17th Century Poet Selîmî and His Masnavi Named Nazm-ı Neseb-i Nabî

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 29, 1 - 21, 27.03.2024

Musa Tozlu

https://doi.org/10.17822/omad.1428569

Öz

Classical Turkish poets have tried to prove their love and respect for the Prophet by producing many works in verse and prose in his praise. These works generally belong to favoured literary genres such as na't, mawlid, hilye, siyar, miraciye, forty and hundred hadiths. This work that is the subject of the study is a nesebname, the first example of which is found in the hikmets of Hodja Ahmad Yassawi and which is not a very preferred genre. Nazm-ı Neseb-i Nebî is a masnavi of two hundred couplets written in the form of fe'ilâtün / fe'ilâtün / fe'ilün of aruz prosody. The work, in which the Prophet's pure lineage is praised chronologically, is written in a didactic and tahqiyyevi style in order to inform the reader. The author of the work is Selîmî, a mevlevî poet who lived in the 17th century. In the introduction part of the study, after giving information about the concept of lineage, examples of poems written about the Prophet's lineage in classical Turkish literature are mentioned. In the first part, limited information about Selîmî's life is given. In the second part, the work Nazm-ı Neseb-i Nebî is analysed under the headings of arrangement, meter, rhyme, language and style, and content, and the prominent features are stated. In the third part, the critical text of the work prepared by comparing two copies (Istanbul University Rare Works Library Turkish Manuscripts Numbers 9288 and 621) is given. In the conclusion section, it is emphasised that the masnavi, which is the subject of the study, is the first detached work written in Turkish in the genre of nesebname according to the available information.

Anahtar Kelimeler

Nesebname, Selîmî, 17th century, masnavi

17. YÜZYIL ŞAİRİ SELİMİ VE NAZM-I NESEB-İ NEBİ ADLI MESNEVİSİ

Öz

Klasik Türk şairleri Hz. Peygamber’e olan sevgi ve saygısını, onun övgüsünde çok sayıda manzum ve mensur eser ortaya koyarak göstermeye çalışmışlardır. Bu eserler genellikle na’t, mevlid, hilye, siyer, miraciye, kırk ve yüz hadis gibi çok tercih edilen edebî türlere aittir. Bu çalışmaya konu olan eser ise ilk örneğine Hoca Ahmed Yesevî’nin hikmetlerinde rastlanan ve çok da tercih edilmeyen bir tür olan nesebnamedir. Nazm-ı Neseb-i Nebî adlı eser aruzun fe‘ilâtün / fe‘ilâtün / fe‘ilün kalıbıyla yazılmış iki yüz beyitlik bir mesnevidir. Hz. Peygamber’in temiz soyunun kronolojik olarak övgüsünün yapıldığı eser, okuyucuya bilgi vermek amacıyla didaktik ve tahkiyevî bir üslupla yazılmıştır. Eserin müellifi 17. yüzyılda yaşamış mevlevî şair Selîmî’dir. Çalışmanın giriş bölümünde nesep (soy) kavramı hakkında bilgiler verildikten sonra klasik Türk edebiyatında Hz. Peygamber’in nesebine dair yazılmış şiir örneklerinden bahsedilmiştir. Birinci bölümde Selîmî’nin hayatı hakkındaki sınırlı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Nazm-ı Neseb-i Nebî adlı eser tertip şekli, vezin, kafiye ve redif, dil ve üslup ile muhteva başlıkları altında incelenerek öne çıkan özellikler belirtilmiştir. Üçüncü bölümde ise eserin iki nüsha (İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Numara 9288 ve 621) üzerinden hazırlanan tenkitli metni verilmiştir. Sonuç bölümünde ise çalışmaya konu olan mesnevinin, mevcut bilgilere göre nesebname türünde müstakil ve Türkçe olarak kaleme alınan ilk eser olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nesebname, Selîmî, 17. yüzyıl, mesnevi

Kaynakça

• Akbayar, Nuri ve Seyit Ali Kahraman. Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1996.
• Avcı, Seyit. İmam Suyûtî el-Câmiu’s-Sağîr Tercümesi. Konya: Serhat Kitabevi, 2012.
• Aydın, Abdullah. “Süleyman Bey, Sûfî Mehmed Paşa-zâde”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (2014-2020): erişim tarihi: 28.12.2023, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/suleyman-bey-sufi-mehmed-pasazade.
• Bice, Hayati. Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2015.
• Ceyhan, Adem. “Süleyman Nahîfî’nin Mevlidü’n-Nebî Mesnevisi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14, (2000): 89-141.
• Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2016.
• Ekinci, Ramazan. Vekâyi‘u’l-Fuzalâ Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., 2018.
• Erdoğan, Mehtap. “Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler”, Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2011.
• Erkan, Davut. “Sofu Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek-2, 515-517, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2019.
• Fayda, Mustafa. “Ensâb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, 244-249, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1995. Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlevî Âdâb ve Erkânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
• Karaman, Hayreddin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez ve Sadreddin Gümüş. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (I-V), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2006-2008.
• Kartal, Ahmet. Doğunun Uzun Hikayesi Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi. 2014.
• Kılıç, Filiz. “Selîmî, Süleyman Selim Dede”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (2014-2020): erişim tarihi: 28.12.2023, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selimi-suleyman-selim-dede.
• Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı. Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay., 2001.
• Müstakimzade Süleyman Sadeddin. Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nesebi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi No: 628, 1762. (Mikrofilm Arşivi).
• Saraç, Mehmet Ali Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yay., 2011.