Tritikale genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özellikleri

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 1, 47 - 57, 15.02.2018

Zeki Mut , Özge Doğanay Erbaş Köse

https://doi.org/10.7161/omuanajas.336108

Cited By: 16

Öz

Dünyada tritikale insan gıdası ve
hayvan yemi olarak değişik şekillerde kullanılmaktadır. Özellikle, marjinal
alanların değerlendirilmesinde ve artan yem açığının kapatılmasında önemli bir
alternatif bitki olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, Yozgat ekolojik
koşullarında tritikale genotiplerinin verim ve kalite yönünden durumlarını
belirlemek amacıyla 2012-2015 yılları arasında üç yıl süreyle yürütülmüştür.
Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak
gerçekleştirilmiştir. Varyans analiz sonucunda incelenen tüm özellikler
bakımından yıl, genotip ve yıl × genotip interaksiyonları önemli bulunmuştur.
Yılların ortalaması olarak bitki boyu (BB) 84.1-107.6 cm, metrekaredeki başak
sayısı (MBS) 288.0-508.7 adet, hasat indeksi (HI) % 28.6-38.8, tane verimi (TV)
230.4- 366.1 kg da-1, bin tane ağırlığı (BTA) 29.0-40.3 g, hektolitre ağırlığı
(HA) 66.7- 71.3 kg, protein oranı (PO) % 12.3-14.8,  yağ oranı (YO) % 1.11-1.76, nişasta oranı
(NO) % 62.2-66.2, kül oranı (KO) % 1.68-2.17, ADF % 2.437-3.585, NDF %
17.5-19.1,  Zeleny sedimantasyon değeri
(ZSD) 20.3-30.9 ml, yaş gluten (YG) % 22.4-26.5, K % 0.525-0.668, Mg %
0.129-0.150 ve P % 0.366-0.408 arasında değişmiştir.  En yüksek tane verimi 14 (351.7 kg da^-1),
15 (359.7 kg da^-1), 23 (340.2 kg da^-1) ve 24 (366.1 kg da^-1)
numaralı tritikale genotiplerinden elde edilmiştir. TV ile BB (r=0.422**), MBS
(r=0.405**), HI (r=0.548**), BTA (r=0.479**), HA (r=0.559**) ve P (r=0.129*)
arasında önemli ve olumlu, PO (r= -0.238**), YO (r= -0.126*),  ADF (r= -0.119*), NDF (r= -0.566**), ZSD (r=
-0.304**) ve YG (r= -0.496**) arasında önemli ve olumsuz ilişki tespit
edilmiştir. Biplot analiz grafiğine göre 23 numaralı genotip tane verimi
yanında; BB, BTA, ZSD, YG,  PO, K, P ve
Mg gibi özellikler bakımından da ön plana çıkmıştır. Tane verimi bakımından 7
numaralı genotip tüm çevrelere iyi uyum, 3, 4, 9 ve 21 numaralı genotipler tüm çevrelere
orta uyum göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Tritikale, verim, kalite, Korelasyon, Stabilite

Grain yield and some quality properties of triticale genotypes

Öz

Triticale is used for different targets as human
food and animal feed in the world. In particular, Triticale is an important
alternative crop to use of marginal areas and to overcome the shortage of
rising feed. This study was carried out for three years between 2012 and 2015
to determine the yield and quality aspects of triticale genotypes in Yozgat
ecological conditions. Experiments were carried out in randomized complete
block design with four replications. As a result of the variance analysis,
year, genotype and year × genotype interactions were found to be significant in
terms of all traits examined. According to the results including years
averages; plant height, the number of spikes per square meter, harvest index,
grain yield, thousand grain weight, hectoliter weight, crude protein content,
crude fat content, starch content, ash content, acid detergent fiber (ADF),
neutral detergent fiber (NDF) value, Zeleny sedimentation value, wet gluten, K,
P and Mg  were found between 84.1-107.6
cm, 288.0-508.7 no, 28.6-38.8 %, 230.4- 366.1 kg da-1, 29.0-40.3 g, 66.7- 71.3
%,  12.3-14.8 %,  1.11-1.76 %, 62.2-66.2 %, 1.68-2.17 %,  2.437-3.585 %, 17.5-19.1 %, 20.3-30.9 ml,
22.4-26.5 %, 0.525-0.668 %,  0.129-0.150
% and 0.366-0.408 %, respectively. The highest grain yield was obtained from
numbered 14 (351.7 kg da-1), 15 (359.7 kg da-1), 23 (340.2 kg da-1) and 24
(366.1 kg da-1) triticale genotypes. Positive and significant correlation was
found for plant height (r=0.422**), number of spikes per square meter (r=0.405**),
harvest index (r=0.548**), 1000-grain weight (r=0.479**), hectoliter weight
(r=0.559**) and P (r=0.129*) with grain yield. protein content (r=
-0.238**),  crude fat content (r=
-0.126*),  ADF (r= -0.119*), NDF (r=
-0.566**), Zeleny sedimentation value (r= -0.304**) and wet gluten (r=
-0.496**) showed negative correlation with grain yield.  According to the Biplot analysis graph, the
23 numbered genotype with high grain yield also appeared to be in the
foreground in terms of properties such as plant height, 1000-grain weight,
Zeleny sedimentation value, wet gluten, protein content, K, P and Mg. For grain
yield, genotype 7 had good adaptation to all environments, genotypes 3, 4, 9
and 21 had moderate adaptation to good environments.

Anahtar Kelimeler

Triticale, Yield, Quality, Correlation, Stability

Kaynakça

• Yanbeyi, S, Sezer İ, 2006. Samsun koşullarında bazı tritikale hatlarının verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1): 33-39. Mut, Z., Albayrak, S., Töngel, Ö., 2006. Tritikale (X Triticosecale Wittmack) hatlarının tane verimi ve bazı özelliklerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12(1): 56- 64.