Kahramanmaraş Sheikh Muslim Mosque In Light Of New Findings

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 29, 77 - 91, 27.03.2024

Servet Özkan , Mehmet Pınar

https://doi.org/10.17822/omad.1419366

Öz

The mosque, which constitutes the subject of the study, is a building that is almost never mentioned in the literature. The construction date of the mosque, which does not have an inscription, is unknown. The structure with a transverse rectangular plan and wooden ceiling has survived to the present day with a number of renovations and repairs. The walls of the mosque used today have been raised from the upper level of the mihrab and windows have been added. The minaret, which is located independently of the structure, was added in the 1960s. In the examinations carried out at the basic level of the mosque, some findings were found suggesting that the structure is the first one. It is believed that the walls of the first harim were largely destroyed as a result of a natural disaster and the present-day harim was built. In addition, the decorations on the entrance door arch of today's harim should have been removed from the first harim entrance and placed here. These decorations are one of the important decorative elements of the mosque, which is quite simple. Here, the Seal of Suleyman and the passion flower motifs, which are quite widely used in Turkish-Islamic art, are embroidered. The mosque was restored by the General Directorate of Foundations in 2018. On February 6, 2023, the minaret of the mosque was destroyed from the body section in the Kahramanmaraş-based earthquake. The structure is in a stable condition today. It is thought that the determinations made at the basic level of the mosque will help the architectural change process and dating of the structure. It is aimed to evaluate the structure comprehensively and introduce it to the scientific community

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaraş, Mosque, Sheikh Muslim Mosque, Seal of Süleyman, Wheel of Fortune

YENİ TESPİTLER IŞIĞINDA KAHRAMANMARAŞ ŞEYH MÜSLİM CAMİİ

Öz

Çalışmanın konusunu oluşturan cami, literatürde neredeyse adı hiç geçmeyen bir yapıdır. Kitabesi bulunmayan caminin yapım tarihi bilinmemektedir. Enine dikdörtgen planlı ve ahşap tavanlı yapı, bir takım yenileme ve onarımlarla günümüze kadar ulaşmıştır. Bugün kullanılan harimin duvarları, mihrap üst hizasından itibaren yükseltilmiş ve pencereler eklenmiştir. Yapıdan bağımsız konumlanan minare 1960’larda eklenmiştir. Cami temel seviyesinde yapılan incelemelerde, yapının ilk harimi olduğunu düşündüren birtakım bulgulara rastlanmıştır. Doğal bir afet sonucu ilk harim duvarlarının büyük oranda yıkıldığı ve günümüzdeki harimin inşa edildiği düşünülmektedir. Ayrıca, bugünkü harim giriş kapı kemerindeki süslemeler, ilk harim girişinden sökülerek buraya yerleştirilmiş olmalıdır. Bu bezemeler, oldukça sade olan caminin önemli süsleme unsurlarındandır. Burada, Türk-İslam sanatında oldukça yaygın olarak kullanılan Mührü Süleyman ve çarkıfelek motifleri işlenmiştir. Cami, 2018 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremde caminin minaresi gövde bölümünden itibaren yıkılmıştır. Yapı ise günümüzde sağlam durumdadır. Cami temel seviyesinde yapılan tespitlerin, yapının mimari değişim süreci ve tarihlendirilmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir. Yapının kapsamlı olarak değerlendirilmesi ve bilim camiasına tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaraş, Cami, Şeyh Müslim Camii, Mührü Süleyman, Çarkıfelek

