THE OMBUDSMAN INSTITUTION AS A MECHANISM TO PROTECT HUMAN RIGHTS: RUSSIAN FEDERATION EXAMPLE

Yıl 2018, Sayı: 1, 183 - 212, 31.12.2018

Elvettin Akman , Aizat Chıftchı

Öz

Although the ombudsman institution has undergone several changes since
its inception, it retains its primary duty - to protect human rights and
freedoms against state bodies and recommend the restoration of violated rights.
The Ombudsman institution, which controls the legal basis and the legality of
the activities of the executive body, is active in many countries of the world,
especially in European countries. In Russian Federation this institution
entered into force on 12 February 1997 in accordance with “The Law on Ombudsman
for Human Rights in Russian Federation”. Ombudsman appointed by the Parliament
of the Russian Federation and working independently; assumes the role of a
bridge between the state and its citizens for the restoration of human rights
violated by government officials and/or government bodies. In this study, it is
aimed to reveal how the ombudsman institution emerged, its structure
and functioning in Russian Federation. In this context, the study discussed the
mechanisms for the protection of human rights in the Russian Federation, the
concept of ombudsman, historical development in the Russian Federation, types
of ombudsman in the Russian Federation, elections, powers and responsibilities,
conditions of treatment and their consideration, as well as ombudsman
institutions in the regions. The current situation at the Ombudsman Institute
was created through annual reports.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Ombudsman, Ombudsman İnstitute, The Russian Federation

İNSAN HAKLARINI KORUMA MEKANİZMASI OLARAK OMBUDSMANLIK KURUMU: RUSYA FEDERASYONU ÖRNEĞİ

Öz

Ombudsmanlık
kurumu kurulduğu tarihten itibaren birkaç değişikliğe uğrasa da devlet
organlarına karşı insan hak ve özgürlüklerini korumak ve ihlal edilen hakların
iade edilmesini tavsiye etmek gibi asli görevini sürdürmektedir. Yürütme organının
faaliyetlerinin hukuki temellerini ve yasallığını denetleyen ombudsmanlık
kurumu, Avrupa ülkeleri başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde etkin bir
şekilde faaliyet göstermektedir. Rusya Federasyonu’nda ise, bu kurum 12 Şubat
1997 tarihinde imzalanan “Rusya Federasyonu İnsan Hakları
Ombudsmanı ile İlgili” federal yasa ile yürürlüğe girmiştir. Rusya Federasyonu
parlamentosu tarafından atanan ve aynı zamanda bağımsız bir şekilde çalışan
ombudsman; devlet memurları ve/veya devlet organları tarafından ihlal edilen
insan haklarının iade edilmesi konusunda devlet ve vatandaşlar arasındaki bir
köprü rolünü üstlenmektedir. Çalışmada Rusya Federasyonu’nda ombudsmanlık
kurumunun nasıl ortaya çıktığı, yapısı ve işleyişinin ortaya konulması
amaçlanmaktadır. Bu kapsamda çalışmada Rusya Federasyonu’nda insan haklarını
koruma mekanizmaları, ombudsmanlık kavramı, Rusya Federasyonu’nda tarihsel
gelişimi, Rusya Federasyonu’nda ombudsmanlık türleri, seçimi, yetki ve
görevleri ile başvuru şartları ve değerlendirmeler ile bölge ombudsmanlık
kurumları ele alınmıştır. Ombudsmanlık kurumu yıllık raporları çerçevesinde de
mevcut durum ortaya konulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Ombudsman, Ombudsmanlık Kurumu, Rusya Federasyonu

