Sosyal Bilgilerde Öğretmen Eğitimi: Hizmet İçi Eğitimde İhtiyaç Analizi

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 2, 947 - 982, 31.12.2023

Songül Bostanci , Eyüp Artvinli , Leyla Dönmez

https://doi.org/10.7822/omuefd.1312511

Öz

Bu araştırma, görev başındaki Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin alan bilgisi, meslek bilgisi ve öğretim programı amaçlarını gerçekleştirebilme bazında hizmet öncesi aldıkları eğitimin yeterlilik düzeyini belirlemeyi ve bu alanlara yönelik yeni bir eğitime ihtiyaç duyma düzeylerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırma, betimsel nitelikte ilişkisel tarama modelinde nicel bir araştırmadır. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin hizmet sürecinde aldıkları eğitimleri çeşitli değişkenlere göre karşılaştırmaya imkân sağlayan veri toplama aracı, Hatay ilinde görev yapan Sosyal Bilgiler öğretmenlerine uygulanmıştır. Sosyal Bilgiler öğretmenleri hizmet sırasında Sosyal Bilgiler alan bilgisi ile öğretmenlik meslek bilgisi konuları boyutuna ilişkin yeni bir eğitime “orta düzeyde” ihtiyaç duyduklarını belirtirken Sosyal Bilgiler dersi programının amaçlarına yönelik yeni bir eğitime ihtiyaç duyma düzeyleri ‘‘düşük’’ olarak ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler öğretiminde eğitime en çok ihtiyaç duydukları konular, ‘‘Medya okuryazarlığı, Ekonomi ve Girişimcilik, Bilim ve Teknoloji ile Toplum’dur. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin meslek bilgisine ilişkin eğitime en çok ihtiyaç duydukları konular ise ‘‘Bilgi-İletişim Teknolojilerinin Etkin Kullanımı, Sosyal Bilgilerde Proje Geliştirme Teknikleri, Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencileri Dikkate Alan Uygulama Yapabilme’’dir. Bu çalışmada elde edilen “yeni bir eğitime ihtiyaç duyulan” yukarıdaki alanlarda öğretmenlerin mesleki gelişimi için araştırmacıların, MEB merkez teşkilatının ve eğitim yöneticilerinin önlem alması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler Eğitimi, Hizmet İçi Eğitim, Öğretmen Eğitimi

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Teacher Education in Social Studies: A Needs Analysis of In-Service Training According to Teachers

Öz

This research aims to determine the level of proficiency in the education received based on field knowledge of social studies, professional knowledge, and curriculum objectives of social studies teachers on duty and to determine the level of need for a new education for these areas in Türkiye. This research is quantitative research with a descriptive relational survey model. In this context, a data collection tool that compares the pre-service and in-service training of social sciences teachers according to various variables and aims to analyse needs was created and applied to social studies teachers working in Hatay city of Türkiye. According to the findings, social studies teachers stated that they need a new education in terms of ‘‘social studies knowledge’’ and ‘‘professional knowledge of teaching’’ in a ‘‘moderate level’’. On the other hand, social studies teachers stated that they need a new education on subjects such as Media literacy, Economy and Entrepreneurship, Science and Technology and Society. It has been concluded that social studies teachers need the most for professional knowledge for teaching are "Effective Use of Information-Communication Technologies, Project Development Techniques in Social Sciences, Making Applications Considering Students Who Need Special Education". It is recommended that researchers, Ministry of Education in Türkiye, and education administrators take precautions for the personal development of social studies teachers in the above-mentioned areas where "a new education is needed" found in this study.

