7 EKİM SONRASI GAZZE’YE İSRAİL SALDIRILARI VE DEZENFORMASYON

Yıl 2024, Sayı: ÖZEL SAYI 2 (GAZZE), 363 - 404, 10.05.2024

Zakir Avşar , Serhan Koyuncu

Öz

İsrail, Gazze’ye 7 Ekim 2023 tarihinde saldırılar başlatmış; saldırılarda 35 binden fazla sivil hayatını kaybetmiştir. İsrail’in saldırıları 29 Aralık 2023’te 1948 tarihli Birleşmiş Milletler Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’ni ihlal ettiği gerekçesiyle açılan davaya rağmen devam etmektedir. Devam eden saldırılarda 100’ü aşkın gazeteci de hayatını kaybetmiştir. Gazetecilerin hayatını kaybetmesi, Gazze’de yaşananların gerçek bir şekilde dünyaya duyurulmasının engellenmesine yönelik bir girişim olarak değerlendirilebilir. Bu makalede de, İsrail’in 7 Ekim 2023 tarihinde Gazze’ye başlattığı saldırıların ve Gazze’de yaşananların İsrail medyası, diğer bazı basın kuruluşları ve troller tarafından özellikle sosyal medya kullanılarak nasıl dezenformasyona uğratıldığı, dezenformatik eylemlerin niteliği ve kapsamı değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler haberler ve sosyal medya paylaşımlarından oluşmaktadır. “Ardışık örneklem belirleme” tekniği kullanılarak elde edilen veriler, betimsel (tematik) analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışmaya konu olan İsrail’in Gazze saldırılarına yönelik olarak bugüne dek toplamda 151 dezenformasyon faaliyetine (yalan haber ve medya paylaşımı) rastlanmıştır. Oransal olarak ifade edildiğinde, her gün ortalama 1,4 yalan haberin ya da dezenformasyon amaçlı sosyal medya paylaşımının dolaşıma sokulduğu dikkat çekmektedir. İsrail’in Gazze saldırıları sırasında kullanılan dezenformasyon içerikli paylaşımların büyük çoğunluğunun İsrail kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. İsrail dışında da bazı basın kuruluşlarının da (örn. İngiltere’de yayımlanan The Times) evrensel basın ilkelerine aykırı şekilde dezenformasyon girişimlerinde bulundukları tespit edilmiştir. Bireysel sosyal medya kullanıcılarının da dezenformasyon sürecine dahil oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dezenformasyon, Gazze, İletişim, Medya, Haber

Teşekkür

Teşekkür eder, iyi çalışmalar dileriz.

