Fen Ders Kitaplarında Sunulan Bilim İnsanlarının Basmakalıp Bilim İnsanı İmajı Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2014, Cilt: 33 Sayı: 2, 606 - 627, 10.03.2015

Sedat Karaçam , Fatih Aydın , Azize Digilli

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul beş, altı, yedi ve sekizinci sınıf fen ders kitaplarında sunulan bilim insanı imajlarını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada ortaokullarda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ders materyali olarak kullanılması onaylanan ve okullarda kullanılan dört kitap incelenmiştir. Bu kitaplar Milli Eğitim Bakanlığı’nın internet sitesinden indirilmiştir. İnternet sitesinde altı, yedi ve sekizinci sınıf Fen ve Teknoloji ders kitaplarından birer örnek olduğundan bu kitaplarda herhangi bir seçime gidilmemiştir. Fakat internet sitesinde beşinci sınıflar için iki farklı yayınevi tarafından basılan Fen Bilimleri ders kitabı olduğundan, bu kitaplardan Milli Eğitim Basımevi’nin kitabı amaçlı olarak seçilmiştir.  Araştırmada nitel araştırma tekniklerinden doküman inceleme yaklaşımı kullanılmıştır. Bu teknik doğrultusunda dört kitap analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda kitaplarda sunulan bilim insanı figürlerinin sayıca orantısız olduğu ve bazı bilim insanlarının birden fazla kitapta sunulduğu bulunmuştur. Ayrıca kitaplarda sunulan bilim insanlarının çoğunluğunun Avrupa kökenli, erkek ve orta çağ ve eski yunandaki kalıplaşmış bilim insanı figürleri olup hayat öyküsü verilen bilim insanı sayısının da çok az olduğu bulunmuştur.  Bu çerçevede kitaplarda bayan, farklı kültürden ve hayat öyküsü olan bilim insanlarının sayısının artırılması gerektiği düşünülmektedir. Bunun yanında Fen ve Teknoloji öğretmenlerinin bayan ve farklı kültürden bilim insanlarının hayat öyküleriyle öğretim ortamlarını desteklemeleri gerektiği ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Fen ve Teknoloji, Fen Ders Kitabı, Bilim İnsanı, Görsel İmaj

Kaynakça

• Ağgül Yalçın, F. (2012). “Öğretmen Adaylarının Bilim İnsanı İmajlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, İlköğretim O-line, 11(3), 611-628.
• Akçay, B. (2011). “Turkish elementary and secondary students’ views about science and scientist”, Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 12(1), 1-11.
• Barman, C. R. (1999). “Students’ Views About Scientists and School Science: Engaging K-8 Teachers in a National Study”. Journal of Science Teacher Educaiton, 10(1), 43-54.
• Barman C. R., Ostlund, K. L., Gatto, C. C. ve Halferty, M. (1997). “Fifth grade students’ perceptions about scientists and how theystudy and use science”, Association for the Education of Teachers in Science (AETS) Conference Papers and Summaries of Presentations.
• Bilen, K., Özel, M. ve Bal, M. S. (2012). “Üniversite Öğrencilerinin Bilim Adamı Algıları”, X. Ulusal Fen ve Matematik Eğitimi Kongresi. 27-30 Haziran 2012. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Niğde.
• Bowtell, E. (1996). “Educational stereotyping: Children's perceptions of scientists: 1990's style”, Australian Primary & Junior Science Journal, 12(1).
• Boylan, C. R., Hill, D. M., Wallace, A. R. ve Wheeler, A. E. (1992) “Beyond stereotypes”, Science Education, 76, 465 – 476.
• Beardslee, D. C. ve O'Dowd, D. D. (1961). The College-Student Image of the Scientist. Science, 133 (3457), 997-1001. DOI: 10.1126/science.133.3457.997
• Brown, K., Grimbeek, P., Parkinson, P., ve Swindell, R. (2004). “Assessing the Scientific Literacy of Younger Students: Moving on from the Stereotypes of the Draw-A-Scientist-Test”, Paper presented at Educating:weaving research into practice conference.
• Buldu, M. (2006). “Young children’s perceptions of scientists: a preliminary study”, Educational Research, 48(1) , 121–132.
• Camcı Erdoğan, S. (2013). “Gifted and Talented Students’ Images og Scientist”, Turkish Journal of Giftedness and Education, 3(1), 13-37.
• Chambers, D. W. (1983). “Stereotypic Images of the Scientist: The Draw-Scientist Test”, Science Education, 67 (2), 255–265.
• Christidou, V. (2010). “Greek students’ images of scientific researchers”, Journal of Science Communication, 9(3), 1-12.
• Demirbaş, M. (2009). “The relationships between the scientist perception and scientific attitudes of science teacher candidates in Turkey: A case study”, Scientific Research and Essay, 4 (6), 565-576.