Kaynakça

• ABEDIN, Najmul (2011). “Conceptual and Functional Diversity of the Ombudsman Institution: A Classification”, Administration & Society, Cilt: 43, Sayı: 8, , ss. 896-929.
• ARKLAN, Ümit (2006). “Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 3, ss. 82-100.
• BALAYAN, Ellada (2012). “Mesto İnstituta Ombudsmena v Mehanizme Obespeçeniya Prav i Svobod Çeloveka i Grajdanina” (İnsan ve Vatandaş Hak ve Özgürlüklerini Koruma Mekanizmasındaki İnsan Hakları Ombudsmanının Yeri), Sosyal ve Beşeri Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 9, ss. 122-129.
• BERDNİKOV, Nikolay (2015). “İnstitut Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka “Ombudsmena” i Ego Rol v Obespeçenii Politiçeskih Prav i Svobod Grajdan v Rossii” (Rusya’daki İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumu ve Vatandaşların Siyasi Hak ve Özgürlüklerini Sağlamadaki Rolü), Rusya İçişleri Bakanlığı Ekonomik Güvenlik Akademisi Dergisi, Sayı: 4, ss. 33-36.
• BORİSOV, Yan (2011). İnstitut Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka: Zarubejnıy Opıt i Rossiyskaya Praktika (İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumu: Yabancı Ülkelerin Deneyimi ve Rusya’daki Uygulama), Orenburg Enstitüsü Çalışmaları, 13. Baskı, Orenburg.
• BOZASLAN, Bakko Mehmet (2016). Rusya Federasyon’unda Ombudsmanlık, Editör: Bekir Parlak ve Kadir Caner Doğan, Karşılaştırmalı Ombudsman İncelemeleri: Dünyanın Altı Kıtasında Ülke Ombudsmanlarının Yapısal-Kurumsal ve İşlevsel Açılardan Analizi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s. 93-106.
• COŞKUN, Burak ve Günaydın, Hamza (2015). “Ombudsmanlığın Kökeni Meselesi Bağlamında Türk-İslâm Devlet Geleneğinde Şikâyet Hakkının Kurumsal Tekâmülü”, Ombudsman Akademik Dergisi, Sayı: 3, ss. 9-60.
• DADAŞEVA, Malika (2006). Stanovlenie i Razvitie İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Subyektah Rossiyskoy Federatsii (Rusya Federasyonu Bölgelerinde İnsan Hakları Ombudsmanının Kuruluşu ve Gelişmesi), Doktora Tezi, Mahaçkala.
• DIAW, Mariteuw Chimere (2008). “Ombudsmen, People’s Defenders and Mediators: Independence and Administrative Justice in State Transformation”, Overseas Development Institute.
• EVSEYEV, Aleksey, Lyadova, Anastasia ve Lyadova, Zoya (2015). “Razvitie İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Sovremennoy Rossii” (Çağdaş Rusya’da İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumunun Gelişimi), Sosyoloji ve Hukuk, Cilt: 3, Sayı: 29, ss. 86-98.
• FINKEL, Evgeny (2006). “Defending Rights, Promoting Democracy: The Institution of Ombudsman in Poland, Russia”, European forum THTE Hebrew University and Bulgaria, Hemut Kohl Institute for European Studies.
• FRANK, Bernard (1970). “The Ombudsman and Human Rights”, Administrative Law Review, Cilt: 22, Sayı: 3, ss. 467-492.
• GİŞİ, Selçuk (2017). “Ombudsmanlık Kurumu, İsveç ve Fransa Ülke Uygulamaları ile Avrupa Ombudsmanı Üzerine Bir İnceleme”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Sayı: 2, ss. 1-42.
• HALİN, Andrey (2012). “Aktualnıe Voprosı Funktsionirovaniya İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v RF” (Rusya Federasyonu’ndaki İnsan Hakları Ombudsmanı Enstitüsünün Güncel İşleyiş Sorunları), Toplum ve Hukuk, Cilt: 5, Sayı: 42, ss. 213-215.
• İŞUK, Vladimir (2016). “Stanovlenie i Razvitie İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Rossii” (Rusya’da İnsan Hakları Ombudsmanının Kuruluşu ve Gelişmesi), Anayasa ve Devlet Hukuku Dergisi, Sayı: 1, ss. 139-142.
• KARTAMIŞEVA, Natalya (2011). “Aktualnye Problemı Deyatelnosti Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Rossiyskoi Federatsii” (Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Faaliyetlerinin Aktüel Problemleri), Aktualnye Problemy Rossiyskogo Prava, Cilt 18, Sayı: 1, ss. 45-56.
• KOKAREV, Konstantin (2009). “İnstitut Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Subyektah Rossiyskoy Federatsii” (Rusya Federasyonu Bölgelerindeki İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumu), Siyasi Bilimler, Sayı: 2, ss. 109-120.
• KOMBAROV, Nikolay (2009). “İnstitut Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka: Opıt Zakonodatelnogo Regulirovaniya i Praktiçeskoy Deyatelnosti” (İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumu: Yasal Düzenleme ve Uygulama Deneyimleri), Hukuk ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, ss. 26-31.
