Okul Öncesi Dönemde Çocuklar Arasındaki Sınıf İçi Güç İlişkilerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 40 Sayı: 1, 122 - 141, 30.06.2021

Serhat Gündoğdu , Mustafa Yaşar

Öz

Bu araştırma, okul öncesi dönem çocuklarının sınıf içi güç ilişkilerini incelemek amacıyla yapılmış nitel bir çalışmadır. Çalışmada çocukların kendi isteklerinin gerçekleşmesi için akranlarına karşı nasıl bir strateji kullandığı ve bu stratejilerin hangi bağlamda ortaya çıktığı incelenmiştir. Araştırma Adana il merkezinde, bir devlet üniversitesine bağlı uygulama anaokulunun 5-6 yaş grubu sınıflarından birinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu sınıfın öğretmeni ve sınıfta eğitim gören 19 çocuk oluşturmuştur. Sınıftaki çocukların 10’u kız dokuzu erkektir. Araştırma verileri, nitel veri toplama yöntemleri olan görüşme, gözlem ve araştırmacı günlüğü yoluyla toplanmıştır. Elde edilen nitel verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Araştırma bulgularına göre okul öncesi dönem sınıfında çocukların güç hakimiyeti sağlamak için iki temel stratejiyi kullanıldıkları görülmüştür. Bu stratejiler arkadaşını zorunlu kılma ve arkadaşının gönüllü olmasını sağlama şeklinde ortaya çıkmıştır. Çocukların kendi aralarındaki güç ilişkisinde daha çok zorunlu kılma stratejisi kullandıkları belirlenmiştir. Çocukların arkadaşlarına karşı zorunlu kılma stratejilerinden en çok emrivaki yapma, gönüllü olmasını sağlama stratejilerinden de en çok açık iletişim kullanma yöntemini kullandığı görülmüştür. Çocuklar her stratejiyi de en fazla oyun zamanında kullanmışlardır.
Öğretmenin çocuklarla olan fiziksel ve ilişkisel mesafesi çocukların birbirine karşı kullandığı güç stratejisini belirlemede önemli rol oynamıştır. Öğretmen çocuklara uzak olduğunda çocuklar birbirlerine daha çok zorunlu kılma stratejisini kullanırken öğretmen çocuklara yakın olduğunda ise gönüllü olmasını sağlama stratejisini kullanmaktadırlar. Çocuklar sınıf kurallarının ihlal edildiği durumlarda arkadaşlarının kurallara uymasını sağlamak amacıyla farklı şekillerde güç kullanmışlardır. Çocuklar sahip olduklarını paylaşmayı kabul etmedikleri durumlarda akranlarına karşı zorunlu kılma stratejisini kullanırken, başka bir çocuğun sahip olduklarını kendisi ile paylaşmasını istediği durumlarda gönüllü olmasını sağlama stratejisini kullanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, Akran İlişkileri, Güç İlişkileri, Güç Hakimiyeti