• Erkorkmaz, Z. (2009). İlköğretim I. Kademe Öğrencilerinin bilim insanına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Erten, S., Kiray, S. A., ve Sen-Gumus, B. (2013). “Influence of scientific stories on students ideas about science and scientists”, International Journal of Education in Mathematics, Science and Technology, 1(2), 122-137.
• Farland, D. (2003). Modified draw-a-scientist test. Unpublished doctoral dissertation, University of Massachusetts, Lowell.
• Farland-Smith, D.. Finson, K., Boone, W. J. ve Yale, M. (2012). “An Investigation of Media Influences on Elementary Students Representations of Scientists”, J Sci Teacher Educ, November 2012. DOI:10.1007/s10972-012-9322-z
• Finson, K. D., Beaver, J.B., ve Cramond, B.L. (1995). “Development and field tests of a checklist for the draw-a-scientist test”, School Science and Mathematics. 95 (4):195-205.
• Finson, K. D. (2002). “Drawing a scientist: What do we do and do not know after fifty years of drawings”, School Science and Mathematics, 102, 335-345.
• Fung, Y. Y. H. (2002) “A Comparative Study of Primary and Secondary School Students' Images of Scientists”, Research in Science & Technological Education, 20(2), 199-213, DOI: 10.1080/0263514022000030453
• Güler, T ve Akman, B. (2006). “6 Yaş Çocuklarının Bilim ve Bilim İnsanına İlişkin Görüşleri”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31, 55-66.
• Jackson, T. (1992). “Perceptions of scientists among elementary school children”, The Australian Science Teachers Journal, 38(1), 57–61.
• Kara, B. ve Akarsu, B. (2013). “Ortaokul Öğrencilerinin Bilim İnsanına Yönelik Tutum ve İmajlarının Belirlenmesi”, Journal of European Education, 3(1), 8-15.
• Kaya, O. N., Doğan, A. ve Öçal, E. (2008). “Turkish Elementary School Students’ Images of Scientists”, Eurasian Journal of Educational Research, 32, 83-100.
• Koren, P. ve Bar, V. (2009). “Science and it’s Images – Promise and Threat: From Classic Literature to Contemporary Students’ Images of Science and “The Scientist””, Interchange, 40/2, 141–163. DOI: 10.1007/s10780-009-9088-1.
• Krajkovich, J G ve Smith, J K (1982). “The development of the image of science and scientists scale”, Journal of Research in Science Teaching 19, 39-44
• Laçin-Şimşek, C. (2011a). “Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ve Kitaplarında Türk-İslam Bilginlerine Yer Verilme Durumu”, Journal of Turkish Science Education, 8(4), 154-168.
• Laçin-Şimşek, C. (2011b). “Women Scientist in Science and Technology Textbooks in Turkey”, Journal of Baltic Science Education, 10(4), 277-284.
• Mason, C., Kahle, J., ve Gardner, A. (1991). “Draw-A-Scientist Test:Future Implications”, School Science and Mathematics, 91 (5), 193-198.
• Mead, M., ve Metraux, R. (1957). “Images of the Scientists Among High-School Students”, Science, 126, 384-390.
• MEB Talim ve terbiye kurulu başkanlığı (2006). ilköğretim fen ve teknoloji dersi (6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara:Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Medina-Jerez, W., Middleton, K. V. ve Orihuela-Rabaza, W. (2011). “Using The DAST-C to Explore Colombian And Bolivian Students’ Images of Scientists”, International Journal of Science and Mathematics Education, 9(3), 657-690. DOI: 10.1007/s10763-010-9218-3
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded form case study research in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis, ThousandOaks, CA: Sage.
• Milford, T. M. ve Tippett, C. D. (2013). “Preservice Teachers’ Images of Scientists: Do Prior Science Experiences Make a Difference?”, J Sci Teacher Educ. 24, 745–762. DOI 10.1007/s10972-012-9304-1
• Monhardt, R. M. (2003). “The image of the scientist through the eyes of Navajo children”, Journal of American Indian Education, 42(3), 25–39.
• Muşlu G. ve Macaroğlu Akgül, E., 2006. “İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Bilim ve Bilimsel Süreç Kavramlarına İlişkin Algıları: Nitel Bir Araştırma”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6 (1), 203-229.
• Nath, S. ve Thomas, S. (2013). “Students’ Image About a Scientist at Work: A Phenomenographic Study of Drawings”, International Journal of Educational Science and Research (IJESR), 3(1), 41-54.
• National Research Council (1996). National Science Education Standards. National Academy Press: Washington, DC.
• Newton, D. P. ve Newton, L. D. (1992). “Young children's perceptions of science and the scientist”, International Journal of Science Education, 14, 331-348.