Kaynakça

• Allak, Fırat. “İstanbul Türbeler Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Şifa Tası” Motif Akademi Halkbilim Dergisi 16/43 (2023): 1327-1354.
• Altın, Alper. “Türk-İslam Kubbelerinde Çarkıfelek Formları” Sanat Tarihi Yıllığı 30 (2021): 29-80.
• Çakmak, Neslihan, “Osmanlıdan Cumhuriyete Kahramanmaraş’ın Değişen Mimari Çehresi” Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015.
• Çetin, Yusuf. “Türk-İslam Bezeme Sanatında Gamalı Haç (Svastika) ile Çarkıfelek Motiflerinin Köken ve İkonografik Anlamları Üzerine Bir Değerlendirme” Social Sciences Studies Journal 3/8 (2017): 353-365.
• Çetin, Yusuf ve Bingöl, Evren. “Erciş Tekler Mahallesi Mezarlığı’nda Bulunan Karakoyunlu Dönemi Mezar Taşları” Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23 (2020): 219-245.
• Çoruhlu, Tülin. “Maddi Kültür Verilerinin Işığında Goralıların Türklüğü Meselesi”. 38. ICANS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) içinde, 361-384. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 2008.
• Dursun, Necla. “Niğde Müzesi’ndeki Osmanlı Mühürleri”, History Studies 11/2 (2019): 573-600.
• Eker, Fevziye ve Köksöken, Furkan. “Kahramanmaraş, Adana ve Gaziantep Örnekleri Işığında Suriye-Zengi Üslubunun Mimari Süslemeye Etkileri” ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 13 (2023): 93-123.
• Göre, Zehra. “Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Maraş”. I. Kahramanmaraş Sempozyumu içinde, 733-740. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi, 2005.
• Gündoğdu, Hamza. “Kahramanmaraş-Mimari”. İslam Ansiklopedisi 24 içinde, 197-201, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001.
• Gündüz, Tufan. “Kahramanmaraş”. İslam Ansiklopedisi 24 içinde, 192-196. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001.
• Karataş, Mehmet. “20. Yüzyılın Başlarında Maraş’ın Sosyokültürel ve Ekonomik Durumu”. I. Kahramanmaraş Sempozyumu içinde, 599-607, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları, 2005.
• Kırkıl, Tolga ve Erten, Erkin. “Adana Kent Merkezinde Cami Mimarisinin Geçmişten Günümüze Gelişimi” Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 19/5 (2008): 78-87.
• Koç, Kemalettin. Kahramanmaraş’ta Sosyal Hayatin Fiziki Yapıya Etkisi. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları, 2010.
• Tekin, Rahmi. “Zülkadir Beyliği ve Osmanlı Devleti Zamanında Maraş’ta Yapılan Vakıf Eserler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2000): 309-340.
• Özkarcı, Mehmet. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Kahramanmaraş-46. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007.
• Özkul, Kifayet. “Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Bezemeleri” Uluslararası İdil-Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi 2/3 (2020): 56-81.
• Öztürk, Şahabettin. “Van Hüsrev Paşa Külliyesi Mimari Restorasyon ve Onarımı” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 27/46 (2021): 23-43.
• Pala, İskender. “Mühr-i Süleyman”. İslam Ansiklopedisi 31 içinde, 523-525. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2020.
• Palutoğlu, Mahmut ve Şaşmaz, Ahmet. “29 Kasım 1795 Kahramanmaraş Depremi, Güney Türkiye” Maden Tetkik ve Arama Dergisi 155 (2017): 191-206.
• Ramazanoğlu, Gözde. Adana’da Tarih Tarihte Adana. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006.
• Ramazanoğlu, Ökkeş, “234. Numaralı Şer'iye Sicili H 1322-1325 M 1904-1907 (Değerlendirme ve Transkripsiyon)” Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 1996.
• Sönmeztürk, Gözde, “Kahramanmaraş (Merkez) Minareleri” Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, 2022.
• Taşkan, Demet. “Trabzon’da Natürmort Desenli Ahşap Minberler”, Akdeniz Sanat 13 (2019): 227-245.
• Tercanlı, Akın. “Mühr-i Süleyman Motifli Bir Kaide: Kilis İbrahim Efendi Camii Minaresi” Dini Araştırmalar 26/64 (2023): 183-206. Tokuş, Ömer. “Temran Köyü Camii, Çeşme Kitabesi ile Mezar Taşları” Bingöl Araştırmaları Dergisi 2/2,9 (2016): 9-29. Top, Mehmet ve Yunus, Ömer Avni. “Ahlat Taht-ı Süleyman Mezarlığındaki Usta Kitabeli Mezartaşları”. Türkmes 2019 Tam Metin Bildiriler içinde, 58-92. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020. Varnacı Uzun, Funda ve Somuncu, Mehmet. “Depremler Sonrası Antakya Kentsel Kültürel Mirası Hakkında Değerlendirme” Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi 10/1 (2023): 9-23. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Evkaf (C. EV. Evkaf), Dosya No: 158, Gömlek No: 7881, Tarih: 19 Muharrem 1275 (29 Ağustos 1858).