Kaynakça

• Amundson, J., Stewart, K., & Valentine, L. (1993). Tempations of power and certainty. Journal of Marital and Family Therapy, 19(2), 111-123.
• Beyazkürk, D., Anliak, Ş., & Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 26, 13-26.
• Bagwell, C. L., Newcomb, A. F., & Bukowski, W. M. (1998). Preadolescent friendship and peer rejection as predictors of adult adjustment. Child development, 69(1), 140-153.
• Bayrak, S. (2000). Yönetimde bir ihmal konusu olarak güç ve güç yönetimi-I. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 21-34.
• Chen, X., Chang, L., He, Y., & Liu, H. (2005). The peer group as a context: Moderating effects on relations between maternal parenting and social and school adjustment in Chinese children. Child Development, 76(2), 417-434.
• Charlesworth, W. R., & La Freniere, P. (1983). Dominance, friendship, and resource utilization in preschool children's groups. Ethology and Sociobiology, 4(3), 175-186.
• Choi, D. H., & Kim, J. (2003). Practicing Social Skills Training for Young Children with Low Peer Acceptance: A Cognitive-Social Learning Model. Early Childhood Education Journal, 31(1), 41-46.
• Creswell, J. W. (2009). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. London: Sage.
• Çetin, F., Bilbay, A. A., & Kaymak, D. A. (2002). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Dahl, R. A. (2001). "Demokrasi Üstüne" (B. Kadıoğlu, Çev). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Dell, P. F. (1989). Violence and the systemic view: The problem of power. Family Process, 28(1), 1-14.
• Demirtaş, V. Y., & Sucuoğlu, H. (2011). Aktif öğrenme gruplarında usta-acemi çocukların karşılaştıkları sorunlar ve çözüm yolları. İlköğretim Online, 10(2), 479-492.
• Erwin, P. (1993). Friendship and peer relations in children. New York: John Wiley & Sons Publishers.
• Foucault, M. (2005). Özne ve İktidar (İ. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş (A. Ersoy & P. Yalçınoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gülay, H. (2008). 5-6 Yaş Çocuklarına Yönelik Akran İlişkileri Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışmaları ve Akran İlişkilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1), 121-137.
• Hawley, P. H. (1999). The ontogenesis of social dominance: A strategy-based evolutionary perspective. Developmental review, 19(1), 97-132.
• Johnson, C., Ironsmith, M., Snow, C. W., & Poteat, G. M. (2000). Peer acceptance and social adjustment in preschool and kindergarten. Early Childhood Education Journal, 27(4), 207-212.
• Karaca, N. H., Gündüz, A., & Aral, N. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal davranışının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(2), 65-76.
• Korkulu, N., & Yılmaz, N. (2010). Çatışma çözme ve arabuluculuk eğitimi programının okulöncesi kurumlara devam eden çocukların problem çözme becerisine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-20.
• Lee, Y. J., & Recchia, S. L. (2008). Who's the boss?.Young children's power and influence in an early childhood classroom. Early Childhood Research & Practice, 10(1), 1-15.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ollendick, T. H., Weist, M. D., Borden, M. C., & Greene, R. W. (1992). Sociometric status and academic, behavioral, and psychological adjustment: A five-year longitudinal study. Journal of consulting and clinical psychology, 60(1), 80-87.
• Özbey, S., & Alisinanoğlu, F. (2009). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60–72 aylık çocukların problem davranışlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 493-517.
• Özdemir, S. (2014). Okul öncesi çocuklarda görülen saldırgan davranışların incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Özkan, Y., & Çifci, E. G. (2010). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2), 576-586.
• Patton, Q. M. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Pettit, G. S., Bakshi, A., Dodge, K. A., & Coie, J. D. (1990). The emergence of social dominance in young boys' play groups: Developmental differences and behavior correlates. Developmental Psychology, 26(6), 1017-1025.
• Rodkin, P. C., & Hodges, E. V. E. (2003). Bullies and victims in the peer ecology: Four questions for psychologists and school professionals. School Psychology Review, 32(3), 384-400.
• Russell, B. (1990), İktidar. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Salı, G. (2014). Okulöncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 195-216.
• Shin, M. S., Recchia, S. L., Lee, S. Y., Lee, Y. J., & Mullarkey, L. S. (2004). Understanding early childhood leadership: Emerging competencies in the context of relationships. Journal of Early Childhood Research, 2(3), 301-316.
• Uysal, H., & Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Journal of Theoretical Educational Science, 5(4), 468-483.
• Walker, S. (2004). Teacher reports of social behavior and peer acceptance in early childhood: Sex and social status differences. Child Study Journal, 34(1), 13-28.
• Watzlawick, P., Bavelas, J. B., & Jackson, D. D. (2011). Pragmatics of human communication: A study of interactional patterns, pathologies and paradoxes. New York; WW Norton & Company.
• Weber, M. (1996). "Sosyoloji yazıları" (T. Parla, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Whitington, V. (2001). Is ınterpersonal power exercised in groups of early school children in the classroom context? Early Child Development and Care, 170(1), 77-92.