Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği

Yıl 2018, Cilt: 37 Sayı: 2, 139 - 157, 25.12.2018

Seyfullah Gül , İbrahim Hakan Çobanoğlu , Mücahit Aydoğmuş Harun Türk

Öz

Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin çevreye
yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Bu kapsamda sınıf öğretmenlerinin
çevresel tutumları üzerinde; üniversitede çevre ile ilgili bir ders alıp
almama, görev yaptığı okulun bulunduğu ilçenin sosyo-ekonomik gelişmişlik
düzeyi, çocukluğunun geçtiği yerleşim yeri ve cinsiyet gibi değişkenlerin
etkisinin ortaya çıkartılması hedeflenmektedir. Bu amaca ulaşmak için çalışmada
Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeği, Samsun ilindeki ilkokullarda görev yapan sınıf
öğretmenlerine uygulanmıştır. Çalışmada Samsun ilinin örneklem olarak
seçilmesinde; konumu, sosyo-ekonomik yapısı, ulaşılabilirlik durumu, öğretmen
sayısı ve özellikleri ile kırsal ve kentsel özellik taşıyan yerleşim yerlerine sahip
olmasıyla sınıf öğretmelerinin çevresel tutumlarının incelenmesi için uygun bir
mekân olduğu kanaati etkili olmuştur. Veriler, Samsun’un 14 ilçesinde görev
yapan 515 sınıf öğretmeninden toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız
örneklem t-testi ve varyans analizi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda
Samsun ilindeki sınıf öğretmenlerinin çevre konusunda yüksek bir tutuma sahip
oldukları görülmektedir. Bununla birlikte veriler, kadınların erkeklere oranla
daha yüksek çevresel endişe göstererek daha doğa merkezli bir tutumda
oluklarına işaret etmektedir. Ayrıca görev yapılan yerin gelişmişlik durumu
artıkça öğretmelerin daha fazla insan merkezli bir tutuma yöneldikleri
görülmektedir. Ancak öğretmenlerin üniversite eğitimleri süresince çevre eğitimi
dersi alıp almamalarıyla doğa merkezli çevresel bir tutum kazanmaları arasında
pozitif yönlü bir ilişki bulunmamaktadır. Yani çevre eğitimi, doğa merkezli
çevresel bir tutum kazanmada etkili bir argüman olmasına rağmen bu çalışmada
çevre eğitimi dersi alma, öğretmenlerin doğa merkezli bir tutum kazanmaları
üzerinde etkili olmamıştır. Üniversitelerde okutulan çevre eğitimi derslerinin
kazanımlarının teorikten çok davranış ve tutum odaklı olarak yeniden
düzenlenerek disiplinler arası bir yaklaşımla yürütülmesi yerinde olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Sınıf öğretmeni, Çevre tutumu, Çevre Eğitimi, Coğrafi çevre

