Evaluation of the Effects of the Presidential Government System on the Legislative, Executive, Judiciary Bodies and the Provincial and Local Administration in Turkey

Yıl 2022, Sayı: 16, 167 - 213, 30.06.2022

Yusuf Durani Dinç , Vedat Yılmaz

Öz

TÜRKİYE’DE CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİN YASAMA, YÜRÜTME, YARGI ORGANLARI İLE TAŞRA VE YEREL YÖNETİMLERE ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

16 Nisan 2017 tarihli Anayasa değişikliği birlikte Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmiştir. Hükümet sistemi değişikliğiyle yasama, yürütme ve yargı organlarında yapısal ve fonksiyonel düzenlemeler yapılmıştır. Bu yeni düzenlemeler özellikle yasama ve yürütme organları arasındaki anayasal ilişkileri farklı derinlik ve boyutta etkilemiştir. Yürütme organının tek temsilcisi olan Cumhurbaşkanı, görev ve yetkilerinde yaşanan artış ve genişlemeyle merkezi idarenin kuruluşunda ve üst düzey kamu yöneticilerinin atanmasında önemli bir aktör haline gelmiştir. Yeni hükümet sisteminin merkezi idarenin taşra teşkilatına ve yerel yönetimlere de etkileri olmuştur. Literatür taraması ve gözlem yöntemi kullanılarak hazırlanan bu çalışmanın amacı Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle yasama, yürütme ve yargı organlarında meydana gelen değişiklikleri ve bu organların birbirleriyle olan karşılıklı yeni ilişkilerini ve merkezi idarenin başkent teşkilatında yaşanan değişimi ve dönüşümü ve son olarak da genel hatlarıyla taşra teşkilatında ve yerel yönetimlerde ortaya çıkan yeni durumu incelemektir. Ayrıca bu çalışma tarihsel olarak Türkiye’de uygulanan farklı hükümet sistemi tercihleri ile Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi nedenleri hakkında değerlendirme yapmayı amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yönteminin uygulandığı bu çalışmada yukarıdaki konulara ilişkin bilgiler özgün ve yorumlayıcı bir bakış açısıyla sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Yasama-Yürütme İlişkileri, Cumhurbaşkanlığı Ofisleri, Taşra Teşkilatı, Yerel Yönetimler., Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Yasama-Yürütme İlişkileri, Cumhurbaşkanlığı Ofisleri, Taşra Teşkilatı, Yerel Yönetimler.

