Avrupa Birliği Göç Politikalarında ‘İnsan Onuru’nun Yeri

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 63 - 72, 30.09.2022

Sinem Abka , Zühal Ünalp Çepel

https://doi.org/10.5152/OJFHSS.2022.1049952

Öz

İnsan onuru kavramı Antik Yunan’dan başlayarak gelişimini devam ettirmiş ve zamanla evrensel bir değer haline gelmiştir. Dini öğretiler ve felsefi yaklaşımların referans noktası olan bu kavram dünya savaşlarının ardından uluslararası hukuk metinlerinde vurgu yapılan temel değerlerden biri haline gelmiş olup, zaman içerisinde Avrupa düzeyinde geliştirilen hukuk metinlerinde de yer bulmuştur. 2000’li yıllarda göç olgusunun yarattığı insan hakları ihlallerine tanıklık edilmeye başlanmıştır. Bu doğrultuda uluslararası kamuoyu, küresel bir güç olmayı hedefleyen Avrupa Birliği’nden (AB) insan hakları ihlallerine son vermek üzere insan onurunu da dikkate alan hukuki düzenlemeler yapması ve bunları pratiğe dökmesi yönünde beklentiler geliştirmiştir.
Bu çalışma evrensel hukuki bir değer haline gelmiş olan insan onuru kavramının AB’nin göç politikalarını oluşturma ve uygulamaya koyma aşamasında hangi kapsamda yer edinebildiğini analiz etmektedir. Çalışmanın temel amacı insan haklarının vazgeçilmez unsuru olan insan onuru kavramını uluslararası ilişkiler disiplini içerisine dahil ederek bu kavramın uygulanabilirliğini AB politikaları çerçevesinde tartışmaktır. Analiz aşamasında insan onuru kavramını disiplinlerarası bir yöntemle ele alan Hicks’in (2011) insan onuruna yaraşır şekilde davranmanın uygulanabilirliğini ortaya koymak üzere önerdiği on temel unsura başvurulmuştur. Analiz neticesinde AB’nin ulus-üstü kurumlarının insan onurunu korumaya yönelik göç politikaları oluşturma konusunda çabaladığı, ancak üye devletler arasında dayanışma ruhunun sağlanamaması sebebiyle Birlik düzeyinde ortak bir politika geliştirilemediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, Göç, İnsan hakları, Temel haklar, İnsan onuru, İnsani kriz

