Disturbing the Peace in Galata and Pera: Soldiers of the Embassy Ma'iyyet Ferry

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 29, 183 - 203, 27.03.2024

İlyas Ak , Murat Hanilçe

https://doi.org/10.17822/omad.1425169

Öz

The Ottoman Empire has an important place among the world civilisations with its rich culture, hosting many ethnic elements and history. This state stood out not only with its political and military achievements but also with the colourful and diverse aspects of daily life. Ottoman entertainment culture is an important element that completes the social fabric of the state. Ottoman society was a mosaic of different ethnic groups, religious beliefs and cultural heritage. This diversity also enriched and diversified the understanding of entertainment. Entertainment activities, in which people from almost all walks of life participated in a wide area extending from the palaces to the neighbourhoods where the people lived, strengthened the social ties of the Ottoman society.
So far, important studies have been carried out on the entertainment culture of the sultan representing the palace and the privileged elite class. The number of studies on Istanbul's taverns, drinking culture and the entertainment of ordinary people is increasing day by day. This article aims to draw attention to a different point and seeks an answer to the question "Who were those who disturbed the peace of the city after having fun in the taverns in the Galata-Pera neighbourhood called "İşrethâne-i dünya"?". One of the answers to this question is the soldiers of the embassy ma'iyyet ferry. In this research, firstly, Ottoman taverns and drinking culture are emphasised; then, in the period from the second half of the 19th century until the Constitutional Monarchy II, the public order incidents caused by the soldiers of the embassy ma'iyyet ferry, who disturbed the entertainment culture and peace of Istanbul (Galata-Pera), are focused on.

Anahtar Kelimeler

Galata, Pera, Beyoğlu, Entertainment, Embassy

GALATA VE PERA EĞLENİRKEN HUZURU BOZANLAR: SEFARET MA‘İYYET VAPURU ASKERLERİ

Öz

Osmanlı Devleti zengin kültürü, birçok etnik unsura ev sahipliği yapması ve tarihiyle, dünya medeniyetleri arasında önemli bir yere sahiptir. Bu devlet sadece siyasi ve askerî başarılarıyla değil aynı zamanda günlük yaşamın renkli ve çeşitli yönleriyle de öne çıkmıştır. Osmanlı eğlence kültürü, devletin sosyal dokusunu tamamlayan önemli bir unsurdur. Osmanlı toplumu birbirinden farklı etnik grupların, dinî inançların ve kültürel mirasların bir araya geldiği bir mozaiktir. Bu çeşitlilik eğlence anlayışını da zenginleştirmiş ve çeşitlendirmiştir. Saraylardan halkın yaşadığı mahallelere kadar uzanan geniş bir alanda hemen hemen her kesimden insanın katılım gösterdiği eğlence etkinlikleri, Osmanlı toplumunun sosyal bağlarını güçlendirmiştir.
Sarayı temsil eden sultanın ve ayrıcalıklı seçkinler sınıfının işret meclisleri ve eğlence kültürleri üzerine şu ana kadar önemli çalışmalar yapılmıştır. İstanbul’un meyhaneleri, içki kültürü ve sıradan insanlarının eğlenceleri üzerine yapılan çalışmaların sayısı da her geçen gün artmaktadır. Bu makale bunlardan başka bir noktaya dikkat çekmeyi amaçlamakta ve “İşrethâne-i dünya” olarak adlandırılan Galata-Pera semtindeki meyhanede eğlendikten sonra kentin huzurunu bozanlar kimlerdi?” sorusuna cevap aramaktadır. Bu sorunun cevaplarından birisi de sefaret ma‘iyyet vapuru askerleridir. Bu araştırmada, ilk olarak Osmanlı meyhaneleri ve içki kültürünün üzerinde durulmuş; ardından 19. yüzyılın ikinci yarısından II. Meşrutiyet dönemine kadar geçen zaman diliminde, İstanbul’un (Galata-Pera) eğlence kültürünü ve huzurunu bozan sefaret ma‘iyyet vapuru askerlerinin çıkardığı asayiş olaylarına yoğunlaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Galata, Pera, Beyoğlu, Eğlence, Sefaret

