Repairs Made To Castles in The Bosnia Border (1760-1775)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 29, 225 - 242, 27.03.2024

Hasan Ali Cengiz

https://doi.org/10.17822/omad.1436470

Öz

During the reign of Mehmed the Conqueror, Bosnia was conquered and became part of the Rumelia Province. Subsequently, in 1580, the Bosnian Province was established as a frontier region of the Ottoman Empire in central Europe. By the early 17th century, the borders of the province extended beyond the Drava river to the north, the Adriatic Sea to the south (with the exception of some Dalmatian cities), the Drina to the east, the Ibar river to the southeast, and Lika to the west. However, the Treaty of Karlowitz, signed after the war of 1683-1699, resulted in significant border changes, and the Bosnian Province was reconfigured to consist of four sanjaks: Bosnia, Herzegovina, Klis and Izvornik Bihke, with the Sava river in the north, the Una river in the west, Bosnia and Dalmatia in the south, and Yenipazar sanjak in the east. Due to the presence of neighbouring states such as the Habsburg and Venice, the Bosnian Province was home to a significant number of castles. Following the Belgrade Agreement in 1739, the Ottoman Empire entered a long period of peace on its western border, and remained relatively free from political conflicts of Europe. However, the tension between the Ottoman and Russian empires increased after 1760, and war broke out in 1768. During this period, the Habsburg and Venetian states continued to stay neutral. The Ottoman Empire, which always attached importance to castle repairs on the border, accelerated castle repairs throughout the state in order to be prepared for a new war that might break out. In this study, using Ottoman archive documents, the repairs carried out in the castles within the Bosnian and Izvornik sanjaks between 1760 and 1775 in order to increase and reinforce the security of the Bosnian border will be included.

Anahtar Kelimeler

Bosnia Province, Ottoman Empire, Habsburg, Castle, Repairs

BOSNA SERHADDİNDEKİ KALELERDE YAPILAN ONARIMLAR (1760-1775)

Öz

Fatih Sultan Mehmed döneminde fethedilen Bosna, fethin ardından Rumeli Eyaleti’ne bağlandı. 1580 yılında Osmanlı Devleti’nin orta Avrupa’daki sınırını oluşturan Bosna Eyaleti kuruldu. XVII. yüzyılın başlarında eyalet sınırları, kuzeyde Drava Nehri, güneyde bazı Dalmaçya şehirleri hariç Adriyatik denizi, doğuda Drina Nehri, güneydoğuda İbre Nehri ve batıda Lika’nın biraz ilerisine kadar uzanıyordu. 1683-1699 savaşı sonucunda yapılan Karlofça Antlaşması ile eyaletin sınırları ciddi değişikliğe uğradı. Bu değişiklik sonrası kuzeyde Sava nehri, batıda Una Nehri, güneyde Bosna ve Dalmaçya boyu, doğuda ise Yenipazar sancağı sınırlarına çekilerek, Bosna, Hersek, Klis ve İzvornik olmak üzere dört sancaktan ibaret bir eyalet durumuna geldi. Bosna Eyaleti, Habsburg ve Venedik gibi iki devletin Osmanlı Devleti’nin sınırları olması nedeniyle kale sayısının en yüksek olduğu bölgelerden birisi idi. 1739 yılında Belgrat Anlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu, batı sınırında uzun bir barış dönemine girmiş ve bu süre boyunca Avrupa’nın siyasal çatışmalardan kendini uzak tutmayı başarmıştı. 1768 yılında Osmanlı-Rus bir savaşın çıktığı bu dönemde Habsburg ve Venedik devletlerinin belirsiz durumları devam etmekteydi. Serhaddeki kale onarımlarına her zaman önem veren Osmanlı Devleti, söz konusu devletlerle çıkabilecek yeni bir savaşa hazırlıklı olmak için eyalet genelinde kale tamiratına hız vermişti. Bu çalışma ile Osmanlı arşiv belgelerinden yararlanılarak Bosna serhaddinin güvenliğini artırmak ve takviye etmek amacıyla 1760-1775 yılları arası Bosna ve İzvornik sancakları bünyesindeki kalelerde gerçekleştirilen onarımlara yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bosna Eyaleti, Osmanlı Devleti, Habsburg, Kale, Tamirat

