Okul Öncesi Dönemde Uygulanan “Okula Hazırız” Eğitim Programının İlkokul Birinci Sınıf Öğrencilerinin Hazırbulunuşluk Düzeylerine Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 36 Sayı: 2, 59 - 80, 19.12.2017

Elif Mercan Uzun , Kazım Alat

Öz

Bu çalışmada, okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-69 aylık çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerinin arttırılması için hazırlanan “Okula Hazırız” adlı eğitim programının etkisi değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca ilkokula başlayacak olan çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerini yordayan faktörler de incelenmiştir. Çalışmada, deney grubunda yer alan çocuklara 6 hafta boyunca haftada dört gün olmak üzere 24 etkinlikten oluşan “Okula Hazırız” eğitim programı araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu ve Metropolitan Okula Hazırbulunuşluk Testi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde SPSS 21.0 paket programı kullanılmıştır. Araştırmada yordayıcı değişkenlerin yordanan değişken olan çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerindeki değişkenliği açıklama miktarını ortaya koymak için çoklu doğrusal regresyon analizi tekniği kullanılmıştır. Çocukların ön testlerden, son testlerden ve kalıcılık testlerinden aldıkları puanların karşılaştırılabilmesi için ilişkisiz örneklemler t testi ve tekrarlı ölçümler için tek yönlü ANOVA testi yapılmıştır. Çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerini artırmak amacıyla hazırlanan “Okula Hazırız” eğitim programının, öğrencilerin ilkokula hazırbulunuşluk düzeylerine etkisi incelendiğinde, deney grubunda yer alan çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerini anlamlı derecede artırdığı görülmektedir. Yapılan regresyon analizi sonucunda çalışmaya katılan çocukların okula hazırbulunuşluk düzeylerini anlamlı şekilde yordayan değişkenlerin, anne eğitim düzeyi, çocuğun kronolojik yaşı ve ailenin gelir düzeyi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hazırbulunuşluk, Okula hazırbulunuşluk, İlkokula başlama, İlkokul birinci sınıf öğrencisi, Dezavantajlı çocuklar

Kaynakça

• Alakoç Pirpir, D. (2011). Anne eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının temel eğitime hazır bulunuşluk düzeyine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Alakoç Pirpir, D., Yıldız Çiçekler, C., Büyükbayraktar, Ç., & Konuk Er, R. (2011). Annelerin mükemmeliyetçi tutumlarının altı yaşındaki çocuklarının okul olgunluğuna etkisi. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications. Antalya.
• Bağçeli Kahraman, P. (2012). Aile katılımı boyutu zenginleştirilmiş okul öncesi eğitim programının 5-6 yaş çocukların ilkokula hazır bulunuşluk düzeylerine etkisi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Başaran, İ. E. (1998). Eğitim psikolojisi. Ankara: Aydan Web Tesisleri.
• Bayat, S. (2015). İlkokuma yazma öğretiminde 60-66 aylık çocuklar ile ilgili yaşanan güçlüklere ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 172-185.
• Bayraktar, V. (2013). Okuma-yazmaya hazırlık eğitim programının anasınıfına devam eden 6 yaş grubu çocukların yazı farkındalığı becerilerine ve ilkokul birinci sınıftaki ses farkındalığı ve okuma-yazma becerilerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
• Bennett, K. K., Weigel, D. J., & Martin, S. S. (2002). Children’s acquisition of early literacy skills: Examining family contributions. Early Childhood Research Quarterly, 17(3), 295-317.
• Bierman, K. L., Domitrovich, C. E., Nix, R. L., Gest, S. D., Welsh, J. A., Greenberg, M. T., Blair, C., Nelson, K. E., & Gill, S. (2008). Promoting academic and socialemotional school readiness: The Head Start REDI Program. Child Development, 79(6), 1802-1817.
• Boz, T. (2013). Difficulties teachers experience in 4+4+4 new education system at first grade level. Master’s Thesis, Middle East Technical University, Ankara. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Brooks-Gunn, J. & Duncan, G. J. (1997). The effects of poverty on children. The Future of Children, 7(2), 55-71.
• Brooks-Gunn, J., & Markman, L. B. (2005). The contribution of parenting to ethnic and racial gaps in school readiness. The Future of Children, 15(1), 139-168.
• Brostrom, S. (2000). Transition to school. ERIC Document Number: 445814.