Kaynakça

• a.Arşiv Kaynakları
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı Asafi Divan-ı Hümayun Kalemi (A.DVN): 171/32.
• Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO): 195/14619; 3434/257482; 3428/257030.
• Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT): 350/71; 1405/99.
• Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH): 109/51; 188/88; 194/102; 199/30; 237/50; 255/120; 286/90; 320/28; 358/54.
• Yıldız Perakende Evrakı Teşrifat-ı Umumiye Dairesi (Y.PRK.TŞF): 4/16; 5/58.
• Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR): 32/57.
• Zabtiye Nezareti Evrakı (ZB): 313/21; 337/80; 337/102; 337/120; 337/141; 338/96; 386/22.
• b.Süreli Yayınlar
• Sabah Gazetesi
• Şehbal Dergisi
• Tercümân-ı Hakîkat
• c.Araştırma ve İnceleme Eserler
• Ahmed Midhat. Dürdane Hanım. İstanbul: Tercümân-ı Hakîkat Matbaası, 1299.
• Ak, İlyas. “Osmanlı Devleti’nde Kapitülasyonların Kaldırılması Meselesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2023.
• Akın, Nur. 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür Yayınları, 2011.
• Akıncı, Turan. Beyoğlu Yapılar, Mekânlar, İnsanlar (1831-1923). İstanbul: Remzi Kitabevi, 2021.
• Amicis, Edmondo De. İstanbul (1874). çev., Beynun Akyavaş, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
• Beşirli, Hayati. “Yabancı Seyyahların Gözünden Farklı Yüzyıllarda İstanbul’da Yemek Kültürü”. Yabancı Seyyahların Gözünden İstanbul 19.-20. Yüzyıl içinde, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2021, s. 101-157.
• Bulunur, Kerim İlker. “Osmanlı Galatası (1453-1600)”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2013.
• Cengizer, Altay. Adil Hafızanın Işığında. İstanbul: Doğan Kitap, 2014.
• Çilli, Özgü. Osmanlı’da Eğlence. İstanbul: İletişim Yayınları, 2023.
• Crailsheimli Adam Werner. Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü, 1616-1618. çev., Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.
• Çabuk, Vahid. Köprülüler. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Dernschwam, Hans. İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü. çev., Yaşar Önen, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Duman, Mahmut. “Köprülü Mehmed Paşa Hayatı, Şahsiyeti ve Faaliyetleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
• Erdinçli, İhsan. “Osmanlı İstanbul’unda Meyhanelerin Gelişim Serüveni”. Toplumsal Tarih, S. 321, 2020, s. 20-25.
• Erdinçli, İhsan. “Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na Kadar Osmanlı’da Birahaneler ve Birahanecilik (İstanbul ve İzmir Örneği)”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi 2012.
• Erdinçli, İhsan. Keyif, Günah ve Suç Arasında Osmanlı’da Meyhaneler ve Müdavimleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2022.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 1. Kitap, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu – Dizini. Haz., Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Evliyâ Çelebî. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul. 1. Kitap 1. Cilt, Haz., Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2022.
• Evliyâ Çelebi. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul. 1. Kitap 2. Cilt, Haz., Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2022.
• Freely, Brendan ve Freely, John. Galata, Pera, Beyoğlu: Bir Biyografi. çev., Yelda Türedi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2020.
• Georgeon, François. Rakının Ülkesinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 2023.
• İnalcık, Halil. Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedîmler Şâirler Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• İpşirli, Mehmet. “Elçi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul: TDV Yayınları, 1995, 3-15.
• Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t- Türk. haz., Ahmet B. Ercilasun ve Ziyat Akkoyunlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2014.
• Kaşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t- Türk. Mustafa S. Kaçalin (Türkçesi), İstanbul: VakıfBank Kültür Yayınları, 2023.
• Koçu, Reşat Ekrem. “Ayaklı Meyhâneler”. İstanbul Ansiklopedisi, C. III, İstanbul: Koçu Yayınları, 1960.
• Koçu, Reşat Ekrem. “Gedikli Meyhaneler”. İstanbul Ansiklopedisi, C. II, İstanbul: Koçu Yayınları, 1971, s. 6064 6069.
• Koçu, Reşat Ekrem. Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri. İstanbul: Doğan Kitap, 2016.
• Koçu, Reşat Ekrem. Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları, 1967.
• Kumrular, Özlem. İstanbul Eğleniyor 1870-1955. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2022.
• Lâtifî, Evsâf-ı İstanbul. haz., Nermin Suner (Pekin), İstanbul: Baha Matbaası, 1977.
• Lévy-Aksu, Noémi. Osmanlı İstanbulu’nda Asayiş 1879-1909. çev., Serra Akyüz, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Mehmed Tevfik. Meyhâne Yâhûd İstanbul Akşamcıları. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1300.
• N. Nalçacı, Nida. “İstanbul’un Tarihsel Kaynakları Olarak Seyahatnameler”. Yabancı Seyyahların Gözünden İstanbul 19.-20. Yüzyıl içinde, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2021, s. 15-62.
• Ortaylı, İlber. Batılılaşma Yolunda. İstanbul: Merkez Kitaplar, 2007.
• Said Naum-Duhanî. Eski İnsanlar Eski Evler 19. Yüzyılda Beyoğlu’nun Sosyal Topoğrafyası. çev., Cemal Süreya, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2017.
• Seidel, Friedrich. Sultanın Zindanında Osmanlı İmparatorluğu’na Gönderilen Bir Elçilik Heyetinin İbret Verici Öyküsü (1591-1596). çev., Türkis Noyan, Kitap Yayınevi, İstanbul 2017.
• Sevengil, Refik Ahmet. İstanbul Nasıl Eğleniyordu. haz., Sami Önal, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Şemseddin Sami. Kamus-ı Türkî. haz., Paşa Yavuzarslan, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2019.
• Tamdoğan, Işık. “Atı Alan Üsküdar’ı Geçti Ya Da 18. Yüzyılda Üsküdar’da Şiddet ve Hareketlilik İlişkisi.” Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-50 Yüzyıllar içinde, derleyenler: Noémi Lévy ve Alexandre Toumarkine, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010, 80-95.
• Unat, Faik Reşit. Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnâmeleri. Tamamlayıp Yayımlayan: Bekir Sıtkı Baykal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1968.
• Wishnitzer, Avner. Gece Çökerken Osmanlı’da Gece Hayatı. çev., Can Gümüş İspir, İstanbul: Fol Yayınları, 2023.
• Yıldırım, İbrahim. Osmanlı Devleti’nde Elçi Kabulleri. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• Yılmaz, Fikret. “Boş Vaktiniz Var mı? veya 16. yüzyılda Anadolu’da şarap, eğlence ve suç”. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S. 1, (2005): 11-49.
• 500 Yıldır Süren Muhabbetin Mirası Rakı Ansiklopedisi, İstanbul: Overteam Yayınları, 2014.