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA., (Ali Emiri Abdülhamid I) AE.SABH.I, 290/19545.
• BOA., (Ali Emiri Mustafa III) AE.SMST.III, 115/8751, 233/18443, 72/5346, 148/11621.
• BOA., (Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Defterleri) DBŞM.d. 3697.
• BOA., (Bab-ı Defteri Büyükkale Kalemi Defterleri) D.BKL.d., 32599.
• BOA., (Cevdet Askeriye) C.AS. 1/44, 1050/46141, 1077/47471, 1079/47570, 1097/48438, 1129/50139, 1134/49, 1144/50868, 649/27287-7, 649/27287-6, 632/26640, 641/27005, 510/21272, 1117/49479, 55/2560, 649/27287, 649/27287, 1080/47609, 209/8967, 741/31118, 1026/44998, 775/32779. , BOA., (Topkapı Sarayı Müzesi Arşiv Defteri) TS.MA.d., 5334, 6349,6527, 8224.
• BOA., (Topkapı Sarayı Müzesi Arşiv Evrakı) TS.MA.e, 1075/47, 258/10, 317/80, 856/48, 341/13, 5334, 341/19, 342/2, 341/22, 342/3-4, 342/9, 342/10, 317/46, 317/48, 317/52, 1075/44, 342/1, 342/12, 342/13, 342/14, 342/17, 341/21, 342/22, 1075/53, 8230, 8230, 1143/17, 1075/49, 317/74, 258/10, 342/11, 342/19.
• BOA., 91, 164, MAD 540 ve 173 Numaralı Hersek, Bosna ve İzvornik Livâları İcmâl Tahrîr Defterleri, Ankara 2005.
• Diğer Kaynaklar Emecen, Feridun. “Bosna Eyaleti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul 1992, s. 296-297.
• Emecen, Feridun. “Banaluka”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, Türkiye, İstanbul 1992, s. 49-51.
• Erkal, Mehmet. “Arşın”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul, 1991, s. 411-413.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Yay. Haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Gezer, Ömer. Kale ve Nefer: Habsburg Sınırında Osmanlı Askerî Gücü (1699-1715), (1699-1715), İstanbul: Kitapyayınevi, 2020.
• Gökçe, Turan. “1699-1700 Tarihli Bosna Vilâyeti Hududnâmesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi 16, (2001): 75-104.
• Gökpınar, Bekir. Tuna Ötesine Son Sefer Varadin 1716, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2019.
• Güven, Okan. “İki Savaşa arasında Bosna Kaleleri”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2017.
• Hanciç, Adem. “XVII. Yüzyılda Bosna Eyaleti’nde Sınır Karakollarının Teşkilatı Hakkında”, V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Bildiriler, İstanbul: 1986.
• Karagöz, Hakan. “Belgrad-ı Dârü’l-Cihâd’da Osmanlı Hâkimiyetinin Yeniden Tesisi (1739)”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 33, (2018): 183-205.
• Kul, Eyüp. “Bosna Eyaleti’nde Askeri ve Sosyal Alanda Yapılan Faaliyetler (1700-1715)”, Türkiyat Mecmuası Journal of Turkology 28, (2018): 111-136.
• Kul, Eyüp. “Bosna Sancağı’nda Yapılan Kale Tamirleri”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, Editörler Zafer Gölen-Abidin Temizer, Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• Kul, Eyüp. “Muslihüddin Bin Abdulgani (Müezzin Hoca) Vakfı”, Vakıflar Dergisi 55, (2021): 85-99.
• Kul, Muhittin. “Çatma Ağaçtan Taş Kaleye: Kala-ı Bana Luka (1703-1715)”. Journal of International Eastern European Studies, 1 (2), (2019): 313-350.
• Kurtaran, Uğur. "XVIII. Yüzyıl Osmanlı Avusturya İlişkileri", Tarih Okulu Dergisi 17, (2014): 393-419.
• Oruç, Hatice. “15. Yüzyılda Bosna Sancağı ve İdari Dağılımı”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 18, (2005: 251, 254.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Tarihi, III-I, Ankara: TTK. Yayınları, 1988.
• Ünal, Mehmet Ali. Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2011.
• Solak, Mehmet. “Sava ve Una Nehir Bölgelerinde Osmanlı-Habsburg Hudûd Tahdîdi (1741)”, Tarih ve Gelecek Dergisi 6, (2020): 1270-1296.
• Solak, Mehmet. Habsburg Serhaddindeki Osmanlı Garnizonlarının Finansmanı: Bir Büyük Kale Defterinin Yorumlanması, İstanbul: Kriter, 2021.
• Solak, Mehmet. “Sınırların Hapsettiği Tarih: Osmanlı İmparatorluğu'na Karşı Hırvat Askeri Sınır Bölgesi'nin Örgütlenmesi (1553-1664)”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2018.
• Šabanović, Hazim, Bosanski pašaluk (Postanak i Upravna Podjela), (Sarajevo: Drugo izdanje Svjetlost,), 1982.
• Yarcı, Güler. “Metin Bir Bilge, Müstahkem Bir Ülke: Aliya’nın Bosnası’nda Osmanlı Kaleleri”, I. Uluslararası Bir Bilge Bir Ülke Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Edit. Mümin Hakkıoğlu vd., Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Yüksel, Ahmet – Karademir, Zafer. “Osmanlı İdaresi’nde Tuzla Sancağı’nın Sosyal, İktisadî ve Askerî Vaziyeti Hakkında Bazı Bilgiler”, Tarih Okulu Dergisi 18, (2014) 269-283.