Kaynakça

• Akçay, N. O., Halmatov, M. & Ekin, S. (2017). Okul öncesi öğretmeni adaylarının ağaç ve çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,13, 01-18.
• Akçay, S. & Pekel, F. O. (2017). Öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevre. İlköğretim Online, 16(3), 1174-1184.
• Akınoğlu, O. & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
• Albrecht, D., Bultena, G., Hoiberg, E., & Nowak, P. (1982). Measuring environmental concern: The new environmental paradigm scale. The Journal of Environmental Education, 13(3), 39-43.
• Alım, M. (2014). The knowledge and attitudes of primary school teaching students towords environment. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(31), 23-36.
• Alnıaçık, Ü. & Koç, F. (2009). Yeni Çevresel Paradigma Ölçeği ile Üniversite Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi. Bölgesel Kalkınma Kongresi, Balıkesir.
• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14( 20), 507-532.
• Arcury, T. A., Johnson, T. P., & Scollay, S. J. (1986). Ecological worldview and environmental knowledge: The “new environmental paradigm”. The Journal of Environmental Education, 17(4), 35-40.
• Aydın, F. & Ünaldı, Ü. E. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Kalem Uluslararasi Egitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3, 11-41.
• Aytaç, M., & Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5(1), 14-22.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, O.E., Karadeniz, S. & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods] (Yirminci baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Corral-Verdugo, V., & Armendariz, L. I. (2000). The “new environmental paradigm” in a Mexican community. The Journal of Environmental Education, 31(3), 25-31.
• Çavuşoğlu, F., Altay, B., Nuriyeva, G., & Öngör, B. (2017). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 20(4), 253-258.
• Demir, H., İ. & Yoldaş, C. (2016). İlköğretim öğretmen adaylarının çevre tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Social Sciences Studies, 4(1), 31-51.
• Deniş, H. & Genç, H. (2007). Çevre bilimi dersi alan ve almayan sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye ilişkin tutumları ve çevre bilimi dersindeki başarılarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 20-26.
• Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G. & Jones, R. E. (2000), New trends in measuring environmental attitudes: Measuring endorsement of the new ecological paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56, 425-442.
• Edgell, M. C., & Nowell, D. E. (1989). The new environmental paradigm scale: Wildlife and environmental beliefs in British Columbia. Society & Natural Resources, 2(1), 285-296.
• Erol, G., H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Erten, S. (2004). Çevre egitimi ve çevre bilinci nedir, çevre egitimi nasıl olmalıdır?. Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlıgı Yayın Organı, 65(66), 1-13.
• Furman, A. (1998). A note on environmental concern in a developing country results from an İstanbul survey. Environment & Behavior, 30, 520-534.
• Genç, M. & Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 1(1), 9-19.
• Günden, C. & Miran, B. (2008). Yeni çevresel paradigma ölçeğiyle çiftçilerin çevre tutumunun belirlenmesi: İzmir ili Torbalı ilçesi örneği. Ekoloji 18 (69), 41-50.
• Hawcroft, L. J., & Milfont, T. L. (2010). The use (and abuse) of the new environmental paradigm scale over the last 30 years: A meta-analysis. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 143-158.
• Işıldar, Y., G. (2008), “Meslek yüksek okulları boyutunda ‘Çevre Eğitimi’nin çevreci yaklaşımlar ve davranışlar üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 759-778.
• Karabıçak, M. & Armağan, R. (2004). Çevre sorunlarının ortaya çıkış süreci, çevre yönetiminin temelleri ve ekonomik etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 203-228.
• Kayalı, H. (2010). Sosyal Bilgiler, Türkçe ve Sınıf Öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 258-268.
• Kılıç, S. & İnal, M. E. (2010). Yüksek öğretimde çevre eğitimi alan ve almayan öğrencilerde çevre bilinci: Niğde Üniversitesi örneği. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 3(2), 70-83.
• Luzar, E. J., Diagne, A., Gan, C., & Henning, B. R. (1995). Evaluating nature-based tourism using the new environmental paradigm. Journal of Agricultural and applied Economics, 27(2), 544-555.
• MEB (2018). Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325 adresinden erişildi.
• Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2014). TR83 Bölgesi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi. Amasya, Çorum, Samsun, Tokat: Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı.
• Özçağ, M. & Hotunluoğlu, H. (2015). Kalkınma anlayışında yeni bir boyut: Yeşil ekonomi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 303-324.
• Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 403-422.
• Sam, N., Sam, R., & Öngen, K. B. (2010). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutumlarının yeni çevresel paradigma ve benlik saygısı ölçeği ile incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-16.
• Sever, R. & Yalçınkaya. E. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevresel tutumlarının incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 1-15.
• Sungur, S. A. (2017). Lisans öğrencilerinin çevreye yönelik etik tutumları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 469-479.
• Şahin, S. H., Ünlü, E. & Ünlü, S. (2016). Öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Education Sciences, 11(2), 82-95.
• Pe'er, S., Goldman, D., & Yavetz, B. (2007). Environmental literacy in teacher training: Attitudes, knowledge, and environmental behavior of beginning students. The Journal of Environmental Education, 39(1), 45-59.
• Polat, S. & Kırpık, C. (2013). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 205- 227.
• Rideout, B. E., Hushen, K., McGinty, D., Perkins, S., & Tate, J. (2005). Endorsement of the new ecological paradigm in systematic and e-mail samples of college students. The Journal of Environmental Education, 36(2), 15-23.
• Roberts, J. A., & Bacon, D. R. (1997). Exploring the subtle relationships between environmental concern and ecologically conscious consumer behavior. Journal of Business Research, 40(1), 79-89.
• Teyfur, E. (2016). Yeni ekolojik paradigma ölçeğine göre koruma alanlarında yaşayan lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları (Datça örneği). Turkish Journal of Educational Studies, 3 (2), 67-82.
• Teyfur, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin çevreye yönelik görüşleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 73-87.
• Toprak, D. (2006). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevre politakaları ve mali araçlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 146-169.
• Tuna, M. (2006), Türkiye’de Çevrecilik: Türkiye’de Çevreye İlişkin Toplumsal Eğilimler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yaren, F. B. (1995). Yaşamı kavrayış üzerine yapılanan sorun: Çevre sorunu, değişen dünya görüşü ekonomi-ekoloji ilişkileri bağlamında ekolojik kalkınma. Yeni Türkiye Dergisi-Çevre Özel Sayısı, Temmuz-Ağustos, 90-102.
• Yavetz, B., Goldman, D., & Pe’er, S. (2009). Environmental literacy of pre‐service teachers in Israel: A comparison between students at the onset and end of their studies. Environmental education research, 15(4), 393-415.
• Yılmaz, F. & Gültekin, M. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunları bağlamında öğrenim gördükleri programa ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 120-132.