• Burchinal, M. R., Peisner-Feinberg, E., Pianta, R., & Howes, C. (2002). Development of academic skills from preschool through second grade: Family and classroom predictors of developmental trajectories. Journal of School Psychology, 40(5), 415-436.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (7. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Okul öncesi eğitimi sürecinde çocuklara uygulanan aile destekli okumaya hazırlık programının ilkokuldaki okuma başarılarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12(1), 301-316.
• Carida, H. C. (2011). Planning and implementing an educational programme for the smooth transition from kindergarten to primary school: the Greek project in all-day kindergartens. Curriculum Journal, 22(1), 77-92.
• Cerit, Y., Akgün, N., Yıldız, K., & Soysal, M. R. (2014). Yeni eğitim sisteminin (4+4+4) uygulanmasında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri (Bolu il örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı 1), 59-82.
• Chan, W. L. (2010). The transition from kindergarten to primary school, as experienced by teachers, parents and children in Hong Kong. Early Child Development and Care, 180(7), 973-993.
• Cinkılıç, H. (2009). Okul öncesi eğitimin ilköğretim 1. Sınıf öğrencilerinin okul olgunluğuna etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Civelek, Z. (2012). The effects of maternal behaviors on children’s cognitive development. Master’s Thesis, Koc University Graduate School of Social Sciences and Humanities, Istanbul. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Connell, C. M., & Prinz, R. J. (2002). The impact of childcare and parent–child interactions on school readiness and social skills development for low-income African American children. Journal of School Psychology, 40(2), 177-193.
• Crosnoe, R. (2007). Early child care and the school readiness of children from Mexican immigrant families. International Migration Review, 41(1), 152–181.
• Dinç, B. (2013). Okul öncesi eğitimden ilköğretime geçiş. F. Alisinanoğlu, (Ed.), İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları içinde (90-114). Ankara: Pegem Akademi.
• Dockett, S., & Perry, B. (1999). Starting school: What do the children say? Early Child Development and Care, 159(1), 107-119.
• Dockett, S., & Perry, B. (2004). Starting school perspectives of Australian children, parents and educators. Journal of Early Childhood Research, 2(2), 171-189.
• Doğan, S., Demir, S. B., ve Pınar, M. A. (2014). 4+4+4 Kesintili zorunlu eğitim sisteminin sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 13(2), 503‐517.
• Downer, J. T., & Pianta, R. C. (2006). Academic and cognitive functioning in first grade: Associations with earlier home and child care predictors and with concurrent home and classroom experiences. School Psychology Review, 35(1), 11-30.
• Duncan, G. J., & Magnuson, K. A. (2005). Can family socioeconomic resources account for racial and ethnic test score gaps? The Future of Children, 15, 35-54.
• Eğitimde Reform Girişimi (2015). Eğitim izleme raporu 2015-15. 10.08.2016 tarihinde http://www.egitimreformugirisimi.org//sites/www.egitimreformugirisimi.org/files/enews/EIR2014-15_02.12.15.WEB_0.pdf sitesinden alınmıştır.
• Ekiz, D., Altun, T., & Siyambaş, P. B. (2013). 4+4+4 zorunlu eğitim sistemindeki uygulamalar ve karşılaşılan sorunların öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. XII. Uluslararası Katılımlı Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu Bildiri Kitabı, 335-346.
• Erdil, Z. (2010). Sosyoekonomik olarak risk altında bulunan çocuklara yönelik erken müdahale programları ve akademik başarı ilişkisi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 17(1), 72-78.
• Erkan, S. (2011). Farklı sosyoekonomik düzeydeki ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okula hazır bulunuşluklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 186-197.
• Erkan, S., & Kırca, A. (2010). Okul öncesi eğitimin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okula hazır bulunuşluklarına etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 94-106.
• Ertürk, S. (1994). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları.
• Esaspehlivan, M. (2006). Okul öncesi eğitim kurumuna gitmiş ve gitmemiş 78 ve 68 aylık çocukların okula hazırbulunuşluklarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Farver, L. A. M., Xu, Y., Eppe, S., & Lonigan, C. J. (2006). Home environments and young Latino children’s school readiness. Early Childhood Research Quarterly, 21, 196–212.
• Forget-Dubois, N., Lemelin, J. P., Boivin, M., Dionne, G., Seguin, J. R., Vitaro, F., & Tremblay, R. E. (2007). Predicting early school achievement with the EDI: A longitudinal population-based study. Early Educatıon and Development, 18(3), 405–426.