• KUTLU, Önder, Örselli, Erhan ve Kahraman, Selçuk (2018). “Türkiye’de Yerel Yönetimler Ombudsmanlığının Uygulanabilirliği”, Ombudsman Akademik Dergisi, Sayı: 8, ss. 15-38.
• MALIŞEV, Evgeniy (2011). “Problemı Razvitiya İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Rossiyskoy Federatsii: Regionalnıy Aspekt” (Rusya Federasyonu’nda İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumunun Gelişme Sorunları: Bölgesel Boyut), Sibirya Bilimsel Bülteni, Cilt: 2, Sayı: 4, ss. 90-94.
• MEŞKOVA, Aleksandra ve Sinçuk, Yuriy (2014). “İstoriya Stanovleniya i Razvitiya İnstituta Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Rossiyskoy Federatsii” (Rusya Federasyonu’nda İnsan Hakları Ombudsmanının Kurulması ve Gelişmesi), İnsan Sermayesi, Cilt: 3, Sayı: 63, ss. 20-24.
• MUSAEVA, Gabibat ve Gadjimahadov, V. (2014). “Upolnomoçennıy po Pravam Çeloveka Rossiyskoy Federatsii Kak Spetsiolizirovannıy İnstitut po Sodeystviyu Zaşitı Prav i Svobod Grajdan” (Vatandaşların Hak ve Özgürlüğünü Korumaya Yardımcı Özel Enstitü Olarak Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı), DGU Hukuk Bülteni, Sayı: 2, ss. 25-27.
• NABİEV, Anar (2016). “Konstitutsionno-Pravovoy Status Upolnomoçennogo po Pravam Çeloveka v Rossiyskoy Federatsii i Napravleniya Ego Soverşenstvovaniya” (Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanının Yasal Durumu ve Onu İyileştirmenin Yönleri), Academy, Cilt: 7, Sayı: 10, ss. 42-48.
• NEBRATENKO, Olga (2015). “Mehanizmı Zaşitı Prav i Svobod Çeloveka i Grajdanina v Rossiyskoy Federatsii” (Rusya Federasyonu’nda İnsan ve Vatandaş Hak ve Özgürlüklerini Koruma Mekanizmaları), Rusya Federasyonu İçişleri Bakanlığı Rostov Hukuk Enstitüsü, Rostov-na-Donu.
• REIF, Linda C. (2000). The Ombudsman, Good Governance and The İnternational Human Rights System, Martinus Nijhoff Publishers, Boston.
• ROWAT, D. C. (1968). “The Ombudsman: Citizen’s Defender”, George Allen & Unwin, ss. 288-292.
• Rusya Federasyonu Anayasası, (1993). http://constitution.kremlin.ru/ (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Kurumu (2018). http://map.rightsrf.ru/Karta_Yadro/ross_fed_inst.html (Erişim Tarihi: 10.06.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yasası (1997). http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_13440/ (Erişim Tarihi: 29.04.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yıllık Raporu (2014). http://ombudsmanrf.org/upload/files/docs/appeals/doclad2013.pdf (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yıllık Raporu (2015). http://ombudsmanrf.org/www/upload/files/docs/appeals/doklad2014.pdf (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yıllık Raporu (2016). http://ombudsmanrf.org/www/upload/files/docs/appeals/d2015w.pdf (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yıllık Raporu (2017). http://ombudsmanrf.org/www/upload/files/docs/appeals/doc_2016_medium.pdf (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• Rusya Federasyonu İnsan Hakları Ombudsmanı Yıllık Raporu (2018).
• http://ombudsmanrf.org/upload/files/docs/lib/lite2-doclad_20.04.18.pdf (Erişim Tarihi: 5.03.2018).
• SİMANOVSKİY, Sergey (2013). “İnstitut Ombudsmena i Ego Rol v Politiçeskoy Sisteme Obşestva” (Ombudsmanlık Kurumu ve Onun Toplumun Siyasi Sistemindeki Rolü), Vestnik BDU, Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 87-90.
• SKOROBOGATOVA, Oksana (2009). “Opıt İstoriçeskih i Sovremennıh Modeley Ombudsmena v Deyatelnosti po Pravam Çeloveka v Rossii” (Rusya İnsan Hakları Faaliyetlerinde Tarihi ve Çağdaş Ombudsman Modellerinin Tecrübesi), Amur Devlet Üniversitesi Bülteni, Sayı: 46, ss. 53-57.
• ŞEYENKOV, Oleg, Zarojdenie i Razvitie İnstituta Ombudsmena: Mirovoy Opıt (Ombudsmanlık Kurumunun Oluşturulması ve Geliştirilmesi: Dünya Tecrübesi). https://cyberleninka.ru/search?q=%D1%88%D0%B5%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2 (Erişim Tarihi: 1.03.2018).
• THARKAHO, Marina (2008). “Osobennosti Formirovaniya İnstituta Ombudsmena v Zarubejnıh Stranah” (Yabancı Ülkelerindeki Ombudsman Enstitüsünün Kuruluşunun Özellikleri), Adıgey Devlet Üniversitesi Dergisi, Sayı: 1.
• Türk Dili Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ae5b4cb96f952.74830075 (Erişim Tarihi: 5.03.2018).