnançları Hususiyle Doğu Anadolu ve Toroslarda (Kırk) Motifi”, Milli Folklor, c. 3 sy. 22, ss.15-21.
• ______ (2010). Karşılaştırmalı Yusufeli Türk Halk İnançları”, Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu, (Ed. M. Demirel ve M. Akıllı), Artvin, ss. 371-381.
• ______ (2011). “Barak Baba ve Hayvan Ata Miti”, Erciyes Dergisi, 408, ss. 21-25.
• Kalafat, Y. ve Kaan Gündoğdu (2014). “Tokat Yöresi Halk İnançlarında Basmak-Basılmak ve Kuş Yenkmesi”, Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Tokat, ss.55-68.
• Karasüleymanoğlu, Ş. (2015). Artvin Halkbiliminden Çizgiler, Ankara: Yusufeli Belediyesi Yayınları.
• Keskin, Y. M. (2008). “Türk Toplumunda Nazar Olgusu ve Buna Karşı Geliştirilen Korunma ve Kurtulma Pratikleri: Elazığ Örneği”, Dini Araştırmalar, c. 11, sy. 32, ss. 191-214.
• Kılıç, S. (2017). “Halk Hekimliği/Sağaltma Ocakları İle İlgili İnanışlar” Halk İnanışları El Kitabı (Ed. A. H. Eroğlu ve D. Arık), Ankara: Grafiker Yayımları, 2017, ss. 310-323.
• Küçük, A. (2016). “Orta Asya’nın Yalmavuz/Celmoğuz’u ile Doğu Karadeniz Yöresi’nin Goncoloz’u Arasında Bir Karşılaştırma”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, 2/7, ss. 351-362.
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi, c. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Örnek, S. V. (2018). Türk Halkbilimi, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Subaşı, Ö. (2013). “XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti”, Turkish Studies, 8/5, Ankara, ss. 705-731.
• Şimşek Şişmanoğlu, Ş.(2018).“Türkçe ve Yunanca Kaynaklarda Karakoncolos/Kalikancaros İnancı” Millî Folklor, 120, ss. 184-197.
• Şişman, B. (2000). “Anadolu’da Yaşayan Halk İnançlarının Menşei Üzerine Bir Araştırma”, Milli Folklor, c. 6, sy. 46, ss.104-108.
• Tanyu, H. (1976). “Dinî Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerinde Bir Araştırma”, AÜİF Dergisi, sy. 20, ss. 123-142.
• Tokdemir, H. (1993). Artvin Yöresel Folkloru, Ankara: (Yy.).
• Toksoy, A. (2008). “Dede Korkut Destanlarında Tav-Eli ve Çevresi”, Turkish Studies, 3/1, ss. 121-128.
• http://yasarkalafat.info/?p=208 (Erişim Tarihi: 06.02.2020).
• http://www.chveneburi.net/kultur/berobana-h463.html (Erişim Tarihi: 07.02.2020).
• Kaynak Kişiler Kaynak Kişi-1:Ayşe Güven, Artvin/Merkez, 61 yaşında, Üniversite mezunu, (28.01.2019).
• KK-2:Cevriye Korkmaz, Yusufeli/Erenler, 59 yaşında, Ortaokul mezunu, (29.01. 2019)
• KK-3:Münire Orhan, Artvin/Merkez, 75 yaşında, İlkokul mezunu, (4.02. 2019)
• KK-4:Nurten Şahin, Artvin/Merkez, 84 yaşında, İlkokul mezunu. (4.02. 2019)