• Gonca, H. (2004). Ankara il merkezinde farklı sosyo-ekonomik ve kültürel ortamlarda yetişen ve ilköğretim okuluna yeni başlayan çocukların okul olgunluğunun incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Hair, E., Halle, T., Terry-Humen, E., Lavelle, B., & Calkins, J. (2006). Children’s school readiness in the ECLS-K: Predictions to academic, health, and social outcomes in first grade. Early Childhood Research Quarterly, 21, 431-454.
• High, C. P., Lagasse, L., Becker, S., Ahlgren, I. & Gardner, A. (2000). Literacy promotion in primary care pediatrics: Can we make a difference? Pediatrics, 105(4), 927-934.
• Kagan, S. L. (2003). Children's readiness for school: Issues in assessment. International Journal of Early Childhood, 35(1&2), 114-120.
• Kahramanoğlu, R., Tiryaki, E. N., ve Canpolat, M. (2014). İlkokula yeni başlayan 60-66 ay grubu öğrencilerin okula hazır oluşları üzerine bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1065-1080.
• Kartal, H. (2005). Erken çocukluk eğitimi programlarından Anne-Çocuk Eğitimi Programı’nın 6 yaş grubundaki çocukların bilişsel gelişimlerine etkisi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kayılı, G. (2010). Montessori yönteminin anaokulu çocuklarının ilköğretime hazır bulunuşluklarına etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal-duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeyinin etkisi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Külekçi, E. (2013). 4+4+4 eğitim sistemi kapsamında birleştirilmiş sınıf uygulamasına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 369-377.
• Majzub, R. M., & Rashid, A. A. (2012). School readiness among preschool children. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46, 3524-3529.
• Mangiona, P. L., & Speth, T. (1998). The transition to elementary school: A framework for creating early childhood continuitythrough home, school, and community partnerships. The Elementary School Journal, 98(4), 381-397.
• McBryde, C., Ziviani, J., & Cuskelly, M. (2004). School readiness and factors that influence decision making. Occupational Therapy International, 11(4), 193-208.
• Mccafee, O., & Leong, D. J. (2012). Erken çocukluk döneminde gelişimin ve öğrenmenin değerlendirilmesi ve desteklenmesi (Çeviri Editörü: B. Ekinci). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• McLoyd, V. (1998). Socioeconomic disadvantage and child development. American Psychologist, 53(2), 185-204.
• McTurk, N., Lea, T., Robinson, G., Nutton, G., & Carapetis, J. R. (2011). Defining and assessing the school readiness of Indigenous Australian children. Australasian Journal of Early Childhood, 36(1), 69-76.
• MEB. (2013). Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitimi Programı. Ankara: MEB.
• Meral Kandemir, E., Şara, P., Akay, Y., & Zemin, S. (2013). 12 yıl zorunlu eğitime ilişkin 1. sınıf öğretmenleri ve velilerinin görüşleri. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counseling, 2(2), 1-17.
• Mercan Uzun, E., ve Alat, K. (2014). İlkokul birinci sınıf öğretmenlerinin 4+4+4 eğitim sistemi ve bu sistem sonrasında ilkokula başlayan öğrencilerin hazırbulunuşlukları hakkındaki görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 15-44.
• Miclea, M., & Mihalca, L. (2007). A computerized platform for the assessment of school readiness. Romanian Association for Cognitive Science, 1, 83-90.
• Niemeyer, J., & Scott-Little, C. (2002). Assessing kindergarten children: A compendium of assessment instruments. SERVE Center at the University of North Carolina at Greensboro
• Nonoyama-Tarumi, Y., & Bredenberg, K. (2009). Impact of school readiness program interventions on children’s learning in Cambodia. International Journal of Educational Development, 29, 39-45.