Anahtar Kelimeler

Social Studies education, In-service education, Teacher education.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Akarsu, A. H., Yılmazer, A. ve Geçit, Y. (2020). Sosyal Bilgiler öğretmen eğitimi programlarının yapısı: 2006-2018 programlarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 23-60.
• Akhan, N. E. (2015). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin ekonomi konularını öğretmede öz- yeterlik inançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(4), 28-43.
• Akhan, N. E. ve Sönmez, N. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin özel eğitim öğrencilerine yönelik özel alan yeterlilikleri. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Kongresi, 23-25 Kasım.
• Akpınar, M. ve Ayvacı, H. Ş. (2003). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilimlerin temel disiplinlerine karşı tutumları. Milli Eğitim Dergisi, 158, 137-145.
• Altunya, N. (2006). Gazi eğitim enstitüsü: Gazi orta öğretmen okulu ve eğitim enstitüsü (1926- 1980). Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü.
• Artvinli, E. (2010). Coğrafya’da öğretmen eğitimi: hizmet öncesi-hizmet içi eğitim ihtiyaç analizi. Ankara: Pegem Akademi
• Ayaydın, Y. ve Aktaş, V. (2020). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersindeki tarih konularının öğretimine yönelik görüşleri. Eğitim, Kuram ve Uygulama Araştırma Dergisi, 6(3), 393-408.
• Aytaç, T. (2000). Hizmet içi eğitim kavramı ve uygulamada karşılaşılan sorunlar. Milli Eğitim Dergisi, 147, 66-69.
• Babacan, Ş. & Özey, R. (2019). Coğrafya öğretmenlerinin hizmet içi eğitim faaliyetlerine yönelik beklenti ve önerileri: nitel bir çalışma örneği. lnternational Journal of Geography and Geography Education , (39) , 29-54 . DOI: 10.32003/iggei.490988
• Budak, Y. (1998). Eğitimde toplam kalite yönetimi açısından öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim ihtiyaçları ve programlarına bir yaklaşım. Millî Eğitim Dergisi, 140, 35-38.
• Bulut, İ. (2006). Yeni ilköğretim birinci kademe programlarının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 25.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Deneysel desenler: Öntest-sontest, kontrol grubu, desen ve veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cesur Özkara, E., Yavuz Konokman, G. & Yanpar Yelken, T. (2018). Eğitimde Teknoloji Kullanımı Hizmetiçi Eğitimine Katılan Öğretmenlerin TPAB Özgüvenlerinin İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2),371-412. https://dergipark.org.tr/tr/pub/amauefd/ issue/41157/416332
• Çetin, O. (2019). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin ve Yöneticilerin Hizmet İçi Eğitim Faaliyetlerinin Etkililiğine Yönelik Görüşleri . International Journal of Active Learning , 4 (1) , 1-20 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijal/issue/49553/631566
• Elçiçek, Z. & Yaşar, M. (2022). Öğretmenlerin Mesleki Gelişimi Nasıl Olmalı: Uygulamalı Bir Model Geliştirme Çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (4) , 1684-1716 . DOI: 10.17240/aibuefd.2022.22.74506-1003202
• Er, A. R. (2015). Sosyal Bilgiler dersi kapsamında öğretmenlerin tarih konularının öğretimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 17.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Erdem, A. R. (2020). Sosyal Bilgiler öğretiminde sınıf yönetimi. S. Şimşek (Editör), Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenleri İçin Sosyal Bilgiler Öğretimi (s.487-528) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erden, M. (1998). Sosyal Bilgiler öğretimi. Ankara: Alkım Yayınevi.
• Erden, M. (1999). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Alkım Yayınları.
• Erdoğan, M., Kayır, Ç. G., Kaplan, H., Ünal, Ü. Ö. A. ve Akbunar, Ş. (2005). 2005 yılı ve sonrasında geliştirilen öğretim programları ile ilgili öğretmen görüşleri; 2005-2011 yılları arasında yapılan araştırmaların içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 171-196.
• Eren, A., Özen, R. & Karabacak, K. (2015). Yapılandırmacı Bakış Açısıyla Hizmet İçi Eğitim: İhtiyaç, Kariyer, Öğrenme ve Motivasyon Boyutları. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 24 (2) , 29-48 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/buje/issue/3824/51413
• Göçer, V., Özer, S. & Ürünibrahimoğlu, M. (2020). Sınıf Öğretmenlerinin Suriyeli Mülteci Öğrencilere Yönelik Tutumlarının Hizmet İçi Eğitim Bağlamında İncelenmesi: Bir Karma Yöntem Araştırması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi , 7 (14) , 24-41. DOI: 10.29129/inujgse.765149
• Gündoğan, M. (2017). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin teknoloji yeterlik düzeyleri (Bursa ili örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 28.07.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Günel, E. (2016). Türkiye'de Küresel Bakış Açısının Sosyal Bilgiler Eğitimine Kaynaştırılması Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 7(4), 440 - 461.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Bilim Kitap Kırtasiye Yayınevi.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Akademi.
• Kaya, N., Ünaldı, Ü. & Artvinli, E. (2013). Coğrafya Öğretmenlerine Yönelik Hizmet İçi Eğitim Faaliyetlerine Tarihsel Bir Bakış: 1923-2012. Marmara Coğrafya Dergisi, 0 (27) , 41-57 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/474/3892