Kaynakça

• KAYNAKÇA Açıl, M. (2018). 2017 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, İstanbul Hukuk Mecmuası, 76, 2, 725-756.
• Akman, Ç. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Politika Kurulları: Sosyal Politikalar Kurulu Üzerinden Bir Değerlendirme, Route Educational and Social Science Journal, 6(3), s. 659-676.
• Akman, Ç. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yerel Yönetimler Yapbozu: Gelişmeler ve Öneriler. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 2499-2532.
• Alkan, Haluk. (2017). Cumhurbaşkanlığı sisteminde fesih yetkisi yok, https://www.yenisafak.com/bilgi/anayasa-degisikligi-karsilastirmali-maddeleri-2624102/secimlerin-yenilenmesi-anayasanin-116-maddesi-1717, Erişim Tarihi: 16.11.2021 Ardıçoğlu, A. (2017) “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, 3, 19-51.
• Aslan, A. (2015). Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma. SETA Yayınları, 122.
• Aşık, S., (2017) Türk Siyasal Hayatında Milli Nizam Partisi Kitap Tanıtımı, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17, 307-314.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, (27 Ocak 2021). Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu, Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığında toplandı, Toplantıda, batı toplumlarında yükselişe geçen yabancı ve İslam düşmanlığı konusu ele alındı. https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskanligi-yuksek-istisare-kurulu-cumhurbaskani-erdogan-baskanliginda-toplandi2701, Erişim Tarihi: 17.11.2021.
• Eğilmez, M. (12 Nisan 2017) Anayasa Değişikliğiyle Mali ve Ekonomik Hükümler Nasıl Değişecek? Kendime Yazılar, http://www.mahfiegilmez.com/2017/04/anayasa-degisikligiyle mali-ve-ekonomik.html, Erişim Tarihi: 14.11.2021.
• Elgie, R. (2011). “Semi-Presidentialism: An Increasingly Common Constitutional Choice”. R. Elgie, S. Moestrupand Y. S. Wu (Eds.), Semi-Presidentialism and Democracy. First Published, New York: Palgrave Macmillan, pp. 1- 20.
• Erdoğan, R. T. (2017). Parlamenter demokrasi aslında bir vesayet sistemidir, 25 Şubat 2018 tarihinde http://aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/cumhurbaskani-erdogan-parlameter-demokrasi-aslinda-bir-vesayet-sistemidir/779489 adresinden erişildi.
• Esen, E., ve Kalağan, G. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Merkezi İdarenin Dönüşümü, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner dergisi Yıl: 2020, Cilt: 11, Sayı: Ek, 260-277.
• Fendoğlu, H. T. (2003). Parlamentarizm-Başkanlık Sistemi Tartışmaları Üzerine. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7: 1-34.
• Gözler, K. (2010). Anayasa Hukukunun Genel Esasları Ders Kitabı (3. baskı). Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Gözler, K. (2017). Kısa Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Gözler, K. (2018a) Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Gözler, K. (2018b) Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Gül., C. (2018). “Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Dinamikleri ve Yürütmenin Yeni Konumu”, ERÜHFD, 13(2): 235-262.
• İzci, F. Ve Yılmaz, V. (2019). “Yerel Yönetim Politika Kurulunun Yapısal ve İşlevsel Boyutlarının İncelenmesi”, Journal of Academic Value Studies, 5(3), 385-394. Karatepe, Ş. ve Altunok, H. (2019). Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları Kamu Politikasının Yeni Aktör ve Süreçleri. Püf Yayıncılık, Ankara.
• Kuzu, B. (2011). Her Yönüyle Başkanlık Sistemi, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• Salihoğlu, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yerel Yönetimler ve Denetimi. Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, İstanbul.
• Şentop, M. (2021). Darbeler parlamenter sistemle bağlantılı, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/tbmm-baskani-mustafa-sentop-darbeler-parlamenter-sistemle-baglantili-41825520, Erişim Tarihi: 15.11. 2021
• Storey, W. (2011) US Government and Politics, Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Örselli, E., Babahanoğlu, V., ve Bilici, Z. (2018), “Kamu Politikalarında Yeni Aktörler: Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ve Ofisleri”, Turkish Studies Economics, Finance and Politics, 13(30), ss. 303-318.
• Özbudun, E. (2015b). Hükümet Sistemi Tartışmaları, 14 Kasım 2019 tarihinde http://www.birarada.org/tr/22645/Prof-Dr-Ergun-Ozbudun-Hukmet-Sistemi-Tartismalari, Erişim Tarihi: 14.11.2019.
• Sabah, (2018, 11 Aralık). Eski Liderler Başkanlık Sistemi İçin Bakın Ne Demişti.https://www.sabah.com.tr/galeri/turkiye/eski-liderlerin-baskanlik-sistemi-icin-bakin ne-demişti.
• Türkiye Barolar Birliği, (2 Ocak 2017). Anayasa Değişiklik Teklifinin Karşılaştırmalı ve Açıklamalı Metni, 15 Kasım 2021 tarihinde http://anayasadegisikligi.barobirlik.org.tr adresinden erişildi.
• Ülgen, Ö. (2018) “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 3-39.
• Welch, S., Gruhl, J., Rigdon, S. M. ve Thomas, S. (2012) Understanding American Government, USA: Wadsworth.
• Yenişafak, (2018, 24 Aralık). 11 partinin tüzüğünde başkanlık var. https://www.yenisafak.com/secim/11-partinin-tuzugunde-baskanlik-var-2643453.
• Yeniay, L. ve G.. (2019). Türk Hukukunda Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Anayasa Yargısı, Cilt: 36, Sayı: 1, (2019), 105–138.
• Yıldırım, H. (2017). Parlamenter Sistem Krizleri ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Pozitif Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, T. (2017) “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 23, 2, 13-28.
• Zengin, O. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve İdari Yapıya Etkisi, Emek Araştırma Dergisi (GEAD), Cilt 10, Sayı 15, 1-24.