Fosforlu gübre uygulanmış toprakta Rhizobia ve Mikoriza ile aşılamanın fasulye (Phaseolus vulgaris L.) bitkisinin gelişim ve verimi üzerine etkisi

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 1, 29 - 44, 29.02.2024

Güven Tekin , Engin Takıl , Nihal Kayan

https://doi.org/10.7161/omuanajas.1370027

Öz

Fosforlu gübre uygulamasının mikroorganizma aktivitesini etkilediği yapılan bazı araştırma sonuçlarında ifade edilmiştir. Bu araştırmada 2019-2020 yıllarında iki yıl süre ile Eskişehir koşullarında fasulye bitkisine farklı fosfor dozları, Mikoriza mantarı ve Rhizobia aşılaması yapılarak verim ve önemli verim ögeleri ile morfolojik ve bazı fizyolojik özelliklere etkisi incelenmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme deseninde faktöriyel düzenlemeye göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada dört farklı fosfor dozu [0 (kontrol), 3, 6 ve 9 kg/da] ile kontrol, Rhizobia ve Mikoriza uygulamaları denenmiştir. Sonuç olarak; fosforun verim ve kaliteyi etkileyen temel besin elementlerinden birisi olması sebebiyle artan fosfor dozları bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitkide tane verimi, biyolojik verim ve tane verimini olumlu yönde etkilemiştir. En yüksek ilk bakla yüksekliği kontrol parsellerinde gözlemlenirken, en yüksek klorofil içeriği ve yaprak alan indeksi 3 kg/da P2O5 uygulanan parsellerden elde edilmiştir. Rhizobia ve Mikoriza uygulamaları bakımından ise en yüksek biyolojik verim, tane verimi, ilk bakla yüksekliği ve yaprak alan indeksi kontrol parsellerinde belirlenmiştir. Bitkide tane verimi ise en yüksek Rhizobia uygulaması yapılan parsellerden elde edilmiştir. Toprak canlıları üzerinde çevre koşullarının etkisi çok fazla olmaktadır. Beklenenden farklı olarak Rhizobia ve Mikoriza’ların tane verimine etkisinin olmaması iklim ve toprak şartlarından kaynaklanmış olabilir. Elde ettiğimiz sonuçlara göre bölgemizde fosfor yönünden yeterli topraklarda 3 kg da-1 P2O5 uygulaması yeterli olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gübreleme, Mikoriza, PGPR, Tane verimi

Effect of inoculation with Rhizobia and Mycorrhiza with phosphorus fertilizer on the development and yield of bean (Phaseolus vulgaris L.)

Öz

Some studies reported that phosphorus fertilizer application affected microorganism activity. The field experiment was conducted during the 2019 and 2020 at the Eskisehir conditions in Turkey. The effects of phosphorus doses, Rhizobia and Mycorrhiza on yield and yield components and morphological characters and some physiological characters of beans were investigated in present study. Experiments were conducted in randomized blocks design with three replications according to factorial arrangement. Four different phosphorus doses [0 (control), 3, 6 and 9 kg da-1] were applied together with control, Rhizobia and Mycorrhiza. According to results; since phosphorus is one of the basic nutritional elements that affects yield and quality, increasing phosphorus doses positively affected the number of pods per plant, the number of seeds per plant, the grain yield per plant, the biological yield and the grain yield. While the highest first pod height was observed in the control plots, the highest chlorophyll content and leaf area index were obtained from the plots where 3 kg/da P2O5 was applied. The highest biological yield, grain yield, first pod height and leaf area index were determined in the control plots for Rhizobia and Mycorrhiza applications. The highest grain yield per plant was obtained from the Rhizobia plots. Environmental conditions have a great influence on soil organisms. Rhizobia and Mycorrhiza may not have had an effect on grain yield due to climate and soil conditions. In our region, 3 kg da-1 P2O5 application will be sufficient in soils sufficient in terms of phosphorus.