Teşekkür

Bu makalenin kuramsal çerçevesi oluşturulurken eserlerinden faydalandığımız Dr. Donna Hicks ile tanışarak kendisini yüz yüze dinleme olanağı sağlayan Koç Üniversitesi Peacemakers Projesi ekibine 2013 yılında düzenledikleri Çalıştay’a katılma fırsatı tanıdıkları ve çalışmamıza yeni bir perspektif kazandırdıkları için teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• AA (2017). Sığınmacı Kotası. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/siginmaci-kotasi-ab-yonetimini-boldu/1002959, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Akarçay, P. (2019). İsveç’te göçmen politikaları ve entegrasyon. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 207-222.
• Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Antlaşma (2011). Antlaşma’nın Türkçe metni için bkz. https://www.ab.gov.tr/files/pub/antlasmalar.pdf, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı (2001). Şart’ın Türkçe metni için bkz. https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Avrupa_Birligi_Temel_Haklar_Sarti%E2%80%8B.pdf, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950). Sözleşme’nin Türkçe metni için bkz. https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• BBC (2015). Macaristan Başbakanı Orban: Sığınmacılar Hristiyan kökleri tehdit ediyor. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150903_macaristan_gocmen, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• BBC (2016). Köln’de yılbaşı gecesi toplu taciz krizi. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/01/160105_koln_saldiri, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Bulut, N. (2008). Eski Yunan’dan aydınlanma çağına insan onuru kavramının gelişimine genel bir bakış. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (3-4), 1-12.
• Civelek, J. (2006). Helsinki son senedi, Paris Şartı ve AGİT. Avrupa Araştırmaları Dergisi, 14 (1), 1-23.
• Convention determining the State responsible for examining applications for asylum lodged in one of the Member States of the European Communities (97/C 254/01), (Dublin convention), 19.08.1997.
• Council directive 2001/55/EC of 20 July 2001 on minimum standards for giving temporary protection in the event of a mass influx of displaced persons and on measures promoting a balance of efforts between Member States in receiving such persons and bearing the consequences thereof, OJ L. 212/12, 07.08.2001.
• Dalkıran, M. (2020). AB’nin Yeni Göç ve İltica Paktı aslında bir Geri Gönderme Paktı mı?. https://www.perspektif.online/abnin-yeni-goc-ve-iltica-pakti-aslinda-bir-geri-gonderme-pakti-mi/, (Erişim tarihi: 20.02.2021).
• Deutsche Welle (2017). Adalet divanı savcısı: Sığınmacı kotası gerekli. https://www.dw.com/tr/adalet-divan%C4%B1-savc%C4%B1s%C4%B1-s%C4%B1%C4%9F%C4%B1nmac%C4%B1-kotas%C4%B1-gerekli/a-39839425, (Erişim Tarihi: 20.02.2021).
• Eisenberger, N. I. (2012). Broken hearts and broken bones: A neural perspective on the similarities between social and physical pain. Current Directions in Psychological Science, 21 (1), 42-47.
• Euractiv (2018). Bulgaria under fire for ill-treatment of asylum-seekers. https://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/bulgaria-under-fire-for-ill-treatment-of-asylum-seekers/, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Euractiv (2019). EU takes Hungary to court over ‘Stop Soros’ migrant law. https://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/eu-takes-hungary-to-court-over-stop-soros-migrant-law/, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Euractiv (2020). Council of Europe flags concern over Poland’s treatment of detainees. https://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/council-of-europe-flags-concern-over-polands-treatment-of-detainees/, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Euronews (2017). AB'nin zorunlu kota sistemi uygulaması sona erdi. https://tr.euronews.com/2017/09/26/abnin-zorunlu-kota-sistemi-uygulamasi-sona-erdi, (Erişim tarihi: 27.03.2021).
• European Commission (2020). A fresh start on migration: Building confidence and striking a new balance between responsibility and solidarity. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1706, (Erişim Tarihi: 15.02.2021).
• European Parliament, First Emergency Relocation Scheme, Legislative Train, March 2021, https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-towards-a-new-policy-on-migration/file-1st-emergency-relocation-scheme, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Hicks, D. (2011). Dignity. Its essential role in resolving conflict. New Haven ve Londra: Yale Üniversitesi Yayınları.
• Hoş, S. H. (2017). İnsan hakları sorunu olarak kozmopolitan haklı savaş teorisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İnan, M. (2012). İnsani yardım ve Avrupa Birliği boyutu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948). Beyanname’nin Türkçe metni için bkz. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Kuru, G. (2017). Tarihsel süreçte insan onuruna kısa bir bakış. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16 (1-2), 179-208.