• Kılınç, G. (2021). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanına ilişkin pedagojik içerik bilgilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 17.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Kösterelioğlu, İ. & Özen, R. (2014). Inservice Training Needs of Classroom Teachers towards the Implementation of Social Studies Curriculum . Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (1) , 153-176 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1502/18190
• Kuş, A. G. Z. & Çelikkaya, T. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretimi İçin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Beklentileri (ss.69-91) . Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2) , 69-91 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/13710/165990
• Maden, S. & Önal, A. (2021). Türkçe öğretimine yönelik hizmet içi eğitim faaliyetleri üzerine bir inceleme (2001-2017 Arası). Milli Eğitim Dergisi, 50 (229), 295-318. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/60215/874785
• MEB. (2020b). Okullar ve Diğer Kurumlar. https://www.meb.gov.tr/baglantilar/okullar/ index.php?ILKODU=31 adresinden erişilmiştir.
• MEB. Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, (2006). Millî eğitim bakanlığı hizmet içi eğitim faaliyetlerinin değerlendirilmesi. Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• MEB. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (2020a). 2001-2020 Hizmet içi eğitim planları.https://oygm.meb.gov.tr/www/hizmeticiegitimplanlari/icerik/28%20a dresinden%2006.10.2020 adresinden erişilmiştir.
• MEB. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara.
• MEB. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2005). İlköğretim 1–5 sınıf programları tanıtım el kitabı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı. Ankara. Erişim Adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686SOSYAL%20B%C4%B0L G%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Mentiş Taş, A. (2004). Sosyal Bilgiler Öğretmenliği eğitimi program standartlarının belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 28-54.
• Önen, F., Mertoğlu, H., Saka, M. & Gürdal, A. (2009). Hizmet içi eğitimin öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin bilgilerine etkisi: ÖPYEP örneği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (3) , 9-23 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59508/855687
• Özdemir, L. (2021). Türkiye’de Hizmet İçi Eğitim Süreci ve Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitim Gereksinimlerinin Nedenleri ile Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar Hakkında Literatür Taraması. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8 (2), 495-523. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/63005/910421
• Özel, A. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı algılarının incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 17.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Öztürk, C. ve Kafadar, T. (2020). 2018 Sosyal Bilgiler öğretim programının değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 112-126.
• Parmaksız, R. Ş. & Kısakürek, M. A. (2013). Türkiye ve Bazı AB Ülkelerinde Öğretmenlere Yönelik Hizmetiçi Eğitim Programlarının Temel Öğeler ve Kalite Kontrolü/Güvencesi Açısından Karşılaştırılması . Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (1) , 112-129 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/kebd/issue/67213/1049104
• Sarıkaya, İ. (2015). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının Sosyal Bilgiler Öğretmenliği lisans programında yer alan coğrafya derslerine ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr adresinden 15.06.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Tatlı, Z. (2016). Proje geliştirme sürecine dair öğretmen görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 631-656.
• Tomal, N., Demirkaya, H., Demirhan, E. (2019). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yenilikçi Sosyal Bilgiler öğretmeni ve eğitimi algıları. Turkish Studies - Educational Sciences , 14(3), 899 - 924. 10.29228/TurkishStudies.22827
• Topçu, E. (2017). Öğretmenlerin ifadesiyle Sosyal Bilgiler dersi. Journal of Education and e- Learning Research, 4(4), 139-153.
• Tuğluk, M. N. ve Kürtmen, S. (2018). Türkiye'de öğretmen yeterlikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 809-841.
• Üztemur, S. ve Avcı, G. (2020). Medya okuryazarlığı becerisinin medya okuryazarlık öğretim öz-yeterliklerini yordama düzeyi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi. Doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.04.1299
• Yaylacı, Z. & Aksoy, B. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimindeki Yeterlilikleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2016 (6), 19-40. https://dergipark.org.tr/tr/pub/goputeb/issue/34311/379157
• Yaylak, E. (2019). Türkiye’de Sosyal Bilgiler eğitiminin yükseköğretimdeki durumu. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 800-838.
• Yılmaz, Z. N., Aydın Şengül, Ö. & Bada, P. D. E. (2020). Hizmetiçi eğitimde sınıf yönetimi ve etkili öğretmen özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1) , 213-234 . DOI: 10.30561/sinopusd.711438