• Nuhoğlu, H. ve Afacan, Ö. (2011). “İlköğretim Öğrencilerinin Bilim İnsanına Yönelik Düşüncelerinin Değerlendirilmesi”, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 279-298.
• Oğuz Ünver, A. (2010). “Perceptions of Scientists: A Comparative Study of Fifth Graders and Fourth Year Student Teachers”, Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 4(1), 11-28.
• Öçal, E. (2007). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Bilim İnsanı Hakkındaki İmaj ve Görüşleri. Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü:Ankara.
• Özel, M. (2012). “Children’s Images of Scientists: Does Grade Level Make a Difference?”, Educational Sciences:Theory&Practice, Special Issue, Autumn, 3187-3198.
• Özel, M. ve Doğan, A. (2013). “Gifted Students’ Percepitons of Scientists”, The New Educaitonal Review, 31(1), 217-228.
• Özgelen, S. (2012). “Turkish Young Children’s Views on Science and Scientist”, Educational Sciences:Theory&Practice, Special Issue, Autumn, 3211-3225.
• Rawson, C. H. ve McCool, M. A. (2014). “Just Like All the Other Humans? Analyzing Images of Scientists in Children's Trade Books”, School Science and Mathematics, 114(1), 10-18. DOI: 10.1111/ssm.12046.
• Rodari, P. (2007). “Science and scientists in the drawings of European children”, JCom, 6(3), 1-12.
• Rosenthal, D.B. (1993). “Images of scientists: A comparison of biology and liberal studies majors”, School Science and Mathematics, 93(4), 212–216.
• Rubin, E., Bar, V. ve Cohen, A. (2003). “The Images of Scientist and Science Among Hebrew- and Arabic Speaking Pre-Service Teachers in Israel”, International Journal of Science Education, 25(7), 821-846, DOI: 10.1080/09500690305028.
• Ruiz-Mallen, I. ve Escalas, M. T. (2012). “Scientists Seen by Children: A Case Study in Catalonia, Spain”, Science Communication, 34(4), 520–545. DOI: 10.1177/1075547011429199
• Saban, A. (2008). “Okula İlişkin Metaforlar”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Scherz, Z., ve Oren, M. (2006). “How to Change Students‘ Images of Science and Technology”, Science Education, 90(6), 965-985. DOI:10.1002/sce.20159
• Schibeci, R.A. ve Sorenson, I. (1983). “Elementary school children's perceptions of scientists”, School Science and Mathematics. 83 (1): 14-19.
• Scott, A. B., ve Mallinckrodt, B. (2005). “Parental emotional support, science self-efficacy, and choice of science major in undergraduate women”, The Career Development Quarterly, 53, 263-273.
• She, H. (1995) “Elementary and middle school students’ image of science and scientists related to current science textbooks in Taiwan”, Journal of Science Education and Technology, 4 (4), pp. 283–294.
• She, H. (1998) “Gender and grade level differences in Taiwan students’ stereotypes of science and scientists”, Research in Science & Technological Education, 16(2), 125-135, DOI: 10.1080/0263514980160203
• Song, J., ve Kim, K. S. (1999). “How Korean students see scientists: the images of the scientist”, International Journal of Science Education, 21, 957-977.
• Song, Y., Darling, M. F., Dixon, J. W., Koonce, S. L., McReynolds, M. L., Meier, J. C. ve Stafsholt, E. M. (2011). “Pre‐service teachers as researchers: 3rd grade students’ views of scientists”, Teaching Science, 1(2), 1-13.
• Steinke, J. (2005). “Cultural representations of gender and science: portrayals of female scientists and engineers in popular films”, Science Communication, 27, 27-63
• Tenenbaum, H. R., ve Leaper, C. (2003). “Parent-child conversations about science: The socialization of gender inequities?”, Developmental Psychology, 39(1), 34-47.
• Thomas, M. D., Henley, T. B. ve Snell, C. M. (2006). “The Draw a Scientist Test: A Different Population and a Somewhat Different Story”, College Student Journal, 40(1), 140-148.
• Toğrol A. (2000). “Ögrencilerin Bilim Insani ile İlgili Imgeleri”, Egitim ve Bilim, 25(118), 49-57.
• Türkmen, H. (2008). “Turkish primary students’ perceptions about scientist and what factors affecting the image of the scientists”, Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education (EJMSTE),4(1), 55-61.
• Uçar, S. (2012). “How do pre-service science teachers’ views on science, scientists, and science teaching change over time in a science teacher training program?”, J. Sci. Educ. Technol., 21, 255–266, DOI 10.1007/s10956-011-9311-6.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırrma yöntemleri. (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yontar-Toğrol Y. A. (2013). “Turkish Students’ Images of Scientists”, Journal of Baltic Soience Education, 12(3), 289-298.