• Obalar, S. (2009). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinin ilk okuma yazma becerileri ile sosyal duygusal uyum ve zekâ düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Oktay, A., & Unutkan, Ö. P. (2003). İlköğretime hazır oluş ve okul öncesi eğitimle ilköğretimin karşılaştırılması. M. Sevinç, (Ed.), Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar içinde (145-155). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Okuyucu Akdaş, E. (2014). Farklı sosyoekonomik düzeyde bulunan ailelerin çocuklarının okuma olgunluklarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öner, N. (2012). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler bir başvuru kaynağı (7. Basım). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Özaslan, H. (2010). Proje yaklaşımına dayalı eğitimin anasınıfına devam eden çocukların okul olgunluğuna etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özcan, E. (2014). Birinci sınıf öğrencilerinin bilişsel okul olgunluğu düzeylerinin okuma yazmayı öğrenme sürecine olan etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özenç, M., & Çekirdekçi, S. (2013). İlkokul 1. sınıfa kaydolan okul öncesi dönem çağındaki öğrencilerin (60-69 ay) yaşadıkları sorunlara ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 177-192.
• Peker Ünal, D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin 4+4+4 uygulamasına yönelik görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 324-337.
• Pianta, R. C. (2002). School readiness: A focus on children, families, communities, and schools. The Informed Educator Series. Arlington, VA: Office of Educational Research and Improvement.
• Pianta, R. C., Cox, M. J., & Snow, K. L. (2007). School readiness and the transition to kindergarten in the era of accountability. Baltimore: Brookes Publishing Company.
• Rafoth, M. A., Buchenauer, E. L., Crissman, K. K., & Halko, J. L. (2004). School readiness-preparing children for kindergarten and beyond: Information for parents. [Online] Retrieved on 12-August-2015, at http://www.maspweb.org/resources/Documents/School%20Readiness%20-%20Preparing%20children%20for%20K%20and%20beyond.pdf
• Ramey, C. T., Campbell, F. A., Burchinal, M., Skinner, M. L., Gardner, D. M., & Ramey, S. L. (2000). Persistent effects of early childhood education on high-risk children and their mothers. Applied Developmental Science, 4(1), 2-14.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, Ö. (2011). 60- 72 aylık çocukların yazı farkındalığı ve yazmaya hazırlık becerilerinin gelişiminde okuma yazmaya hazırlık programının etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taner, M., ve Başar, H. A. (2005). Farklı sosyoekonomik düzeylerde okul öncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin dil gelişimlerinin cinsiyete göre karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 395-420.
• Tunçeli, H. İ. (2012). Anaokullarına devam eden 6 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin okul olgunluklarına etkilerinin incelenmesi. (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tutal, Ö. (2013). İlk okuma-yazma öğrenmede okula başlama yaşının okuma-yazma başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (2005). Doğru başlangıç: Türkiye’de okul öncesi eğitim. 10.08.2016 tarihinde http://www.tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/333-dogru-baslangic-turkiyede-okul-oncesi-egitim sitesinden alınmıştır.
• UNICEF. (2011). Türkiye’de çocukların durumu raporu. 13.05.2015 tarihinde http://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/032.pdf sitesinden alınmıştır.
• UNICEF. (2012). School readiness: A conceptual framework. United Nations Children’s Fund: New York.
• Ülgen, G. (1997). Eğitim psikolojisi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Ünüvar, P., Çalışandemir, F., Çetin, H., & Durmaz, S. N. (2012). Adjustment behaviors of children who start school. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 2075-2079.
• Üstün, E., Akman, B., & Uyanık, G. (2000). Farklı sosyoekonomik kökenli 6 yaş grubu çocukların ilkokula hazırlık düzeylerinin bir değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 25(116), 54-58.
• Vural, S. (2007). Ailenin sosyoekonomik düzeyinin birinci sınıf öğrencilerinin aile-öğretmen iletişimi ve okuma yazma başarısıyla ilişkisi. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Winsler, A., Tran, H., Hartman, S. C., Madigan, A. L., Manfra, L., & Bleiker, C. (2008). School readiness gains made by ethnically diverse children in poverty attending center-based childcare and public school pre-kindergarten programs. Early Childhood Research Quarterly, 23, 314-329.
• Yangın, B. (2009). The relationship between readiness and reading and writing performances. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 316-326.
• Yılmaz, N., Taşçı, G., Fidan, M., & Nurlu, Ö. (2014). 4+4+4 sistem değişikliğinin ilk yılında ilkokul birinci sınıflardaki durum: sorunlar ve ihtiyaçlar: Erzincan örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı 1), 133-148.
• Yılmaz, N., Taşçı, G., & Fidan, M. (2013). İlkokul birinci sınıf öğretmenlerinin 60-66 aylık öğrencilere ilişkin görüşleri. XII. Uluslararası Katılımlı Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu Bildiri Kitabı, 310-314.