Anahtar Kelimeler

Fertilization, Mycorrhiza, PGPR, Seed yield

Kaynakça

• Adak, M.S., 2021. Yemeklik baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1652, Ders Kitabı: 603, Birinci Baskı, 312 s, Ankara.
• Akçin, A., 1974. Erzurum şartlarında yetiştirilen kuru fasulye çeşitlerinde gübreleme, ekim zamanı ve sıra aralığının tane verimine etkisi ile bu çeşitlerin bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 157, 1-112.
• Akman, Y.Ö., 2017. Rhizobium ve Mikoriza uygulamalarının fasulye'nin tane verimi ve bazı tarımsal karakterler üzerine etkileri. Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 183 s, Samsun.
• Aktaş, Y., 2017. Demir ve fosfor uygulamalarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve verim öğelerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 61s,Van.
• Anlarsal, A.E., Yücel, C., Özveren, D., 2000. Çukurova koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler ile bu özellikler arası ilişkilerin saptanması. Turkish Journal of Agricultural and Forestry, 24: 19-29.
• Anonim, 2020. Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Toprak Analiz Raporu, Eskişehir. Arıkan, Ş., İpek, M., Pırlak, L., Eşitken, A., Şahin, M. 2023. The effect of Mycorrhiza applications on growth and yield in some strawberry cultivars under calcareous soil conditions. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 37(2): 326-336.
• Assuero, S.G., Mollier, A., Pellerin, S., 2004. The decrease in growth of phosphorus deficient maize leaves is related to a lower cell production. Plant Cell Environment, 27: 887-895. https://doi.org/10.1111/j.1365-3040.2004.01194.x
• Aytekin, R.İ., Çalışkan, S., 2015. Fasulyede büyüme ve gelişme dönemleri. Türk Tarım Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (2): 84-93.
• Batırca, M., Alatürk, F., Gökkuş, A., 2017. Gübrelemenin sakız fasulyesinin [Cyamopsis tetragonoloba (L.) Taub.] ot verimi ve bazı özelliklerine etkisi. Çanakkale Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (1): 79-87.
• Baydemir, F., 2013. Farklı sıra aralığı ve fosfor dozlarının maş fasulyesi'nde [Vigna radiata (L.) Wilczek] verim ve bazı verim unsurları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 65 s, Konya.
• Colomb, B., Kınıry, R.J., Debaeke, P., 2000. Effect of soil phosphorus on leaf development and senescence dynamics of field-grown maize. Agronomy Journal, 92: 428-435. https://doi.org/10. 2134/agronj2000. 923428x Connor, D.J., Loomis, R.S., Cassman, K.G., 2011. Crop ecology. Cambridge University Press. 562 pp.
• Çakmakçı, R., 2002. Azot fiksasyonu ve fosfat çözücü bakteri aşılamalarının şeker pancarı verim ve kalitesine etkisi. II. Şeker Pancarı Üretim Sempozyumu, 257-270, 10-12 Eylül, Ankara.
• Çakmakçı, R., 2005. Bitki gelişiminde fosfat çözücü bakterilerin önemi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (35): 93-108.
• Çelik, Y., Yarşi, G., Özarslandan, A., 2019. Mikorizaların bitkilerde stres mekanizması üzerine etkileri. Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi, 2(1): 1-11.
• Çetinkaya, N., Dur, N.S., 2010. Mısır vejetatif gelişimi ve verimi üzerinde bir endomikorizal preparatın etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 47 (1): 53-59.
• Çığ, F., 2010. Mikrobiyolojik ve inorganik gübrelemenin bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinde verim ve verim ile ilgili karakterlere etkilerinin araştırılması. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 137s, Van.
• Demirbaş, A., Kaya, Z., Akpınar, Ç., Ortaş, İ., 2019. Fertigasyon ve Mikoriza uygulamalarının tarla koşullarında biber bitkisinin (Capsicum annum L.) verimine ve besin elementleri alımına etkileri. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 7(1): 152-161.
• Doğan, K., Çelik, İ., Gök, M., Coşkan, A., 2011. Effect of different soil tillage methods on Rhizobial nodulation, biyomas and nitrogen content of second crop soybean. African Journal of Microbiology Research, 5 (20): 3186-3194.
• Elkoca, E., Kantar, F., 2001. Baklagillerde simbiyotik azot fiksasyonuna etki eden faktörler. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32: 197-205.
• Erzurumlu, G.S., Kara, E.E., 2014. Mikoriza konusunda Türkiye’de yapılan çalışmalar. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7 (2): 55-65.
• FAOSTAT, 2021. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL (Erişim tarihi: 23.02.2023).
• Ghimire, S.R., Craven, K.D., 2011. Enhancement of switchgrass (Panicum virgatum L.) biomass production under drought conditions by the ectomycorrhizal fungus Sebacina vermifera. Applied and Environmental Microbiology, 77: 7063-7067. https://doi.org/10.1128/aem.05225-11