Israeli Attacks on Gaza After October 7 and Disinformation

Öz

Kaynakça

• Abu-Fadil, Magda (2018). “Combatting Disinformation and Misinformation Through Media and Information Literacy (MIL)”, Journalism, ‘Fake News’& Disinformation: handbook for Journalism Education and Training, Editör: Cherilyn Ireton & Julie Posetti. UNESCO Press, Paris, ss. 70-80.
• Adıyaman, Fırat (2022). “Hakikat Ötesi Çağda Profesyonel Bilgi Doğrulayıcılığı Kimliği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), ss. 1312-1328.
• Allcott, Hunt ve Matthew Gentzkow (2017). “Social Media and Fake News in The 2016 Election”, Journal of Economic Perspectives, 31(2), ss. 211-236.
• Altun, Fahrettin (2023). “Hakikatin İktidarı mı, Dezenformasyon ve Manipülasyonun Sultası mı?” Toplumlar Arası İletişimde Yeni Dönem – Enformasyon Savaşından Dezenformasyon Savaşına, Editör: Fahrettin Altun, Paradigma Yayınları, İstanbul, ss. 13-35.
• Aruguete, Natalia, Batista, F., Calvo, E., Guizzo-Altube, M., Scartascini, C. ve Ventura, T. (2024). “Framing Fact-Checks as a ‘Confirmation’ İncreases Engagement With Corrections of Misinformation: A Four-Country Study”, Scientific Reports, 14(1), 3201, ss. 1-12.
• Balcı, Murat ve Kerim Çakır (2023). “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu (TCK m. 217/A)” Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1), ss. 1-17.
• Birkland, Thomas A. (2006). Lessons Of Disaster: Policy Change After Catastrophic Event. Georgetown University Press, Washington.
• Boin, Arjen, Eric Stern ve Bengt Sundelius (2005). The Politics of Crisis Management: Public Leadership Under Pressure, Cambridge University Press, Cambridge.
• Broniatowski, David A., Amelia Jamison, Sihua Qi, Lulwah AlKulaib, Tao Chen, Adrian Benton ve Sandra C. Quinn (2018). “Weaponized Health Communication: Twitter Bots and Russian Trolls Amplify the Vaccine Debate”, American Journal of Public Health, 108(10), ss. 1378-1384.
• Büker, Seçil ve Aydan Özsoy (2009). Gönülden Gönüle Mevlana İmgesi: Mevlana Üzerine Bir Alımlama Çalışması, Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Chang, Jonathan, Itamar Rosenn, Lars Backstrom ve Cameron Marlow (2010). “Epluribus: Ethnicity on Social Networks”, Proceedings of the International AAAI Conference on Web and Social Media, 4(1), ss. 18-25.
• Cook, John, Stephan Lewandowsky ve Ullrich K. H. Ecker (2017). “Neutralizing Misinformation Through İnoculation: Exposing Misleading Argumentation Techniques Reduces Their Influence”, Plos One, 12(5), e0175799. doi:10.1371/journal.pone.0175799, ss. 1-21.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (2024). Dezenformasyon Bülteni, Sayı: 104-108.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (2023). Dezenformasyon Bülteni, Sayı: 93-103.
• Çağlar, İsmail (2023). “Türkiye’de Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları, Sosyal Medyaya Güven ve Denetim”, Toplumlar Arası İletişimde Yeni Dönem – Enformasyon Savaşından Dezenformasyon Savaşına, Editör: Fahrettin Altun, Paradigma Yayınları, İstanbul, ss. 97-121.
• Çömlekçi, Mehmet Fatih (2019). “Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Haber Doğrulama Platformlarının Pratikleri”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), ss. 1549-1563.
• Dame Adjin-Tettey, T. (2022). “Combating Fake News, Disinformation, and Misinformation: Experimental Evidence for Media Literacy Education”, Cogent Arts & Humanities, 9(1), 2037229, ss. 1-17.
• Federal Emergency Management Agency (FEMA) (2019). “Disaster Information”, https://www.fema.gov/disaster (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
• Flick, Uwe (1998). An Introduction to Qualitative Research – Thousand Oak, Sage Publications, CA.
• Guan, Zhengyi (2021). “TSIA team at FakeDeS 2021: Fake News Detection in Spanish Using Multi-Model Ensemble Learning” IberLEF@ SEPLN, ss. 661-667.
• Kuş, Oğuz (2023). “Hibrit Bir Tehdit Olarak Bilgi Operasyonları ve Araçsallaşan Dezenformasyon: Baltık Ülkeleri Bağlamında Bir Değerlendirme”, Toplumlar Arası İletişimde Yeni Dönem – Enformasyon Savaşından Dezenformasyon Savaşına, Editör: Fahrettin Altun, Paradigma Yayınları, İstanbul, ss. 149-170.
• Lazer, David M.J, Matthew A. Baum, Yochai Benkler, Adam J. Berinsky, Kelly M. Greenhill, Filippo Menczer, Miriam J. Metzger, Brendan Nyhan, Gordon Pennycook, David Rothschild, Michael Schudson, Steven A. Sloman, Cass R. Sunstein, Emily A. Thorson, Duncan J. Watts ve Jonathan L. Zittrain (2018). “The Science of Fake New”, Science, 359(6380), ss. 1094-1096.
• Manor, Ilan (2018). “How Diplomats Can Combat Digital Propaganda”, https://digdipblog.com/2018/06/25/how-diplomats-can-combat-digital-propaganda (Erişim Tarihi: 29.12.2023).
• Metzger, Miriam J. (2007). “Making sense of credibility on the Web: Models for evaluating online information and recommendations for future research”, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(13), ss. 2078-2091.
• Modreanu, Simona (2017). “The Post-Truth Era?”, HSS, 6(3).
• Neuman, W. Lawrence (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri – Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Yayın Odası, Ankara.
• Nield, David (2023). “4 Tips to Spot Misinformation on the Web”, https.wired.com (Erişim Tarihi: 12.12.2023).
• Pennycook, Gordon ve David G. Rand (2019). “Who Falls for Fake News? The Roles of Bullshit Receptivity, Overclaiming, Familiarity and Analytic Thinking”, Journal of Personality, 88(2), ss. 185-200.
• Roozenbeek, Jon, Sander van der Linden ve Thomas Nygren (2020). “Prebunking Interventions Based on Accuracy can Reduce Susceptibility to Misinformation Across Culture”, Harvard Kennedy School Misinformation Review, 1(1).
• Shu, Kai, Amy Sliva, Suhang Wang, Jiliang Tang ve Huan Liu (2017). “Fake News Detection on Social Media: A Data Mining Perspective”, Explorations Newsletter, 19(1), ss. 22-36.
• Smith, Aaron, Skye Toor ve Patrick Van Kessel (2018). “Many Turn to YouTube for Children’s Content, News, How-to Lessons”, Pew Research Center, 7.
• Starbird, Kate (2020). “How a Crisis Researcher Makes Sense of Covid-19 Misinformation”, http://www,onezero.medium.com/reflecting-on-the-covid-19-infodemi¬c-as-a-crisis-informatics-researcherce0656fa4d0a (Erişim Tarihi: 03.12.2023).
• Tan, KeHong ve Hwa Haeng Lee (2022). “A Study on the Factors Affecting the Intention of Chinese Users to Discriminate Against Fake News on Social Media - Focusing on Attitude, Social Capital, and Risk Detection”, The Journal of the Korea Contents Association, 22(4), ss. 337-351.
• Tandoc Jr, Edson C., Zheng Wei Lim ve Richard Ling (2017). “Defining Fake News: A Typology of Scholarly Definitions”, Digital Journalism, 6(2), ss. 137–153.
• Turan, Cem (2015). “Açıklığın Yanılsaması: Dezenformasyon Çağımızın Kitle İmha Silahı mı?”, Akademik Bilişim Konferansı, Yayın No: 4286280.
• Türk Dil Kurumu. (2023). https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 11.12.2023).
• Wardle, Claire ve Hossein Derakhshan (2017). “Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making”, Council of Europe Report.
• Woolley Catherine ve Philip N. Howard (2016). “Political Communication, Computational Propaganda and Autonomous Agents – Introduction”, International Journal of Communication, 10,25.