• Markard, N. (2020). Dostlar alışverişte görsün: Komisyon, AB sınırlarında yaşanan gerçeklikler hakkında hiçbir şey söylemeyen bir plan sunuyor. https://tr.boell.org/tr/2020/10/12/dostlar-alisveriste-gorsun-komisyon-ab-sinirlarinda-yasanan-gerceklikler-hakkinda-hicbir, (Erişim tarihi: 20.02.2021).
• Metin, Y. & Kaygısız, Ü. (2011). Avrupa Birliği’nde temel hakların korunması ve Lizbon Antlaşması’nın getirdiği yenilikler. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (1), 125-158.
• Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi (1951) ve 1967 Protokolü, Sözleşme ve Protokol’ün Türkçe metni için bkz. http://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.pdf, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• NTV (2017). Avrupa Adalet Divanı’ndan Macaristan’a Ret. https://www.ntv.com.tr/dunya/avrupa-adalet-divanindan-macaristana-ret,9Aq4gkam60OHwCs9K0B80A, (Erişim tarihi: 15.02.2021).
• Özcan, M. (2016). Avrupa Birliği’nde insan hakları. B. Akçay & İ. Göçmen (Der.), Avrupa Birliği: Tarihçe, teoriler, kurumlar ve politikalar içinde (ss. 789-813). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Öztürk, N. Ö. (2017). Geçici korumanın uluslararası koruma rejimine uyumu üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 66 (1), 201-216.
• Paris Şartı (1990). Şart’ın Türkçe metni için bkz. https://www.ihd.org.tr/par-rti/, (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Parmaksızoğlu, F. B. (2018). İnsan hakları, ahlak ve kültür açısından “onur” kavramına yaklaşımın kavramın tanımlanmasına etkileri. Dini Araştırmalar, 21 (54), 225-246.
• Perspektif (2020). Almanya’da sınır dışı edilenlerin sayısı 2019’da azaldı. https://perspektif.eu/2020/01/14/almanyada-sinir-disi-edilenlerin-sayisi-2019da-azaldi/, (Erişim tarihi: 02.02.2021).
• Regulation (EC) No 343/2003 of 18 February 2003 establishing the criteria and mechanisms for determining the Member State responsible for examining an asylum application lodged in one of the Member States by a third-country national, (Dublin II), 18.02.2003.
• Regulation (EU) 2015/2219 of The European Parliament and of the Council of 25 November 2015 on the European Union Agency for Law Enforcement Training (CEPOL), 4.12.2015.
• Regulation (EU) 2016/1624 of The European Parliament and of The Council of 14 September 2016 on the European Border and Coast Guard (FRONTEX), 16.09.2016.
• Regulation (EU) 2016/794 of The European Parliament and of The Council of 11 May 2016 on the European Union Agency for Law Enforcement Cooperation (Europol), 25.05.2016.
• Regulation (EU) No 439/2010 of The European Parliament and of The Council of 19 May 2010 establishing a European Asylum Support Office (EASO), 29.05.2010.
• Regulation (EU) No 603/2013 of The European Parliament and of The Council of 26 June 2013 on the establishment of 'Eurodac' for the comparison of fingerprints for the effective application of Regulation (EU) No 604/2013, 29.06.2013.
• Regulation (EU) No 604/2013 of The European Parliament and of The Council of 26 June 2013 establishing the criteria and mechanisms for determining the Member State responsible for examining an application for international protection lodged in one of the Member States by a third-country national or a stateless person, (Dublin III), 29.06.2013.
• Sputnik (2017). Macaristan: Göç, terörüzmin Truva atıdır. https://tr.sputniknews.com/avrupa/201703081027538447-macaristan-viktor-orban-goc-terorizm-truva-ati/, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Sputnik (2018). İsveç’te nüfusun 4’te 1’i göçmen. https://tr.sputniknews.com/avrupa/201806151033871865-isvec-nufus-dortte-biri-gocmen/, (Erişim Tarihi: 12.04.2021).
• Squire, V. (2020). Europe's migration crisis: Border deaths and human dignity. Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yayınları. Şimşek, O. (1999). Anayasa hukukunda insan onuru kavramı ve korunması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2016). Türkiye-Avrupa Birliği geri kabul mutabakatı. https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/18_mart_2016_turkiye_ab_zirvesi_bildirisi_.pdf, (Erişim Tarihi: 10.02.2021).
• The Hague Programme: Strenghtening freedom, security and justice in the European Union, Official Journal of the European Union, (2005/C 53/01), 3.3.2005 (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Toggenburg, G. (2019). The 1st of all EU-r rights: dignity and how the Charter contributes. https://beta.eurac.edu/en/blogs/eureka/the-1st-of-all-eu-r-rights-dignity-and-how-the-charter-contributes, (Erişim tarihi: 10.02.2021).
• Türk Dil Kurumu. Onur. https://sozluk.gov.tr/, (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Uluslararası Göç Örgütü (2020). Dünya göç raporu. https://publications.iom.int/es/system/files/pdf/wmr-2020-tu-ch-2.pdf, (Erişim Tarihi: 15.02.2021).
• UNHCR (2018). Desperate Journeys: Refugees and migrants arriving in Europe and at Europe's borders. https://www.unhcr.org/desperatejourneys/, (Erişim Tarihi: 10.01.2021).
• Van de Rakt, E. (2020). Avrupa Parlamentosu Milletvekili Erik Marquardt: “Göç yönetimi, mültecileri püskürtmek için bir tür hüsnütabire dönüşmüş durumda.”. https://tr.boell.org/tr/2020/10/12/avrupa-parlamentosu-milletvekili-erik-marquardt-goc-yonetimi-multecileri-puskurtmek-icin, (Erişim tarihi: 20.02.2021).