• Gönülal, E., Soylu, S., 2021. Yağışa bağlı kuru şartlarda dallı darı (Panicum virgatum L.) çeşitlerinin 4 ve 5.yıllardaki biyokütle verimi ve diğer tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 24 (3): 570-578. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.775043
• Grant, C., Bittman, S., Montreal, M., Plenchette, C., Morel, C., 2005. Soil and fertilizer phosphorus: Effects on plant P supply and mycorrhizal development. Canadian Journal of Plant Science, 85: 3-14. http://dx.doi. org/10.4141/P03-182
• Horuz, A., Korkmaz, A., Akınoğlu, G., Boz, E., 2016. Bitkilerde demir klorozunun nedenleri ve giderilme yöntemleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 4 (1):32-42.
• Jansa, J., Mozafar, A., Kuhn, G., Anken, T., Ruh, R., Sanders, R., Frossard, E., 2003. Soil tillage affects the community structure of mycorrhizal fungi in maize roots. Ecological Applications,13 (4):1164-1176.
• Kabir, Z., 2005. Tillage or no-tillage: Impact on mycorrhizae. Canadian Journal of Plant Science, 85: 23-29. https://doi.org/10.4141/P03-160
• Kacar, O., Çakmak, F., Çöplü, N., Azkan, N., 2004. Bursa koşullarında bazı kuru fasulye çeşitlerinde(Phasolus vulgaris L.) bakteri aşılama ve değişik azot dozlarının verim ve verim unsurları üzerine etkisinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Degisi, 18 (1): 207-218.
• Karaca, Ü.Ç., Uyanöz, R., Karaarslan, E., 2010. Konya yöresinde yetiştirilen kuru fasulyeden izole edilen rhizobium bakterilerinin etkinliklerinin belirlenmesi. Konya Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 2 (1):19-26.
• Kaya, M.D., Çiftçi, C.Y., Kaya, M., 2002. Bakteri aşılaması ve azot dozlarının bezelye (Pisum sativum L.)' de verim ve verim öğelerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 8 (4): 300-305. DOI: 10.1501/Tarimbil _000 0000762.
• Kuralkan, M., Çiftçi, V., Karakuş, M., Togay, N., 2002. Van-Gevaş ekolojik koşullarında farklı fosfor dozlarının fasulye(Phaseolus vulgaris L.)'de verim ve verim öğrelerine etkisi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17 (4): 107-116.
• Küçük, Ç., 2011. Inoculation with rhizobium spp. in kidney bean (Phaseolus vulgaris L.) varieties. Zemdirbyste = Agriculture, 98 (1): 49-56.
• Küçük, R., 2020. Domateste farklı gelişme zamanlarında bor ve fosfor uygulamasının verim ve kalite üzerindeki etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Şırnak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 103s, Şırnak.
• Küçük, Ç., Kıvanç, M., 2008. The effect of rhizobium sp. inoculation on seed quality of bean in Turkey. Pakistan Journal of Biological Sciences, 11 (14): 1856-1859.
• Meyer, E., Aspinwall, M.J., Lowry, D.B., Palacio-Mejía, J., Logan, T.L., Fay, P.A., Juenger, T.E., 2014. Integrating transcriptional, metabolomic, and physiological responses to drought stress and recovery in switchgrass. BMC Genomics, 15: 527-541.
• Öden, E., 2012. Soya bitkisinde bakteri aşılaması, fosfor ve demir uygulamalarının nodülasyon ve N2 fiksasyonuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 134 s, Hatay. Temel, S., Yıldız, V., Kır, A.E., 2015. Bazı adi fiğ çeşitlerinde farklı ekim tarihlerinin yaprak alan indeksine etkisi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 1 (2): 85-93.
• Toljander, J.F., Santos-Gonzalez, J.C., Tehler, A., Finlay, R.D., 2008. Communityanalysis of arbuscular mycorrhizal fungi and bacteria in the maize mycorrhizosphere in a long-term fertilization trial. FEMS Microbiology Ecology, 65: 323-338. https://doi.org/10.1111/j.1574-6941.2008.00512.x
• Uğur, M., 2018. Mikoriza aşılaması ve mantar kompostu uygulamalarında fasulyenin bitki gelişimi ve verimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 50s, Şanlıurfa.
• Uluğ, Z., 2018. Solucan gübresi ve Mikoriza kullanımının fasulye ve soğanda bitki gelişimi ve verim üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 71s, Malatya.
• Warland, J.S., McDonald, M.R., McKeown, A.M., 2006. Annual yields of five crops in the family Brassicacae in southern Ontario in relation to weather and climate. Canadian Journal of Plant Science, 86: 1209-1215.
• Yağmur, M., Engin, M., 2005. Farklı fosfor ve azot dozları ile bakteri (Rhizobium ciceri) aşılamanın Nohut (Cicer arietinum L.)’un tane verimi ve bazı verim öğeleri ile ham protein oranı üzerine etkileri . (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 15 (2) , 93-102.
• Yahyaoğlu, Z., Genç, M., 2020. Fidan standardizasyonu standart fidan yetiştirmenin biyolojik ve teknik esasları. Academia.